Өнгөрсөн бямба гаригийн орой “Айвенхоу майнз” компанийн Өмнөговь аймгийн Оюутолгой дахь уурхайд гэмтэл гарч, 19 ажилчин газрын гүнд түгжигджээ. Гэхдээ энэ мэдээлэл нэлээд хожуу буюу маргаашнаас нь эхлэн хэвлэлээр цацагдсан юм. Ослын тухай уурхайнхан биш иргэд түрүүлж холбогдох хүмүүст мэдэгдсэн гэх ч мэдээлэл бий. Уурхайн босоо цооногоор доош тээвэрлэж байсан төмөр бэхэлгээ нурж цооногийн суурь руу унаснаас газрын гүнд ажиллаж байсан ажилчдыг газрын гадаргуу дээр гаргах бололцоогүй болсон аж. Улмаар гүнд нь ажиллаж байсан ажилчид агааргүй, аюултай орчинд багагүй хугацааг өнгөрөөжээ. Уурхайн зүгээс нөөц шахуургаар агаар шахах, холбоо хэрэгсэл, хоол ундаар хангах зэргээр шуурхай арга хэмжээ авч онцгой байдлын албан хаагчид яаралтай тусламж үзүүлснээр тэдгээр ажилчид амьд гарсан байна. Хэрэв цаг хугацаа алдсан, уурхайн гүнд осол гарсан үед хэрэглэх шаардлагатай тоног төхөөрөмж тэнд байхгүй байсан бол өнөөдөр үйлдвэрийн ослоор нас барагсдын тоо хоногийн дотор хориор нэмэгдэх байлаа.

Мөн барилгын ажил гүйцэтгэгч компаниуд аюулгүй ажиллагааны наад захын шаардлага хангаагүй, барилгачдыг унаж бэртэх, хөдөлмөр хамгаалал зөрчигдөхөөс сэргийлсэн дорвитой алхам хийгээгүйгээс хэд хэдэн ахуйн осол гарлаа. Өнгөрсөн хагас, бүтэн сайнд нийслэлийн хэмжээнд зургаан хүн золгүй байдлаар амь насаа алджээ. Эдний хоёр нь барилгын ажил гүйцэтгэхдээ хөдөлмөр хамгааллын дүрэм баримтлаагүйгээс өндрөөс унаж амь эрсэдсэн байна. Тодруулбал, Баянзүрх дүүргийн дөрөвдүгээр хорооны нутагт “Тедмент” ХХК-ийн барьж буй барилгаас хятад иргэн Ван Зен гэгч 20 настай залуу унаж нас баржээ. Тэрээр уг компанид мужаанаар ажилладаг байсан аж. Мөн Сонгинохайрхан дүүргийн 20-р хороонд барилгын ажил гүйцэтгэж буй “Арга билэг” компанийн туслах ажилтан Н.Бат-Эрдэнэ цахилгааны шонд авирч байгаад хүчдэлд цохиулж нас барсан харамсалтай хэрэг гарчээ. Ажилчиддаа аюулгүй ажиллагааны хангалттай мэдлэг олгоогүй, хувцас хунар, хамгаалалтын хэрэгслээр хангаагүйгээс ийм тохиолдол гарсныг тайлбарлах шаардлагагүй аж. Түүнчлэн өрж тавьсан барилгын материал нурснаас барьж байгаа барилгын хашаанд тавьж хонуулсан машин дарагдаж хэмхэрсэн тохиолдол ч гарав. Барилгын манаач нар сул талбайгаа шөнөдөө автомашины зогсоол болгон ашиглаж, хэд гурван төгрөг олдгийн бодит жишээ энэ юм. Урьд нь өргөгч кран нурснаас хүний амь эрсдэж байсан ч энэ мэт эмгэнэлт явдлаас ямар сургамж авч, яаж ажил төрөлдөө хэрэгжүүлж байгаа нь тодорхой бус байна. Ер нь сүүлийн жилүүдэд манай улсад барилга, уул уурхайн салбар эрчимтэй хөгжиж байгаа. Гэтэл энэ салбарт хүний амь үрэгдэх, тахир дутуу буюу хөдөлмөрийн чадвараа алдах тохиолдол буурахгүйгээр барахгүй нэмэгдэж байгаа нь зөвхөн ашиг орлого олохыг амин зорилгоо болгоод эрдэнэт хүний амийг юман чинээ тоохоо больсныг нотолж байна гэхэд хилсдэхээргүй болжээ.

