2007 оныг  “Дэд бүтцийг хөгжүүлэх шинэ ажлын байр нэмэгдүүлэх жил” болгонтой холбогдуулан  40 мянган айлын орон сууц хөтөлбөр хэрэгжиж эхлээд байгаа.  Яг хэзээнээс эхлээд айлуудаа оруулж эхлэх вэ?

Засгийн газар 2004 оноос эхлээд энэ хөтөлбөрийг 2 жилийн хугацаанд  боловсруулаад ирсэн.  Иргэд маань үүндээр шүүмжлэлттэй хандаж байсан л даа. 2 жил яриад л байдаг. Тэгэхлээр аливаа том хөтөлбөр төсөл боловсруулагддаг. Тэнд дэд бүтэц яаж гаргах уу, иргээд тэрнийгээ яаж боловсруулах уу, борлуулах уу гээд л бүх л асуудлууд мөн материалын хангамжийг яах уу гээд их л олон зүйлийг бодож байж төсөл хэрэгждэг.  Би бол харин богино хугацаанд боловсруулсан гэж бодож байна. Уг нь ийм төслийг хэрэгжүүлэхэд нилээн хугацаа шаардлагатай байдаг. Монголчууд нэг талаасаа шуурхай, нөгөө талаасаа түргэн юм хийдэг ч юмуу 1 жил  хүрэхгүй хугацаанд боловсруулсан. 2005 онд УИХ –аар орж батлагдаад 2006 онд гэхэд  мастер төлөвлөгөөг нь боловсруулагдаад 2007 оноос орж хөтөлбөр хэрэгжиж байгаа. Нийтдээ дунджаар 60 сая тэр бум төгрөгний бонд гаргасан. Энэ жил 360 айлын орон сууц ашиглалтанд орно. Үүний 1500 нь хөдөө орон нутаг, аймаг сум, 2000 орчим нь Улаанбаатарт баригдана. Ер нь бол 40 мянган айлын орон сууцны 90 хувь нь улаанбаатарт баригдана.  Улаанбаатар хотын хувьд сонгуулийн 20 тойрог байдаг. Тойрог тойрогт барихад хомс. Энэ нь өртөг багатай хямд орон сууц гэдэг нэр томъёогоор явж байгаа шүү дээ. Шууд орон сууц худалдан авах боломжгүй хүмүүс сар болгон тэнцүү төлбөр хийж жил хүрэхгүй хугацаанд орон сууцтай болох ийм л хөтөлбөр.  Нийгмийн орлоготой биш орлого багатай хэсэгрүү чиглэсэн, эдийн засаг гэхээсээ илүү нийгмийн талаа харсан хөтөлбөр. Газар нь шийдэгдэхгүй, шугам сүлжээ техникийн шаардлага хангахгүй, хотруугаа  барилга нь шахагдчихсан байна. Шугам сүлжээ нь мөнгө оруулна гэхээр байрны мөнгө нэмэгдчихгээд байдаг. Одоо бол тодорхой газар гарчихсан байгаа. Цагаан хаалганы орчимд 10 мянган айлын орон сууц, Баянголын аманд 8 мянган айлын орон сууц, 4500 айлын орон сууц яармагт, Баянзүрхийн  товчооний цаад талд ногоон зойрын орчим 1800 айлын орон сууц, гэр хорооллыг дахин өөрчлөх чиглэлтэй байдаг.  БЗД 13, 14 хороо буюу Нарантуулын орчим  14-р хороололд иргэдийн оролцоотой эхлэх гэж байна. 7-р хороолол ногоон нуурын орчим төлөвлөлт эхэлж байгаа боловч ногоон нуурын орчим бол маш хүнд инженерийн нөхцөлтэй. Радио телевизийн хэрэг эрхлэх газрын орчим 3-р хороололд хэрэгжиж эхэлнэ. 3 дахь чиглэл нь нягтрал сайжруулах өөрөөр хэлбэл Улаанбаатар хотын барилгажсан талбай дотор 1,2-р барилга барих. Хуучин барилгыг давхарлах, нурааж дахин барилга барих ажлууд хийгдэнэ. Энэ жилдээ  миний ярьсан нягтран сайжруулах чиглэлээр төдийлөн ажил эхлэхгүй байх. Маш их бэлтгэл шаардлагатай. 1600 айлын орон сууцыг саяны миний хэлсэн газар төвлөрүүлнэ. Өөрөөр хэлбэл 7-р хороолол буюу нарантуул орчим төвлөрүүлнэ.  Би бол хувьдаа эсэргүүцдэг юм. Одоо бол тэнд арай хямд орон сууц барихад хүнд наад зах нь подволь нь устай болно тэр чинь асар их устай тийм газар.  Эндээс сүүлийн 2 жилд ус зайлуулах байгууламж баригдах, баригдаад эхэлчихсэн явж байна. Байгууламж баригдаад ашиглалтанд орсоны дараа усыг нь зайлуулаад ирэхээр суулт үүсдэг. Тэгэхлээр нөгөө орон сууцнууд маань хагарах эвдрэх тийм асуудал гарах учраас миний хувьд бол 7-р хорооллыг одоо арай цаг нь болоогүй газар гэж бодож байгаа. Тэнд барьж болно л доо болохгүй гэсэн үг биш. Барихын тулд хөрсөнд нь нилээн их бэхэлгээ хийж барьдаг. Тэгэхлээр нөгөө орон сууцны үнэ өртөг нэмэгдээд ирнэ. Нисэхэд 240 айлын орон сууц баригдана. Бас 3-р цахилгаан станцын орчим баригдахаар төлөвлөлтөнд орсон. Үүнийг би дэмждэггүй. Яагаад гэхээр үйлдвэр үйлчилгээнээсээ хол. Тэнд чинь наад зах нь сургууль, цэцэрлэг, дэлгүүр, эмнэлэг ойр зуурын хүний хэрэгцээний юм байх ёстой. Тэрнийг барихаар бас өртөг нэмэгдэнэ. Тийм мөнгө бол өнөөдөр хараахан бидэнд алга байгаа.   Үүнийг хүмүүс маань эрүүл саруул ухаанаар ойлгоосой гэж бодож байна. Өөрсдийнх нь төлөө хийж байгаа болохоор.  Юмыг удаан хийж болно. Гэхдээ хурдан хийх гээд чанаргүй юм хийж байснаас удаад чанартай юм хийх нь дээр гэсэн зарчмыг баримталж ажиллаж байна. Бас манай хувийн хэвшлийнхэн ихээр ирдэг. Өөрийнх нь эзэмшлийн ч  юм уу ашиглалтанд нь байдаг газрууд. Жишээлбэл: Материал импексийнхэн ба том хашаатай тэндээ орон сууц төлөвлөдөг. Үүнийг нийслэлийн төлөвлөлтийн газрууд иргэдийн хурлаараа дамжаад батлагдаад ирсэний дараа бид ажиллана. Тэгэхлээр ийм аж ахуй нэгж байгууллагад нэг л хүсэлт тавьж байгаа. Бага орлоготой айлуудад зориулсан орон сууцаа  хэтэрхий ашиг хөөж ажиллах  юм бол бид нар үүн дээр ажиллахгүй ээ. Манайх бол өртгийг нь бариад л жишээлбэл: 10 сая төгрөгний байр бол 10 сая төгрөгөөр зээлийг нь шилжүүлж байгаа. Орлого багатай иргэд дээрээ нэг 5 цаас нэмчихье гэж боддоггүй. Ашгийн байгууллага бол тодорхой хэмжээгээр нэмээд давхар барьчих жишээний байгаа. Яваандаа ингэж ажиллах боломж бий. Яагаад гэвэл орлоготой хэсэг дээр ажиллаад олсон орлогоороо орлого багатай иргэддээ зориулсан тийм хөрөнгийн их үүсвэр бий. Энэ жилдээ бол бид нар хараахан тэгж чадахгүй байх гэж бодож байна.

