“Вако нээрээ л аз жаргалын түлхүүр юм даа!” гэж телевиз радиогоор рекламдаж байсан нь саяхан. Гэтэл тун удалгүй хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдээр “Вако-ын хохирогчид” гэх хүмүүсийн талаарх мэдээлэл цацагдах болсон. Энэ асуудалд төр засгийн хүмүүсийн нэр ч холбогдоод авсан.  

            Сонгинохайрхан дүүргийн нутаг дахь 1-р хороололд шинээр баригдаж байгаа орон сууцыг худалдаж авахаар хэсэг иргэд 2003 онд БНСУ-ын “Хааны зам Вако” компанид захиалга өгч урьдчилгаа мөнгө төлсөн байна. Гэтэл зургаан давхар баригдах ёстой 96 айлын орон сууц маань 3, 4 давхартаа хүрээд зогсч, компани дампуурснаа зарлажээ. “Хааны зам Вако” компанийн захирал гэгдэх Солонгосын хоёр ч иргэн Монголын хуулийн дагуу ял хүлээхээр болж. Захиалагч нарын буюу 94 айлын урьдчилгаа мөнгө болох 1,25 сая ам долларын хөрөнгө шингэсэн компанийн нийт хөрөнгийг лацдаж дуудлага худалдаанд оруулах уу, үгүй юу гэдэг дээр яригдаж  асуудал ч ном ёсоороо явж байж.

            Гэтэл тухайн үеийн Нийслэлийн засаг дарга асан М.Энхболд  захиалагч нарт “Чех улсаас манай улсад хөнгөлттэй олгох гэж байгаа зээлээр та бүхний орон сууцыг бариулахаар боллоо. Орон сууцыг “Энүжин” компани хариуцан бариулах болно” гэжээ. Захиалагч нар ч энэ дагуу “Энүжин” компанитай тохиролцон 2006 онд байрандаа орохоор болсон боловч одоо хоёр талын маргаанаас болоод байрандаа орж чадахгүй анхны захиалагчид хохирогчид болоод байгаа юм байна.

Сайтын уншигчиддаа мэдээллийг тэнцвэртэй хүргэх үүднээс “Вако”-ын хохирогч болон “Энүжин” компанийн төлөөлөлтэй “Барилга МН” уулзаж дээрх асуудлын талаар тодрууллаа.  

“Вако”-ын хохирогч Д.Гэрэлгуа

Сур: Болсон үйл явдлын талаар ярихгүй юу, яагаад хохирогч болчихов оо?

Д.Г: Би анх шинэ орон сууцанд орохоор “Хааны зам Вако” компанид захиалга өгч м.кв-ыг нь 400 доллараар бодож урьдчилгаа мөнгө төлсөн. Гэтэл 2004 онд тус компани дампуурсанаа зарлаж, захирал 2 солонгос нь шүүхэд татагдаж эд хөрөнгийг нь лацдаж битүүмжилсэн. Захиалагч нарын мөнгийг нь буцааж олгохын тулд “Хааны зам Вако”-ын хөрөнгийг дуудлага худалдаанд оруулах эсэх асуудал яригдаж байсан. Тэгээд захиалагчид тэр үеийн засаг дарга байсан М.Энхболдод хандсанаар Чехийн “Мөнгөн Прага” төслийн хүрээндэх хөнгөлттэй зээлээр Ваког бариулахаар болсон. Гэтэл БХ-ны Б.Батбаатар гэж хүн, “Энүжин” компанийн захирал С.Энхтуяа гэдэг хүнтэй хамт захиалагч нартай уулзаж “...За та бүхэн “Энүжин” компаниар барилгаа бариул, энэ компани та бүнийг орон сууцанд чинь оруулна...” гэсэн. Тэр С.Энхтуяа нь “... бид та бүхний хохирлыг 125% барагдуулж өгнө...” гэж хүртэл бид нартай тохиролцсон баримт одоо байдаг. Тухайн үед төр засгийн тэр том хүмүүс “Энүжин” компаниар бариул гэж хэлж ярьж байсан болохоор бид нар тэр хүмүүст итгэж орон сууцаа бариулахыг зөвшөөрсөн. Аль 2006 онд орон сууцанд маань оруулна гэж амлаж байсан “Энүжин” компани дөнгөж одоо л Ваког ашиглалтад оруулах гэж байна. Гэлээ гээд өдийг хүртэд бид нар С.Энхтуяаг байранд маань оруулчих болов уу гэж найдаж хүлээж суусан. Гэтэл Вако ашиглалтад орох болоод ирсэн чинь С.Энхтуяа анхны захиалагч бид нартай шал өөр харьцах болсон. Анх тохиролцсон м.кв-ынхаа үнэн дээр мөнгө нэмж төлөөд байрандаа оруул ор байвал бай гэдэг юм ярьдаг. Бүр бид нарын захиалсан байран дээр давхардуулаад захиалга хүртэл авчихсан байгаа. Уулзах гээд очихоор хамгаалагч нараараа хөөлгөж туулгаад бид нарыг хүлээж авдаггүй, уг нь бид нар чинь захиалагч нар нь ш дээ.