Монголд долоо хоног тутамд нэг хүн үйлдвэрлэлийн ослоор нас барж, мөн нэг хүн хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн эгнээнд ордог гэсэн мэргэжлийн байгууллагаас гаргасан тоо баримтад өнөөдөр эмзэглэх хүн үнэндээ ховордож, дасал болжээ. Болох ёстой зүйл болж байгаа мэт, эсвэл эдгээр хүмүүс өөрсдийнхөө буруугаас амиа алдаж байгаа мэтээр хандаж байгаа нь цаашид энэ осол гэмтэл хэвээр үргэлжилсээр байх хөрс суурь болж өгч байна. НХХЯ-наас гаргасан судалгаанаас үзэхэд сүүлийн арван жилд улсын хэмжээнд 4465 хүн үйлдвэрлэлийн ослын улсаас бэртэж гэмтснээс 620 хүн нас барсан гэнэ. Мөн 2003-2006 онуудад зам тээврийн салбарт 129 хүн осолдож, 31 хүн нас барсан бол уул уурхайн салбарт 158 хүн осолдож, 60 хүн хорвоогоос хальсан бол барилгын салбарт ажиллаж байгаад 80 гаруй хүн амиа алдсан гэх тооцооноос нэгийг бодох ёстой буй за. Баримт сөхөхөд зөвхөн хамгаалах хэрэгсэл, зориулалтын хувцасгүйн улмаас бэртэж гэмтсэн, нас барсан хүмүүсийн үйлдвэрлэлийн ослоор нас барагсдын 11.8 хувийг эзэлж байгаа юм байна. Насаар нь авч үзвэл осолдогчдын 2.7 хувийг 18 хүртэлх насны, 47.3 хувийг 18-35 насны идэр залуус бол 50 хувийг 35-аас дээш насны хүмүүс эзэлсэн байна.

Ер нь барилгын компаниуд аюулгүй ажиллагааны талаар ямар ч мэдлэг, боловсролгүй, насанд хүрээгүй хүүхдүүдийг болон нарийн мэргэшээгүй залуусыг хар бор ажилдаа хямд цалинтайгаар зүтгүүлдэг. Улирлын чанартай ажил болохоор ихэнхдээ оюутан сурагчид амралтаараа ажилладаг бөгөөд ямар нэг гэмтэл бэртэл авлаа гэхэд хууль ёсны ажилтан нь биш, нөхөн төлбөр авах гэрээ хэлэлцээр байгуулаагүйн улмаас эрүүл мэнд, мөнгө санхүүгээрээ хохироод л үлдэх тохиолдол цөөнгүй аж. Хөдөлмөрийн тухай хуульд зааснаар үйлдвэрийн осол, мэргэжлээс шалтгаалан тахир дутуу болсон иргэдийн 70 хувь хөдөлмөрийн чадвараа алдсан тохиолдолд л группт ордог байна. Тэдгээр залуусын дийлэнх нь осолд орсон хойноо эд эрхтнээрээ хохирчихоод ямар нэг тэтгэвэр тэтгэмжгүй, тэр ч бүү хэл эмчилгээний зардлаа ажил олгогчоороо гаргуулах ч хууль эрх зүйн үндэсгүй хямд ажлын хүч болж буйгаа нь харамсалтай бөгөөд анхаарууштай асуудал юм.

Энэ мэтээр ажил олгогчид цалгар назгай, хууль хяналтынхан анхаарал муутай байгаад байвал, нөгөө талаас иргэд өөрсдөө мэдлэг мэдээлэл муутайгаар хөдөлмөр эрхэлсээр явбал амь амьдралаараа хохирох явдал гарсаар байх болно гэдэг нь хамгийн их ажиллах хүч шаардагддаг, ашиг орлого ч чамгүй олдог хөгжиж буй хоёр салбарын бодит жишээн дээр харагдаж байна.

Энд тэнд өндөр барилга сүндэрлүүлж, чамгүй мөнгө хийж байгаа компаниуд ажилчдаа хамгаалалтын хувцас хэрэгслээр хангаж, үйлдвэрийн осолд орохгүй байх нөхцөл бүрдүүлэхэд төдий л анхаарахгүй, уул уурхайн үйл ажиллагаа явуулж олборлолт хийхдээ аюулгүй ажиллагааны анхан шатны дүрэм мөрддөггүй, холбогдох хууль хяналтын байгууллагууд ч зохих ёсны шаардлага тогтмол тавихгүй байгаа нь цаагуураа өнөөх л ашиг орлого, авч өгч байгаатай холбоотой гэх хардлага сэрдлэг, мэдээлэл ч багагүй байдаг. Эдгээрийг шалгаж, хууль шүүхээр шийдэж, гэмтэнд гэсгээл хүртээж байгаа тохиолдол хэд байгаа бол оо? Тэд үйл ажиллагаа явуулах бүх талын саад бэрхшээлийг давж, ямар нэг аргаар “замаа засдаг” мөртлөө үйлдвэрийн осол гарсаар байгаа нь чухам юутай холбоотой вэ? Энэ талаар хууль хяналт, мэргэжлийн байгууллагуудын хийх ажил, тавих хяналт, авах арга хэмжээ үнэхээр үгүйлэгдсээр байна.