-Танай байгууллагын ажлын гол чиг үүрэг юу вэ? Одоогоор ямар бүтэц, зохион байгуулалттай ажиллаж байна?
-Манай газар бүтэц, зохион байгуулалтын хувьд гурван үндсэн хэсэгтэй. Цөмийн технологийг улс ардын аж ахуйд нэвтрүүлэх, атомын цахилгаан станцын суурь тавих судалгаа хийлгүүлэх, техник эдийн засгийн үндэслэлийг боловсруулах зорилготой Цөмийн технологийн газартай. Мөн цөмийн хяналтын багажны тохируулгыг хийдэг лабораторитой. Тэрчлэн улсын хэмжээнд цацраг идэвхт хаягдал, хэрэглээд дууссан үүсгүүрүүдийг хадгалдаг Изотоп төв манай харьяанд байгаа. Нөгөө нэг газар нь Цөмийн болон цацрагийн хяналтын газар гэж байна. Энэ газар нь цөмийн хяналтаа явуулна, мөн цацрагийн хяналтаа явуулна. Гол нь ажиллагасад, ард иргэд, байгаль орчны аюулгүй ажиллагаа, хуулийн хэрэгжилтийг хангах, хянах үүрэгтэй. За тэгээд Төрийн захиргаа, удирдлагын газар гэсэн бүтэцтэй ажиллаж байна.
-Та энэ албан тушаалд томилогдоод ажлаа юунаас эхлээд байна даа?
-Юуны түрүүнд ажлын төлөв-лөгөөгөө гаргаж байна. Цөмийн технологийн газар, Цөмийн цац-рагийн болон хяналтын газрынхан төлөвлөгөөгөө боловсруулаад байна. Мөн орон тоогоо цөөн хүнээр нэмэхээр сонгон шалгаруулалт явуулж байгаа. Мөн саяхан Ерөнхий сайдыг Эрхүүд айлчлахад би хамт явж оросын ижил төстэй агентлагтай хамтын ажиллагааны гэрээ байгуулахаар боллоо. Энэ хавар уг гэрээнд гарын үсэг зурах байх. "Росатом"-тай бид бүх чиглэлээр хамтран ажиллана. Тухайлбал цөмийн технологийг нэвтрүүлэх, нутагшуулахаас өгсүү-лээд атомын цахилгаан станц барьж байгуулах, ураны хайгуул хийх, олборлох, боловсруулах, баяжуулах чиглэлээр хамтран ажиллах юм. Эхний ээлжинд өмнө нь ажиллаж байсан, тодорхой мэдээлэлтэй байгаа Дорнодын Мардайн орд газар дээр хамтран ажиллана. Тэнд орос монголын хамтарсан компани бий. Хоёр тал хувь эзэмшдэг.
-Манай оронд ураны хайгуул судалгаа явуулах, хамтран ашиглах тал дээр ОХУ-аас өөр ямар орнууд санал тавьж байгаа вэ?
-Оросоос өөр олон орон санал тавьдаг.Юуны түрүүнд хоёр их хөрш ОХУ, БНХАУ байна.За тэгээд манайд олон жил тусламж үзүүлж буй Монголын хамгийн том донор орны нэг Япон байна. Хүчирхэг том гүрэн Франц улс байна. Цаашилбал БНСУ, Канад, Энэтхэг улс санал тавьж сонирхлоо илэрхийлээд байгаа. Эдгээр орон ураны хувьд хайгуул хийх, олборлох,боловсруулах, цөмийн технологи нэвтрүүлэх тал дээр хамтран ажиллахаас гадна цөмийн физикийн мэргэжлээр үндэсний боловсон хүчин бэлтгэхэд тусалъя гэж байгаа.
-Манай оронд цөмийн энергийн чиглэлийн мэргэжилтэй боловсон хүчин өмнө нь аль хэр бэлтгэгдсэн юм бэ? Одоогоор дотоод, гадаадад энэ чиглэлээр хүмүүс суралцаж байна уу?
