Америкийн Нэгдсэн Улсад “ногоон” гэсэн үгийг барилгын салбарт брэнд болгон хэрэглэдэг байна.
ХХ зуунаас өмнө барилга архитектрын байгууллагууд барилга барихдаа гэрэл, цахилгаан, дулааны системийг зөвхөн механик байдлаар дээр хийдэг байжээ. Гэвч XXI зууны эхэн үес барилгыг хүрээлэн буй орчин, уур амьсгалд нь зохицуулан барих шаардлага өндрөөр тавигдаж эхэлсэн байна. Ингээд 1930-аад оны үес цахилгаан бага шаарддаг гэрэл, түлшээр ажилладаг халаалтын систем, дулаан бага дамжуулдаг цонх, агааржуулагч зэргийг агуулсан шинэ технологийг барилгын салбарт нэвтрүүлж эхэлсэн. 1970-аад оноос эрчим хүчний асуудалд ихээхэн анхаарч хямд төсөр эрчим хүчний эх үүсвэрийг хайх ажлыг эрчимтэй эхэлжээ. 1990 онд Техас мужийн Аустин хотноо “Ногоон байгууламж” программыг санаачилжээ. Энэхүү программыг Нэгдсэн Үндэсний Байгаль орчин Хөгжлийн хороо болон Ерөнхийлөгч Билл Клинтон зэрэг нөлөө бүхий байгууллага хүмүүс дэмжиж байсны үндсэн дээр 1993 онд Нэгдсэн Улсын Ногоон Байгууламж зөвлөлийг үүсгэн байгуулжээ. Үүнтэй холбогдон Нэгдсэн Улсын нутаг дэвсгэрт хэд хэдэн программ төслүүд хэрэгжиж эхэлсэн байна. 1998 онд Ногоон Байгууламж уриалгын хүрээнд 14 улс оролцсон олон улсын хэмжээний уулзалтаар бүс нутгийн болон үндэсний хүрээлэн буй орчин, эдийн засаг, нийгмийн хөрөнгийн нөхцөл байдал зэрэг асуудлуудад үнэлэлт дүгнэлт хийсэн байна. Мөн онд ерөнхийлөгч Билл Клинтон ногоон байгууламжийн анхны 3 гүйцэтгэгчийг зарлаж байв. 2000 он гэхэд барилга угсралтын олон байгууллага үйл ажиллагаагаа ногоон байгууламж программын хүрээнд явуулах болсон ба ногоон байгууламжийн хэрэгжүүлэгч байгууллага, мэргэжлийн хурал чуулганд оролцогчдын тоо эрс нэмэгдсэн байна.
Ногоон байгууламж гэдэг нь байгаль дээрх нөхөн сэргээгдэх нөөцүүдийг ашигласнаар барилга, байгууламж дахь эрчим хүч, ус, материалын үр ашгийг нэмэгдүүлж, хүний эрүүл мэнд, хүрээлэн буй орчинд нөлөөлөх сөрөг нөлөөллийг бууруулах бодит практик юм. Өөрөөр хэлбэл, байгаль орчны унаган төрхийг хэвээр нь хадгалж, хог хаягдлыг бууруулахуйц байдлаар барилга, байгууламжийн дизайн, угсралт, үйл ажиллагаа, засвар үйлчилгээ, шилжүүлэлтийг зохион байгуулах практик юм.


Зураг 1. Том хэмжээний вакуум цонхууд нь өдрийн гэрлийг байшингийн дотоодод сайн нэвтрүүлэхээс гадна байран доторх дулааныг хадгалж чаддаг байна.

Зураг 2. Байшингийн дээвэр дээр байрлуулсан нарны эрчим хүч цуглуулах төхөөрөмж


Зураг 3. Жансэн Пармасиютик ЭБДМ байр, байшингийн дээвэр дээр нарны эрчим хүч цуглуулах төрөөхөмж байрлуулсан байна.


Зураг 4. Нарны эрчим хүчийг ашиглан ус халаах систем


Зураг 5. Ус дахин боловсруулах төхөөрөмж. Борооны ус, крантны ус, болон угаалгын машинаас гарч буй бохир усыг ахин шүүгээд жорлон, халаалт болон дээврийг цэцэрлэгжүүлэхэд ашиглах боломжтой.


