Нийслэл Улаанбаатар хотод шийдвэл зохих олон асуудал бий. Үүний нэг нь хог хаягдал, хөрс орчны бохирдол. Хог хаягдал, хөрсний бохирдлыг бууруулах талаар хотоос ямар арга хэмжээ авч байгаа талаар Нийслэлийн захирагчийн ажлын албаны Орчны бохирдол, хог хаягдлын менежментийн хэлтсийн дарга Б.Дэлгэрбаяртай ярилцлаа.

 

 

-Улаанбаатар хотын хэмжээнд хийсэн судалгаанаас үзэхэд, гэр хороололд оршин сууж байгаа нэг иргэн өдөрт ойролцоогоор 900 граммаас нэг кг орчим, орон сууцанд суудаг нэг иргэн 200-350 грамм хог хаягдал гаргадаг байна. Улаанбаатар хот одоогийн байдлаар төвлөрсөн хоёр цэг дээр хог хаягдлыг хүлээн авч, дарж булах ажиллагаа хийж байна. Нарангийн энгэр, Хан-Уул, Нисэх орчмынхон Морингийн даваанд хогоо хаяж байгаа. Энэ хоёр цэг дээр 900-1200 тонн хог хаягдал буюу 250-350 машин хог хаягдал өдөр тутам ирж байдаг. Үүнээс үзэхэд Улаанбаатар хотод жилдээ 220-260 мянган тонн хог хаягдал гарч байгаа юм. Манай хог хаягдлын бүтэц их өвөрмөц. Өвлийн цагт хог хаягдлын 60 орчим хувь нь үнс, зуны улиралд бол харин дэлхийн хөгжиж байгаа орнуудынхтай ойролцоо бүтэцтэй байдаг.

 

Хог хаягдлын менежментийг сайжруулах зорилгоор 2002 оноос Жайка байгууллагатай хамтран төсөл хэрэгжүүлж байна. Үүний үр дүнд хог хаягдлын менежментийг сайжруулах Мастер төлөвлөгөө боловсруулж батлууллаа. Мөн Японы Засгийн газрын буцалтгүй тусламжийг хоёр чиглэлд авч ашиглаж байна. Эхнийх нь хог хаягдлын тээвэрлэлтийг сайжруулах зорилгоор хог ачих 52 машин авсан. Их хур хогтой, хог шатдаг, утаа , хог нь хот руу хийсдэг гэх мэт сөрөг нөлөөтэй Улаанчулуутын хогийн цэгийг устгах шаардлага гарсан. Энэ хогийн цэгийг хаахын тулд эрүүл ахуйн шаардлага хангасан шинэ хогийн цэг хэрэгтэй болсон л доо. Ингээд 2008 онд эрүүл ахуйн шаардлага хангасан хогийн цэгийг Японы буцалтгүй тусламжийн хөрөнгийн нөгөө хэсгээр Нарангийн энгэрт байгуулаад байна. Ингэснээр олон жил ярьсан Улаанчулуутын хогийн цэгийг хаах нөхцөл бүрдсэн юм. Улаанчулуутын хогийн цэгийг хаахад зориулж нийслэлийн төсвөөс 350 сая төгрөг зарцуулж, 19 га талбайн хог хаягдлыг цэвэрлэж, хөрсөөр хучиж эрүүлжүүлсэн. Мөн Мастер төлөвлөгөөнд туссаны дагуу 2009-2010 онд айл өрх бүрийг хог хаягдлын үйлчилгээнд хамруулна гэж заасны дагуу Монгол Улсыг хөгжүүлэх сангийн хөрөнгөөр хог тээвэрлэх машин авч, буцалтгүй тусламжийн хөрөнгөөр авсан машинтайгаа нийлээд нийслэлийн 130 гаруй хороо бүгд хог тээвэрлэх машинтай болсон.

 

 

 

-Хог ангилах асуудал манай Мастер төлөвлөгөөнд туссан томоохон асуудлын нэг нь. Энэ чиглэлээр 10 дугаар сараас Японы Жайка байгууллагатай хамтран үргэлжүүлэн төсөл хэрэгжүүлэх гэж байна. Ингэхдээ туршилтын зургаан төслийг төвийн зургаан дүүрэг бүрт хэрэгжүүлэх юм. Хог ангилах чиглэлээр иргэдийн дунд сургалт зохион байгуулна. Энэ чиглэлийн мэргэжилтэн ирж ерөнхий боловсролын сургууль, цэцэрлэгийн хүүхдүүдэд сургалт сурталчилгаа зохион байгуулна. Мөн төвлөрсөн цэг дээр ирсэн хог хаягдал ангилах байгууламжийг ирэх онд байгуулахаар төлөвлөж байгаа.

 

 

-Нарангийн хогийн цэгийг 2020 он хүртэл ашиглана гэж үзэж байгаа. Цаашдаа хог боловсруулах үйлдвэр байгуулах ч юм уу, ямар нэг аргаар дараагийн асуудлыг шийднэ. Одоо хэлэхэд арай эрт байна.