Сур: “Энүжин” компани та нартай анх тохиролцохдоо м.кв-ыг нь хэдээр оруулна гэж тохиролцсон юм бэ? Түүнийг баталсан гэрээ хэлэлцээр байдаг уу?

Д.Г: Байлгүй яахав, хурлын протоколд тэмдэглээтэй байдаг. Анх бид нартай тохиролцож хурал хийж байхдаа м.кв-ыг нь 400 долларт багтаан та бүхнийг орон сууцанд чинь оруулна, хохирлыг чинь 125% хувь барагдуулна гэж С.Эхнтуяа захирлын удаа дараа хэлсэн хурлын протокол нь одоо мөрдөн байцаах газар дээр байгаа.

Сур: Асуудал аль шатандаа явж байна вэ? Эв зүйгээр шийдэх арга байгаа болов уу, та бүхэн хохирлоо яаж барагдуулъя гэсэн бодолтой байгаа вэ?

Д.Г: СБД-ийн шүүх буюу анхан шатны шүүхээс “Энүжин” компанийн захирал С.Энхтуяаг хохирогчидтой тохиролцон орон сууцанд нь оруул гэсэн шийдвэр гарчихсан ш дээ. Энэ шийдвэр гарсаны дараа С.Энхтуяа бид нартай уулзаад “...Мөнгөө авах юм уу яахийн, нэмж өгөөд байрандаа орвол ор...” гэсэн утгатай юм ярьсан. Бид одоо дээд шүүхэд давж заалдчихаад 14 хоногын дараа хариуг нь авах гээд хүлээж байна. Асуудлыг хуулийн дагуу л шийдвэрлүүлнэ гэж бодож байгаа. Ер нь бол “Хааны зам Вако”-оос “Энүжин” компани барилгыг хүлээж авахдаа 4, 5 давхар хүртэл баригдчихсан барилга хүлээж авсан ш дээ. Энэ Вакод чинь бид нарын хөрөнгө байгаа бид нар байрандаа л орохыг хүсэж байна. Одоо гэр оронгүй Монголдоо ирж чадахгүй байгаа Солонгост ажилладаг хүмүүс зөндөө байгаа. “Хааны зам Вако” солонгос компани чинь анх Солонгост ажилладаг Монголчуудаас л захиалгаа авч эхэлсэн.

Сур: Шүүхийн шийдвэр яаж гарна гэж бодож байгаа вэ?

Д.Г: Шийдвэр бид нарын талд гарна гэдэгт итгэлтэй байгаа. Яагаад гэвэл энэ асуудалд чинь анхнаасаа төр засгийн хүмүүс оролцсон болохоор нь бид зөвшөөрсөн. Тэгэхээр тэр хүмүүс бидний асуудлыг шийдэж өгөх байлгүй дээ. Бид нар Б.Батбаатар гуайтай уулзсан, асуудлыг шийдэж өгнө гэдэг хариуг өгдөг. Хурлын протоколд тэр үеийн НЗДТГ, БХ, “Энүжин” компани, Мөрдөн байцаах газар гээд 4 газрын нэр баталгаа байдаг.

