-”Газрын тухай хууль” болон “Монгол Улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хууль”-д заасны дагуу аж ахуйн болон үйлдвэрлэл үйлчилгээний зориулалтаар олгох газрыг эзэмших, ашиглах эрхийг дуудлага худалдаа, төсөл сонгон шалгаруулах журмаар шийдвэрлэхээр зохицуулсан. Харин гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар газрыг өмчлүүлэх асуудал нь хуульд заасан хэмжээнд, үнэ төлбөргүйгээр хуулийн зохицуулалт хэвээр байгаа тул иргэний газартай болох эрхийг хааж боосон зүйл байхгүй болно.

-Газар өмчлөх эрхийн дуудлага худалдаанд орж өндөр үнээр худалдаж авсан аж ахуйн зориулалттай газарт газрын төлбөр төлөх үү?

-Тухайн хүн газар өмчлөх эрхийн дуудлага худалдаанд оролцож ялсан бол тухайн газрын өмчлөгч болно. Та өндөр үнээр газар өмчлөх эрхээ худалдаж авсан ч хууль тогтоомжид зааснаар татвар төлнө. Аж ахуйн зориулалтаар газар өмчилсөн бол “Үл хөдлөх хөрөнгийн албан татварын тухай хууль”-д заасанчлан зохих журмын дагуу татвараас хөнгөлөгдөх боломжтой.

“Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хууль”-ийн 7 дугаар зүйлийн 7.2.2 дахь хэсэгт газар тариалангаас бусад аж ахуйн зориулалтаар иргэнд өмчлүүлсэн газрыг нийслэлд 30 хувь, аймгийн төвд 70 хувь, сумын төв, тосгонд 85 хувиар тус тус татвараас хөнгөлөх эрх зүйн зохицуулалттай болно.

Харин газар тариалангийн зориулалтаар иргэнд газар өмчлүүлсэн тохиолдолд 95 хувиар татвараас хөнгөлөх боломжтой юм.

-Би Ховд аймгийн төвд аж ахуйн зориулалтаар 0.09 га газрыг газар дуудлага худалдаагаар худалдаж авсан юм. Газар өмчлөх эрхийн үнийг 14 хоногийн дотор төлсөн. Гэтэл аймгийн засаг дарга өнөөг хүртэл газрыг өмчлүүлсэн захирамж гарагахгүй байна. Энэ асуудлыг хэрхэн шийдвэрлэх вэ?

-Та аж ахуйн зориулалтаар газар өмчлүүлэх дуудлага худалдаанд орж ялагч болсон байна. Засгийн газрын 2003 оны 28 дугаар тогтоолоор баталсан “Газар өмчлүүлэх, эзэмшүүлэх, ашиглуулах дуудлага худалдаа явуулах журамд”-д зааснаар дуудлага худалдаанд ялсан этгээд хуанлийн 14 хоногийн дотор төлбөрийг бүрэн хийснээр тухайн шатны Засаг дарга газар өмчлүүлэх шийдвэрээ гаргах үүрэгтэй.

Засаг дарга хууль тогтоомжоор хүлээсэн үүргээ биелүүлэхгүй байх тул “Монгол Улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хууль”-ийн 36 дугаар зүйлийн 36.3 дахь хэсэгт зааснаар төрийн захиргааны байгууллагын хууль тогтоомжид нийцээгүй, иргэний газар өмчлөх эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг зөрчсөн шийдвэрийн улмаас иргэнд учирсан хохирлыг уг шийдвэрийг гаргасан байгууллага нөхөн төлөх зохицуулалт бий.

Иймд та “Иргэний хууль”-д зааснаар буруутай этгээдээс газар өмчлөх эрхийн дуудлага худалдаанд тавьсан дэнчингийн мөнгөө буцаан авч, өөрт учирсан хохирлоо нэхэмжлэх бүрэн эрхтэй байна.

-Иргэний нэгэнт өмчилсөн газрыг хурааж болдог юм уу? Болдог бол ямар үндэслэлээр хураах вэ?

-Газар өмчлөгч иргэн “Монгол Улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хууль”-д зааснаар хууль тогтоомж зөрчсөн дараахь нөхцөл байдлыг бий болговол иргэний өмчийн газрыг хураадаг. Үүнд:

• Өмчийн газраа худалдах, арилжих, өвлүүлэх, бэлэглэх, барьцаалах зэргээр гадаадын хуулийн этгээд, гадаадын иргэн, харъяалалгүй хүний өмчлөл, эзэмшилд шилжүүлэх
• Өмчийн газраа сум, дүүргийн Засаг даргын зөвшөөрөлгүйгээр бусдад эзэмшүүлэх, ашиглуулах
• Өмчийн газраа хүн амын эрүүл мэнд, байгаль хамгаалал, үндэсний аюулгүй байдлын ашиг сонирхолд харшаар ашиглах
• Газар тариалангийн газрыг зориулалт бусаар ашигласан бол иргэний өмчийн газрыг хурааж болно.

-Манай хамаатны хүн өмчилсөн газраа гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгжид худалдах гэсэн чинь эрх бүхий этгээд газар худалдах, худалдан авах гэрээг хүчин төгөлдөр бус байна гээд асуудлыг шийдвэрлэж өгөхгүй, харин ч газрыг хурааж авна гэсэн байна. Ингэх эрх байгаа юу?

-”Монгол Улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хууль”-ийн 35 дугаар зүйлд зааснаар иргэний өмчийн газрыг хураах гэсэн ойлголт бий. Газар өмчлөгч иргэн өмчийн газраа гадаадын хуулийн этгээд, гадаад улсын иргэн, харъяалалгүй хүнд барьцаалах, бэлэглэх, худалдах, арилжих, гэрээслэх, зэргээр тэдний өмчлөл, эзэмшилд шилжүүлсэн бол шүүхийн журмаар өмчийн газрыг хураан авах эрх зүйн зохицуулалттай болно.