Зураг 6. Дахин боловсруулсан шилэн плита


Зураг 7. Хулсан шал. Хулс нь 6 жилийн хугацаанд нөхөн ургадаг.


Зураг 8. Манхатен дах ногоон дээвэр

Заримдаа Байгаль орчны байгууламж, Дагалдах байгууламж гэж нэрлэх нь ч бий. Нарны эрчим хүч, салхин сэнс, мод, хулс мэтийн нөхөн сэргээгдэх нөөцүүдийг ашигласнаар энэхүү практик нь эдийн засаг, нийгэм болон байгаль орчны хувьд дараах давуу талуудыг бий болгодог.

Эдийн засгийн хувьд:

• Үйл ажиллагааны зардлыг бууруулах
• Ногоон бүтээгдэхүүн үйлчилгээг бий болгох, дэлгэрүүлэх, зах зээлд түгээх
• Оршин суугчийн өдөр тутмын хэрэглээний зардлыг бууруулах
• Эдийн засгийн циклийг нэмэгдүүлэх

Нийгмийн хувьд:

• Оршин суугчийн ая тухтай байдлыг нэмэгдүүлж, эрүүл мэндэд эергээр нөлөөлөх
• Дэд бүтцийн ачааллыг бууруулах
• Амьдралын чанарыг нэмэгдүүлэх

Байгаль орчны хувьд:

• Байгаль орчны унаган төрх болон экосистемийг хэвээр хадгалах
• Агаар усны бохирдлыг бууруулах
• Хог хаягдлын хэмжээг багасгах
• Байгалийн нөөцийг хэвээр хадгалах, нөхөн сэргээх

Их Британи, Канад, Франц, АНУ, Швед, Герман, Авсри зэрэг дэлхийн олон улс орон барилга байгууламжийн эрчим хүчний үр ашигтай байдалд анхаарал хандуулан ажиллаж байна.
АНУ-ийн хувьд Нэгдсэн Улсын Ногоон Байгууламж Зөвлөл үйл ажиллагаагаа явуулдаг ба Эрчим хүч Байгаль орчны Дизайны Манлайлал (ЭБДМ, LEED) Ногоон Байгууламжийн Үнэлгээний Системийн хүрээнд тус улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн дизайн, угсралт, үйл ажиллагааны гүйцэтгэлийн түвшинг нь үнэлдэг байна. Өөрөөр хэлбэл, ЭБДМ нь барилгын компани, операторуудыг талбай, усны бага зарцуулалт, эрчим хүчний үр ашиг, материалын сонголт, барилгын дотоод орчны чанар гэсэн үндсэн 5 шалгуураар үнэлсний үндсэн дээр сертификат олгодог. Энэхүү сертификат нь тухайн байгууламж байгалийн цэвэр бүтээгдэхүүнээр баригдсан, эдийн засгийн зардал бага, ажиллаж амьдрахад эрүүл болохыг гэрчилсэн баталгаа болж өгдөг байна. Дараах шалгууруудыг хангасан барилга байгууламжид ЭБДМ, LEED сертификтыг олгохдог. Үүнд:

• Өнөөгийн барилгын салбарын өөрчлөлт шинэчлэлтийг тусгасан байдал
• Барилгын дизайн, гүйцэтгэлийн байдал
• Үйл ажиллагааны бага зардал, хөрөнгө оруулалтын үр ашгийн өндөр түвшин
• Оршин суугчдын хувьд эрүүл, тохь тухтай байдал
• Газарт шингээх хог хаягдлыг багасгасан байдал
• Эрчим хүч, усыг хэмнэсэн байдал
• Бусад хотуудтай харьцуулахад татварын болон бусад төрлийн хөнгөлөлт, урамшуулал үзүүлэх байдал
• Барилгын байгууллагын байгалийн цэвэр бүтээгдэхүүн ашигласан баталгаа болон нийгэмд эзлэх байр суурь

Бэлтгэсэн С.Ариунбаяр

• Ашигласан материал
• http://www.bdcnetwork.com/
• http://www.usgbc.org/
• http://www.greenbuildingsolutions.org/
• HTTP://WWW.GREENBUILDING.COM/
• http://en.wikipedia.org/wiki/Green_building
• http://www.greenbuilding.com/
• http://greenbuildings.santa-monica.org/