“Энүжин” компанийн захирал С.Энхтуяа БНХАУ-д явж байсан учир компанийн үйлдвэрлэл эрхэлсэн захирал н.Батжаргалтай уулзлаа.

Сур: 2004 онд тэр үеийн засаг дарга танай компаниар “Вако” орон сууцыг бариулахаар болсон юм байна. Ямар шалгуур, болзолоор бариулах болсон юм бол?

Б: Энэ асуудлыг би мэдэхгүй, би энэ компанид ажилд ороод жил гаран л болж байна.

Сур: Та энэ компанид ажилладаг хүний хувьд болж байгаа явдлыг мэдэж байгаа байх. Асуудал ямар шатандаа явж байна вэ?

Б: Анхан шатны шүүхийн шийдвэр гарчихсан байгаа. Шийдвэр дээр тодорхой заачихсан байгаа ш дээ./Шүүхийн шийдвэрийг хувилаад авчирсан байлаа/ Юу гэсэн хариу гарсан гэхээр “...Орон сууцанд орох хүсэлтэй хохирогч нарын анх төлсөн мөнгөний хэмжээг урьдчилгаа төлсөн гэж үзэж үлдэх төлбөрийг орон сууц захиалагч нарын төлсөн мөнгөний дүнг харгалзан захиалагч нартай харилцан тохиролцож орон сууц шилжүүлэхийг “Энүжин” компанид үүрэг болгосугай” гэсэн байгаа. Энэ нь юу гэсэн үг вэ гэхээр захиалагчдын анх “Хааны зам Вако”-д төлсөн мөнгийг урьдчилгаа мөнгө гэж үзээд өөрсдийн үнээрээ захиалагч нарыг байранд нь оруул гэсэн шийдвэр гарсан. Харин тэр хохирогчид гэж өөрсдийгөө яриад байгаа хэсэг хүмүүс үүнийг зөвшөөрөхгүй дахин шүүхдээд байгаа юм. Анхны 70 гаран  захиалагчын 20-иод нь л одоо заргалдаад яваад байдаг юм. Ер нь бол манай компанийн хохирогчид гэж байхгүй. Хохирогч гэдэг чинь юмаа алдчихсан, хохирчихсон хүмүүсийг хэлдэг. Харин бид тэр хүмүүсийг мөнгөө нэмээд байрандаа ор эсвэл өгсөн мөнгөө эргүүлээд ав гэдэг асуудал тавьж байгаа. Энд хохироод алдаад байгаа юм байхгүй.

Сур: Танаас иргэн хүний чинь хувьд асууя, хэрвээ та гадаадад хүний газар хэдэн жил нойр хоолгүй ажиллаж цуглуулсан мөнгөөрөө байр авах гээд өгчихсөн чинь ийм асуудал болчихвол бол та яах вэ? Мөнгөө авчихъя гэхээр 5 жилийн өмнөх мөнгөний ханш одоо бол уначихсан байдаг?

Б: Мэдээж хэцүү, гэхдээ орон сууцанд нь оруулаагүй анхны эх үүсвэрийг нь бид тавиагүй ш дээ. Харин ч дампуурчихсан компанийн барьж байсан барилгыг нь хүлээж аваад хөнгөлттэй зээлээр барьсан. Дампуурчихсан компанийн захирлууд нь ялаа аваад л яваад өгнө. Захиалагч нар хэнээс мөнгөө олж авахын. Би л хувьдаа баярлах байсан. Үнэндээ бол манай компани энэ орон сууцнаас ашиг олно гэж тооцоолоогүй.

Сур: Танай компани бизнесийн байгууллага, яагаад тэгээд дампуурчихсан компанийн барилгыг авч барьсан юм бэ?

