“Барилга Эм Эн” ХХК-ийн ТУЗ-ын дарга Г.Батсүхтэй барилгын салбарын бодлого үйл ажиллагаа, эрх зүйн зохицуулалт, салбарын хөгжлийн асуудлаар ярилцлаа.

Барилга, нийтийн аж ахуйн салбарын удирдах ажилтны зөвлөгөөн саяхан болсон. Зөвлөгөөнөөр ямар асуудлууд яригдав?

Барилга, нийтийн аж ахуйн салбарын удирдах ажилтны зөвлөгөөнөөр энэ салбарт баримтлах бодлого чиглэл, 2017 онд хийгдэх ажлууд, төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн асуудлыг хэлэлцлээ. Эндээс барилгын салбарт эрх зүйн шинэчлэлт болон бодлогын олон ажлууд хийх шаардлагатай байгаа нь харагдсан. Барилгын тухай хууль шинэчлэгдэн гарсантай холбоотойгоор нэлээд олон норм, дагаж мөрдөх журмуудыг Барилга хот байгуулалтын яамнаас боловсруулж, эхнээс нь батлуулаад явж байна. Хуулийн шинэчлэлтэй холбоотой бодлогын хувьд нэлээд өөрчлөлт орсон.

Зөвлөгөөний үр дүнд Барилга, хот байгуулалтын яам болон Монголын барилгачдын нэгдсэн холбоо, Монголын барилгачдын үйлдвэрчний эвлэлүүдийн үйлдвэрчний эвлэлүүдийн холбоо хамтран “Барилгын салбарын 2017-2018 оны хамтын хэлэлцээр”-ийг байгууллаа. Үүнд, барилгын салбарын тулгамдсан асуудлуудыг шийдвэрлэх, хөдөлмөр эрхлэлт, хөдөлмөр хамгаалал нийгмийн баталгаа, нийгмийн түншлэлийн талаарх асуудлыг шийдвэрлэхээр тусгасан.

Төрийн зарим чиг үүргийг төрийн бус байгууллагад шилжүүлэх асуудал яригдаж эхэлсэн үеэс эхлэн бизнесийн бусад салбараас анхлан энэ салбарынхан чиг үүргүүдээ шилжүүлэн авч хэрэгжүүлж эхэлсэнийг санаж байна. Одоогоор ямар ямар чиг үүргийг хэрэгжүүлж байгаа болоод цаашид ямар чиг үүргүүдийг шилжүүлэн авах боломжтой байна вэ?

Төрийн зарим чиг үүргийг шилжүүлэхтэй холбоотойгоор 2010 онд Засгийн газрын тогтоол гарсан. Уг ажлын хүрээнд манай салбарт зарим чиг үүргүүдийг мэргэжлийн холбоодод нь олгож эхэлсэн. Үүнээс Мэргэшсэн болон зөвлөх инженерүүдийн сургалтуудын эрхийг Монголын архитекторуудын эвлэл, Барилгын материал үйлдвэрлэх тусгай зөвшөөрлийн эрхийг Барилгын материал үйлдвэрлэгчдийн холбоонд  шилжүүлсэн. Тун удахгүй Барилга угсралтын чиглэлээрх тусгай зөвшөөрлийг мэргэжлийн байгууллагад нь өгөхөөр салбарын яамнаас мэдэгдсэн.

Энэ салбарт төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагаа ямар түвшинд байна вэ?

Барилгын салбарт тулгардаг нэг том бэрхшээл бий. Энэ нь тухайн засаг солигдоход бодлого үйл ажиллагаа нь тасалдаж, өөрчлөгддөг явдал. 2012 оноос хойш гурван удаа удаа засаг солигдож, сайд дарга нар солигдлоо. Гурван сайд гурван өөр бодлого ярьлаа. Тэгэхээр цаашид засаг солигдохоос үл хамаарсан салбарын бодлого барих хэрэгтэй байна. Бодлого боловсруулдаг институт нь улс төрөөс үл хамаарсан байх хэрэгтэй. Нэг бол салбарын бодлого зохицуулалтыг салбарын төрийн бус байгууллагад нь шилжүүлэх хэрэгтэй байна.

Тийм боломж бий юу?

Боломжтой. Дэлхийн олон хөгжингүй орнуудад тухайн салбарынхаа бодлогыг ТББ-ууд нь хариуцдаг туршлага бий. Төрийн бус байгууллагууд нь бодлого гаргадаг тодорхой эрхтэй байж гэмээнэ хүчтэй байдаг. Манай монголын барилгын салбарын төрийн бус байгууллагуудад ямар ч эрх мэдэл байхгүй. Ямар ч бодлогогүй төрийг харсан, царайчилсан байдалтай байгаа учраас ТББ-ууд нь чадавхжиж чадахгүй байна.