-Өмнө нь социализмын үед өндөр чадвартай боловсон хүчинтэй байсан. Одоогоор манай салбарын боловсон хүчин тооны хувьд хангалттай. Харин чанарын хувьд жаахан дутмаг байгаа. Бид хүмүүсээ гадаадад сургах, давтан сургалтад явуулж мэргэжлийг нь дээшлүүлэхээр ярьж төлөвлөж байна. Японы Ерөнхий сайд асан Коизуми манай оронд айлчлахдаа амласны дагуу Японд хэдэн хүн мэргэжлээ дээшлүүлсэн. ОХУ-д эхний ээлжинд жил бүр 15 хүн сургахаар тохироод байна. Франц улс танай мэргэжилтнүүдийг бэлтгэж өгье гэж байгаа. Бид хамгийн гол нь эхний ээлжинд БСШУЯ-тайгаа хамтраад ийм ийм чиглэлээр, төдөн хүн бэлтгэх шаардлагатай байгааг тогтоон төлөвлөгөөгөө гаргах шаардлагатай юм.Уг төлөвлөгөөг гаргахад бүх яам оролцох ёстой. Учир энэ салбарт ажиллах хүмүүс зөвхөн физикчид, геологичид төдийгүй нарийн мэргэжлийн инженерүүд, эдийн засагч, хуульчид байх учраас мэргэжилтнүүдээ цогц байдлаар бэлтгэх шаардлага гарч байгаа.
-Монголын анхны атомын цахилгаан станц хэдэн онд ашиглалтад орох вэ? Бэлтгэл ажил нь эхэлсэн үү?
-Атомын цахилгаан станц байгуулахын тулд хамгийн түрүүнд нарийн судалгаа хийх ёстой. Уг станцыг хаана байрлуулах, ямар хүчин чадалтай байх, манай улсын хэрэгцээ, хэтийн төлөв нь ямар байх зэргийг маш нарийн тооцоолсон байх шаардлагатай.Бидэнд өмнөх жилүүдэд хийж байсан судалгаанууд бий. Гэхдээ одоо хоцрогджээ.Тэгэхлээр юуны түрүүнд дахиад нарийвчилсан судалгаа хийнэ. 2021 он гэхэд атомын цахилгаан станцтай болчих байх аа.
-Ашиглалтын лицензтэй "Төв Азийн уран" ХХК ямар үйл ажиллагаа явуулж байна вэ?
-Эднийх ашиглалтын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулаагүй байгаа.Манай нөхцөл байдлыг ойлгоод төрийн бодлого, шинэ хууль гарахыг хүлээж байх шиг байна.Энэ компанийн 58 хувийг Канадын тал, 21 хувийг нь оросын тал, 21 хувийг нь Монголын тал эзэмшдэг компани. Одоогоор хайгуулын л үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа.
-Цөмийн энергийн хувьд хууль эрхзүйн орчин ямар байна. Шинэ хуулийн төсөл боловсруулж байгаа гэл үү?
-Юуны өмнө цөмийн салбар дахь төрийн бодлогыг боловсруулж байна. Энэ бол Цөмийн энергийн болон цацраг идэвхт ашигт малтмал ашиглах талаар төрөөс баримтлах бодлого гэсэн нэртэй баримт бичиг юм. Ерөнхий сайдын захирамжаар байгуулсан Ажлын хэсэгт бүх яамнаас хүмүүс орсон. Цөмийн энергийн салбар дахь бүх харилцааг зохицуулж байх Атомын энергийн тухай хуулийн төсөл мөн боловсруулж Олон улсын атомын энергийн агентлаг-МАГАТЭ-д танилцуулаад байна. Урьд өмнө бол атомын энерги, урантай холбоотой хууль байгаагүй. Ашигт малтмалын хууль, Цацрагийн хамгаалалтын хууль, Цөмийн зэвсгээс ангид байх тухай, Хорт бодис тээвэрлэх, хадгалах тухай зэрэг хууль л байсан.
Атомын энергийн тухай хуулийн төслийг боловсруулаад дууссан. Яамдад тарааж саналыг нь авна. Дараа нь Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл, Засгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцүүлээд УИХ-д өргөн барина.
Монгол орон өвөрмөц орон. Юуны өмнө байгаль цаг уурын хувьд онцлогтой. Мөн хүн ам цөөнтэй, хүн ам нь тархай бутархай байдаг учир тэднийг эрчим хүчээр хангахад их хэцүү. Тэрчлэн ус багатай. Ихэнх атомын станц усан хөргүүлтэй байдаг. Атомын цахилгаан станц барихын тулд энэ бүх асуудлыг шийдэх ёстой. Эхний ээлжинд мини буюу 40 мегаваттын хүчин чадалтай станц барих нь манай орны нөхцөлд тохирох болов уу. Уг станцыг Улаанбаатарын ойролцоо байгуулаад утааны асуудлыг шийдэх хэрэгтэй юм. Утаа голцуу гэр хорооллын яндангаас л гарч байгаа шүү дээ. Иймээс 40 мегаваттын атомын цахилгаан станцаас гэр хороолол руу тусгай шугам татаад, Засгийн газрын дотацтай, хямд үнэтэй цахилгаанаар гэр хорооллыг хангаж утаанаас салмаар байна. Энэ бол ард түмний хувьд буянтай ажил болно.