Б: Ваког барихдаа бид Чехийн ”Мөнгөн праг 1” төслийн хөнгөлттэй зээлийн санхүүжилтээр барьсан юм. Бид “Мөнгөн праг 2” төслийг авахын тулд л барилгын ажлыг авсан.

Сур: Яагаад заавал тэр зээлийг авах гэж ийм эрсдэл хийсэн юм бэ? Үнэхээр л ашиг олохгүй гэж тооцоолсон л юм бол хохирогчдын хүсээд байгаа үнээр нь байранд нь оруулчихаж болдоггүй юм уу?

Б: Дотоодод тийм их хэмжээний зээлийг тийм бага хүүтэй зээлдэг бол бид юу гэж тэр гадны улсыг царайчлах вэ дээ. Монголын банкуудын зээлийн сарын хүүтэй тэнцэх хүү нь тэдний жилийн хүү болдог. Энэ бол асар бага хүү, сард бараг хүүгүй гэсэн үг. Хохирогчдын хүсээд байгаа үнээр байранд нь оруулах ямар ч боломжгүй, хэдий ашиггүй шахам ажилласан ч гэлээ зардалаа нөхөх хэрэгтэй биз дээ.

Сур: Танай компани “Энүжин” компанийн захиалгаар “Вако” орон сууцны барилгын ажлыг гүйцэтгэж байгаа юм байна. Хэдэн онд ажлыг хүлээж авсан бэ? Барилга яагаад удааширсан юм бол?

Ч.Н: 2007 оны 6-р сарын 6-нд “Энүжин” компанийн захиалгаар хамтарч ажиллахаар гэрээнд гарын үсэг зурж барилгыг хүлээж авсан. Манайхаас өмнө “Энүжин” компани өөр гүйцэтгэгчтэй байж байгаад Чехүүдийн хүсэлтээр гүйцэтгэгчээ сольсон юм байна лээ. Манайх үндсэндээ карказ нь 5 давхар хүртэлээ өрлөг нь 4 давхар хүртэлээ явчихсан байхад нь ажил авсан. Чехүүд санхүүжилтээ өгөхдөө эхний гүйцэтгэлийг шалгаж нягталж байж өгдөг их нарийн л даа. Тэгээд анх гэрээ хийхдээ санхүүжилтын 50%-ийг нь европ барилгын материалаар өгнө гээд заачихсан юм байна лээ. Тэр барилгын материал ирэх энэ тэр асуудлаас болоод л барилгын ажил удааширсан.

Ч.Н: Уг нь 2008 оны 6-р сарын 15-нд оруулна гэсэн тооцоо байсан. Гэхдээ амжихгүй юм шиг байна. Техник комисс, шалгалтууд ороогүй байгаа. Шалгалт ороод дүгнэлтүүд нь гарна. Тэгэж байж ашиглалтад орно.

Сур: “Вако” хэр чанартай, хэр тохилог орон сууц вэ?

Ч.Н: Худлаа магтаж байгаа юм биш, үнэхээр чанартай. Би дээр хэлсэн санхүүжилтын 50 хувь нь европ барилгын материал гэж. Тэгээд ч “Вако” бол европ стандартын барилга. Чанарын хувьд ярих юм байхгүй.

Сур: Та гүйцэтгэгч компанийн захирлын хувьд, “Энүжин” компанитай хамтарч ажилладгын хувьд “Вако”-г тойрсон мэдээллийг сонсож байгаа байх. Анхны захиалагч нарын шаардаж байгаагаар м.кв-ыг нь 400 доллараар “Вако”-д оруулчих боломж үнэхээр байхгүй гэж үү?

Ч.Н: Байхгүй, яаж ч бодсон ийм боломж байхгүй. Одоо барилгын материалын үнэ ханш хэд болчихоод байгаа билээ. Бод доо, “Вако”-ын цонхны 1 м.кв-ын үнэ 500 доллараар ирсэн. Тэгэхээр тийм бага үнээр байрыг борлуулах боломжгүй гэдэг нь ойлгомжтой.