Эдгээр төрийн бус байгууллагуудыг чадавхжуулахын тулд юу хийх шаардлагатай вэ?

Төр нь улсын төсвөөс шууд санхүүжээд ямар ч үед эрх мэдэлтэй, чадавхтай байна. Тэгэхээр төрийн бус байгууллагуудыг чадавхжуулахын төрөөс гаргадаг бодлогуудыг боловсруулах эрхүүдийг нь өгөх хэрэгтэй. Барилгын салбарын бүхий л бодлого норм дүрэм, стандартаар хэрэгждэг. Нэг ч барилга байшин, шугам сүлжээг өөрийн дураар хийнэ гэсэн ойлголт байхгүй. Техник технологи шинэчлэгдэж байгаа өнөө үед манайд мөрдөгдөж байгаа норм, дүрэм, стандартын дийлэнх нь хоцрогдсон. Ер нь бол 50 хувь нь шаардлага хангахгүй болсон гэж хэлж болно. Цаашид нэмж боловсруулах шаардлагатай олон норм, стандартууд байгаа боловч төр үүнийг боловсруулж чадахгүй байна. Үүнийг боловсруулах эрхийг ТББ-уудад өгөөд явбал чадавхжаад, илүү хүчирхэг байгууллагууд болж хувирна.

Сэдвээ бага зэрэг өөр чиглэлд хандуулъя. Барилгын салбарт сүүлийн үед нэвтэрч буй шинэ, дэвшилтэт техник технологиудаас сонирхуулаач?

Барилгын салбарт нэвтэрч буй шинэ, дэвшилтэт технологи, материалууд их бий. Барилга угсралтын үйл ажиллагаанд хурдан хугацаанд угсралт хийх хэв шахмалаас эхлээд эрчим хүчний хэмнэлттэй, пассив барилгын зэрэг төрөл бүрийн материалууд байна. Цонх гэхэд эрчим хүчний хэмнэлттэй, өөрөө халж, дулаан ялгаруулдаг байх жишээтэй. Шилэн барилгууд өвөлдөө хүйтэн байдаг талтай шүү дээ. Тиймээс халдаг шилтэй хийвэл хүйтний улиралд дулаан алдагдлыг бууруулна. Амины орон сууцнууд үүнийг нэлээд хэрэглэж байна. Мөн ганжуулсан шилээр цонх хийдэг болсон. Уг шил нь ямар нэг гадны хатуу биетэд хагардаггүй. Нано технологийн түрхлэг, пленкон хальстай цонхнууд ч бий болж байна. Үнийн хувьд ч асар ялгаатай 70 мянгаас 1 сая 500 мянга төгрөг хүртэлх үнийн зөрүүтэй байх жишээтэй. Хүн өөрийн бэл бэнчинд тохируулан хүссэн цонхоо авч болж байна.

Мөн амины орон сууц, зуслангийн байшингийн маш олон шийдлүүд ороод ирлээ. Хөрс бохирдуулдаггүй жижиг оврын жорлонгоос эхлээд жижиг оврын бие даасан цэвэрлэх байгууламжууд бий болж байна. Халаалтын маш олон төрөл байна. Шалны халаалтаас гадна ханын инфра туяа, нарны эрчим хүч, газрын гүнээр халдаг халаалтууд ч байна. Энэ мэт шинэ технологиудыг тоочвол маш олон.

 Байр орон сууцны борлуулалт хэр байна вэ. Нэг хэсэг шуугиулж  байсан ипотекийн зээлийн асуудлын талаар?

2014 оноос макро эдийн засгийн үзүүлэлт муудсантай холбоотойгоор орон сууцны борлуулалт муудсан. Мөн 2015 оноос ипотекийн зээлийн хэмжээ буурсанаас үүдэн орон сууцны борлуулалт бас л муудсан. Эрэлт буурахад дагаад тасралтгүй буур байсан орон сууцны борлуулалт 2017 оны 4 дүгээр сараас эхлэн тогтворжлоо. Арилжааны банкууд ипотекийн зээлийг өгөхгүй байгаа ч орон сууцны ерөнхий үнийн индекс буюу үнэ ханш сүүлийн саруудад буураагүй. Өнөөдрийн ханш 2013 оны нэгдүгээр улирлын үнийн дүнтэй дүйцэхүйц хэмжээнд хүрсэн байна. Өөрөөр хэлбэл, ипотекийн зээл өгч эхлэхээс өмнөх үетэй дүйцэж очсон гэсэн үг. Цаашид орон сууцны үнэ буурахгүй гэдэг нь тодорхой болсон учраас мөнгөтэй хүмүүс орон сууц авч байна. Эдийн засгийн нөхцөл байдал тогтворжлоо. Ирээдүйн чиг хандлагыг харвал эрэлт нэмэгдэхээр байна. Барилгын материалын үнэ ханш ч гэсэн нэмэгдчихлээ. Тэгэхээр цаашид орон сууцны үнэ буурах бус өсөх төлөвтэй.  