 

 

-Хог боловсруулах үйлдвэр байгуулахын тулд эхлээд ангилан ялгах тогтолцоо бий болгох хэрэгтэй. Ангилан ялгах тогтолцоо бий болгосноор ямар хогийг, ямар журмаар боловсруулах ямар үйлдвэр шаардлагатай байгаа талаар техник, эдийн засгийн үндэслэл гаргах хэрэгтэй. Ер нь боловсруулах үйлдвэрийн хувьд ангилан ялгах тогтолцоо судалгаан дээрээ үндэслээд боловсруулах үйлдвэр байгуулах нь зүйтэй юу, эсвэл түүхий эд болгоод хог боловсруулах үйлдвэртэй бусад орнуудад экспортлох нь зүйтэй юу гэдгийг бодлогын хүрээнд шийдэх юм.

 

 

-Эмнэлгийн хог хаягдлын устгалын цэг байгуулах талаар ЭМЯ-тай хамтран төсөл хэрэгжүүлж байгаа. ЭМЯ тоног төхөөрөмжөө худалдаж аваад байна. Нийслэлийн захирагчийн ажлын алба энэ тоног төхөөрөмжийг байрлуулах байрыг Нарангийн энгэрийн хогийн цэгт бэлэн болгоод байгаа. Одоо эмнэлгийн хог хаягдлыг устгах гүйцэтгэгчээ сонгон шалгаруулж байна. Энэ 10 дугаар сараас эмнэлгийн хог хаягдлын устгалын цэг Нарангийн энгэрт ажиллахаар бэлтгэл ажил ерөнхийдөө хангагдаад байна.

 

 

-Одоогоор барилгын хог хаягдлыг Нарангийн энгэрийн хогийн цэгт хүлээж авч байгаа. Цаашдаа энэ төрлийн хогийг яах вэ гэдгийг Зам, тээвэр, барилга, хот байгуулалтын яамныхантай ярьж байна. Барилгын байгууллагуудаас зохих хэмжээний төлбөр авах, ялангуяа барилгаа барьж эхлэхэд нь эндээс ямар хэмжээтэй хог гарах вэ? гэдийг тогтоогоод түүнд нь тохирсон төлбөр авч тусгай санд байрлуулж, барилгаа бариад хогоо зориулалтын цэг дээр нь аваачиж устгасан үед нь энэ сангаас нь буцааж мөнгийг нь олгох гэсэн байдлаар шийдэж болно. Ер нь алсдаа Нийслэлийн эрх зүйн байдлын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах замаар барилгын хог хаягдлыг мэргэжлийн байгууллагуудаар тээвэрлүүлэх шаардлага тавина. Цаашдаа барилгын хогийн тусгай цэг байгуулах юм. Энэ цэгийг Нарангийн энгэр орчимд байхаар газраа сонгож, одоо тэнд байгаль орчны нарийвчилсан үнэлгээ хийлгэж байна.

 

 

 

-Хог хаядлаас үүссэн бохирдлыг нэлээн цэгцэлсэн. Энэ жил гэхэд 13 газар бий болсон хур хогийн цэгийг устгаж зайлуулаад байна. Үүнд 260 орчим сая төгрөг зарцуулсан. Одоо 3,4-р цахилгаан станц орчим буюу Баянгол дүүргийн хоёрдугаар хороо, Баянзүрх дүүргийн Цагаандавааны оршуулгын цэг, Сонгинохайрхан дүүргийн «Буян» компанийн урд хэсэг гэсэн гурван газар л нэлээн хур хогтой байна. Ирэх жил хур хогийн цэгийг цэвэрлэх ажлыг шат дараатай үргэлжлүүлнэ.

 

 

-Ногоон бүсийн хөрс усны асуудал бидний санааг зовоож байгаа нэг зүйл. Энэ жил эрүүл ахуйн шаардлага хангасан бие засах газар гурвыг байрлуулсан. Тэр нь өдөрт 200-300 хүнд үйлчлэх хүчин чадалтай, хуримтлагдсан бохир усыг нь соруулах боломжтой. Мөн зусланд нэг бүр нь гурван шоо метр хог цуглуулах боломжтой 45 ширхэг хогийн сав байрлуулсан.

 

 

-Хөрс усны бохирдолд хамгийн их анхаарал татаж байгаа нь гэр хорооллын бие засах газар, оршуулгын газар. Гэр хороололд 160 орчим айлын 100 мянга гаруй ил бие засах газар байна. Үүний бохирдол нэлээн хэцүү болж байна. Бид Францын ASIF хэмэх олон улсын байгууллагатай хамтран, гурван төрлийн бие засах газрыг гэр хороололд байрлуулж туршилт явуулахаар бэлдэж байна. Үүний дараа аль нь дээр байх вэ гэдгийг сонгож байж гэр хорооллын бие засах газрыг шийдэх зорилготой ажиллаж байгаа юм. Одоогийн байдлаар Нарангийн энгэр, Цагаан даваа, Самбалхүндэв гэсэн гурван гол оршуулгын газар байна. Зарим оршуулгын газрыг цэвэрлэх, тэндхийн хуучин шарилыг чандарлах зэрэг арга хэмжээг «Буян» компанитай хамтран авахаар ярилцаж байгаа.

 

 

-Хог хаягдлын сан нь зургаан дүүрэгт иргэд, байгууллагаас хог хаясан төлбөрийг цуглуулж тээвэрлэгч байгууллагыг санхүүжүүлэх үүрэгтэй. Сая хоёр дүүрэг дээр маргаан гарсан. Энэ асуудлыг зохицуулсан. Одоо сангийн үйл ажиллагаа хэвийн байгаа.

 

 

Монцамэ