Монгол Улс хүнд хэцүү үед шинэчлэлт хийх талаар тааруухан явна. Ийм дүгнэлт өчигдөр Дэлхийн банкны Монгол дахь суурин төлөөлөгчийн газарт болсон танилцуулгаас харагдаж байна. Олон улсын санхүүгийн корпораци болон Дэлхийн банкнаас жил бүр гаргадаг «Бизнес эрхлэх нь» тайлангийн «Бизнес эрхлэх нь 2010- Хүнд хэцүү үед шинэчлэлт хийх» тайлангаа өчигдөр танилцуулсан юм. Энэ судалгаагаар манай улс 60 дугаар байрт орж өнгөрсөн жилийнхээсээ дөрвөн байр ухарчээ. Уг нь өмнөх судалгаануудаар 2006 онд 45-д, өнгөрсөн 2008 онд 56-д явж байжээ.

 

Гэхдээ Дэлхийн банкны төлөөлөгчдийн хэлж байгаагаар энэ нь ухарсан хэрэг биш харин бусад улс орнуудын шинэчлэл их хурдацтай байснаас Монгол Улсын байр ухарсан гэдэг тайлбарыг хэлж байна.

Судалгааг бизнес эрхлэх, барилга барих зөвшөөрөл авах, ажилчид ажиллуулах, хөрөнгийн бүртгэл, зээл авах, татвар төлөх зэрэг 10 шалгуур үзүүлэлтийг шаардагдах хугацаа, шат дамжлагаар нь ангилан 183 улсын дунд явуулж, тайлан гаргажээ. Энэ үзүүлэлтээр манайх хөрөнгийн бүртгэл, хөрөнгө оруулагчдын баталгаагаараа 25, 27 дугаар байранд буюу нэлээн дээгүүр явж байгаа бол гадаад худалдаагаар дээрх 183 орноос 155-д, барилга барих зөвшөөрөл авах гэсэн үзүүлэлтээр 103-т, бизнес үйл ажиллагааг зогсоох гэдгээр 110-т жагсаж байна.

Барилга барих зөвшөөрөл авахад манайд шат дамжлаг нь 21 байдаг бол харин 215 хоногийн хугацаа шаарддагддаг аж.

 

Гэхдээ үүнийг тийм ч их биш хугацаа гэж дэлхийн банкны төлөөлөгчид болон Монгол дахь хөрөнгө оруулалтын орчныг сайжруулах, хувийн хэвшлийг хөгжүүлэх зөвлөлдөх зөвлөлийнхөн хэлж байна. Барилга барих зөвшөөрөл авах хугацаа Хятадад 336, Казахстанд 231 байдаг бол Орост бүр 700 гаруй хоног байдаг ажээ. Гэхдээ манайхны хувьд өнгөрсөн хавар «147 гарын үсэг» сэдэвтэй хэлэлцүүлэг зохион байгуулж, энэ хэлэлцүүлгээр барилга барихад шаардагддаг энэ олон гарын үсгийг хэрхэн цөөлөх талаар ярилцжээ. Энэ нь ажил хэрэг болох шатандаа явж байгаа бөгөөд Засгийн газрын хуралдаанаар авч хэлэлцэн, 35 хувь цөөлөх шийдвэр гараад байгаа юм байна.

Харин бизнес үйл ажиллагааг зогсоох гэдгээр нэлээн хойгуур орсон нь Дампуурлын хуультай холбоотой гэж Монгол дахь хөрөнгө оруулалтын орчныг сайжруулах, хувийн хэвшлийг хөгжүүлэх зөвлөлдөх зөвлөлийнхөн энэ тайланг танилцуулах үеэр хэлсэн юм. Манайд Дампуурлын тухай хууль байдаг ч энэ хуульд зааснаар шүүхийн шийдвэр гарсны дараа аж ахуйн нэгжийн дампуурлыг зарладаг аж. Гэтэл шүүхээр шийдүүлэх гэж явсаар дөрвөн жилийн хугацаа шаардагддаг нь хамгийн бэрхшээлтэй асуудлыг нэг болжээ. Мөн дотоодын хөрөнгө оруулалттай компани байгуулахад нэг сая төгрөг, гадаадын хөрөнгө оруулалттайг байгуулах бол өчнөөн мянган ам.доллар шаарддаг нь бас л манай бизнесийн орчны сул тал гэдгийг тэд хэлж байсан юм. Энэ мэт олон шалтгаан байдаг, үүнийгээ шинэчлэх арга хэмжээ авахгүй байгаа нь манайхны хувьд «Бизнес эрхлэх нь» сэдэвт судалгаагаар шат ахих биш ухраад байгаа шалтгаан болж байна.

 

Монгол дахь хөрөнгө оруу-лалтын орчныг сайжруулах, хувийн хэвшлийг хөгжүүлэх зөвлөлдөх зөвлөлөөс 10 шалгуур үзүүлэлтээрээ ямар шинэчлэл хийх талаар 10 сарын хугацаатай төлөвлөгөө гарган хэрэгжүүлж эхэлж байгаа аж. Тус зөвлөлийн ажлын албаны дарга Х.Амарсайханы ярьснаар энэ төлөвлөгөө хэрэгжихээр ирэх жилээс эхлэн манай улсын хувьд нэлээд ахиц гарах гэнэ.

 

Цаашдаа «Бизнес эрхлэхүй» судалгааны Монгол Улсын үнэлгээг дээшлүүлж 2012 он гэхэд Азид эхний 10-т, дэлхийд эхний 30-д орох зорилт тавиад ажиллаж байгаа юм байна.

Дэлхийн банкны дээрх тайланд дурдсанаар дээд зэрэглэлийн эдийн засагтай, тогтмол шинэчлэл хийж байдаг улсаар дөрөв дэх жилдээ эхний байрт явж байгаа Сингапур улс орсон бол Шинэ Зеланд Улс аман хүзүүнд явж байна. Зүүн Ази, Номхон далайн орнуудаас Индонез Улс бизнесийн зохицуулалтыг хамгийн идэвхтэй шинэчлэж байгаа улс болж чаджээ. Тус улс 129-р байрнаас 122-р байр руу давшсан байна. Индонез улсыг бизнес эрхлэгчид шаардлагатай хугацааг 17 хоногоор багасгаж чадсан бол хөрөнгө оруулагчдыг хамгаалахын тулд холбогдох талуудын мөнгөн гүйлгээний талаарх мэдээллийг нээлттэй байлгах шаардлагыг сайжруулснаараа дээрх ахицыг олж авсан байна.

 

Өрсөлдөөний зах зээлд хаана нь байгаа, хөрөнгө оруулалт, шинэчлэлт, чадвартай боловсон хүчинг татахын тулд хаана нь ямар хүндрэл байна вэ гэдгийг мэдэх бололцоо олгодог энэ тайланг гаргахдаа манайхаас 35 байгууллага Дэлхийн банк сонгон, тэднээс судалгаа, санал асуулга авах байдлаар явуулдаг байна.