Барилгын материалын ханган нийлүүлэлтийн тогтолцоог сайжруулах үүднээс салбарынхан нэгдэж Барилгачин группыг үүсгэн байгуулсан гэж сонслоо?

Монгол улсад барилгын материалын олон үйлдвэр байна. Тусгай зөвшөөрөлтэй 700 гаруй, үүний цаана зөвшөөрөлгүй жижиг, дунд үйлдвэрүүд маш олон. Вакум цонхны 360, бетон зуурмагын 120 гаруй, зөвхөн хөнгөн бетон блокны үйлдвэр гэхэд 40 орчим үйлдвэр бий. Эдгээр нь салбараа дагаад уналтад орж борлуулалтгүй болчихсон. Тэгэхээр энэ асуудлаас гарахын тулд барилгын материалын үйлдвэрлэгчид, ханган нийлүүлэгчид нэгдээд барилгын материалаа нэг цэгээс хүргэх үйлчилгээг гаргаж байгаа юм. Энэ нь ард түмэндээ зориулсан Барилгачин групп. Группт одоогоор 50 гаруй аж ахуйн нэгж нэгдээд бараа бүтээгдэхүүнээ нийлүүлж, Мишээл барилгын их дэлгүүрийн Загварын байранд нэгдэн ажиллаж байна. Тус группын үйл ажиллагааны хүрээнд ард иргэд нэг дороос барилгын мэргэжлийн зөвлөгөө авч, зургаа зуруулан, төсвөө хийлгээд, гүйцэтгэгчээ сонгож, барилгын материалаа авах боломжтой. Барилгын захиалагч, хөрөнгө оруулагч компаниудын хувьд өөрийнхөө барьж байгаа барилгын материалаа олон ханган нийлүүлэгчтэй гэрээ хийхгүйгээр нэг цэгээс үйлдвэрийн үнээр авах боломжтой бас бүрдэж байна. Барилга барихад нийтдээ 100-гаад ханган нийлүүлэгчтэй гэрээ хийдэг. Үүнийг багасгаж ядаж 50-тай гэрээ хийдэг байхаар шийдэхийг зорьж байна. Мөн нэг цэгээс чанарын баталгаатай, хямд үнэтэй материал авах боломжоор хангаж байна гэсэн үг. Цаг хугацаа болон агуулах хадгалалтын зардлуудыг ч хэмнэнэ. Энэ нэг цэгийн үйлчилгээгээр дамжуулан хөдөлмөр зуучийн албыг бас ажиллуулж байна. Хөдөлмөр зуучийн алба нь барилгын компаниудад туслах ажилтнаас эхлээд мэргэжлийн инженерүүдийг ажилд зуучлах зорилготой. Мөн барилгын гүйцэтгэгч бригадууд, хувь хүмүүс, компаниудыг барилгын ажил олоход нь дэмжиж ажиллаж байгаа.

Ярилцлагын төгсгөлд, Та барилгын салбарт олон жил ажилласан хүний хувьд монголын барилгын салбарын хөгжил, ирээдүйн чиг хандлагыг ямар өнгөөр хардаг вэ. Улаанбаатар хот, Монгол улс өндөр өндөр барилгууд сүндэрлэсэн хот, улс болох ойрын ирээдүйн төлөв ямар байна. Бидэнд хэдэн жил шаардлагатай вэ?

Барилгын салбар улсын эдийн засгийн нөхцөл байдлаас шууд хамааралтай. Барилгажих үйл явц, шинэ технологи нэвтрүүлэх үйл ажиллагаа нь ард иргэд нь орлоготой, улс орон нь эдийн засгийн чадавхтай байж гэмээнэ хөгждөг. Сүүлийн жилүүдэд өндөр хөгжсөн Хонг Конг, Сингапур, Арабын орнууд орнууд эдийн засгийн хувьд хүчирхэг болж байж барилга, дэд бүтцийн салбар нь дагаад хөгжсөн байх жишээтэй. Барилгын салбарын ирээдүй, хувь заяа бол Монгол улсын өөрийнх нь хөгжил, чадавхаас шууд хамааралтай. Бид дотроо барилгын салбараа дархлаатай болгох хэрэгтэй. Хэн дуртай нь тендэр аваад, барилга барьж салбарын нэр хүндийг унагаж байна. Үүнийг цаашдаа бодож барилгын мэргэжлийн биш юмаа гэхэд барилгын менежментийн чиглэлээр ном сонссон хүн үйл ажиллагаа явуулбал гажуудал гарахгүй.