Барилгын компаниуд маш ихээр байдаг. Энэ компаниуд “40 мянган айлын орон сууц” хөтөлбөрт оролцъё гэж хэр их ирдэг вэ?

Манай барилгын компаниуд ирж байна. Ерөнхийдөө бас монгол улс барилгын зөвшөөрөл авчихсан 700 гаруй компаниуд байгаа. Хөтөлбөрт оролцъё бид нарыг санхүүжүүлж өгөөч гэсэн компаниуд их ирж байгаа. Гол нь бид нар үнэтэй орон сууц барьчихаад хөтөлбөртөө оруулчихвал хэцүү л дээ. Бид нар энэ хөтөлбөрийнхөө утга агуулгыг яаж ойлгох вэ гэдэг л байна. Ер нь бол зүгээр  манай байгууллагын хувьд авч байгаа бол бага дунд орлоготой иргэдийг орон сууцжуулах засгийн газраас өгч байгаа ийм орон сууц. Үүнийг  иргэд маань  ойлгох хэрэгтэй. Сарын төлбөрийнх нь хэмжээг нь иргэдийн орлогын түвшинг байлгахын тулд хийж байгаа зүйл. Тэрнээс биш Жаргалсайхан ч гэдэг юмуу барилга хот байгуулалтын яамнаас хүсээд бариулаад байгаа жижигхэн орон сууц биш. Орон сууцны үнэ гэдэг чинь газрын, шугам сүлжээний үнэ, тэрнийг барьж байгаа бусад нийтийн эзэмшлийн зам талбайд ороод барилгын эцсийн үнэ бүрдэж байгаа.    Тэгэхлээр бол бид нар энэ дээр газрын үнэ, шугам сүлжээг нь, нийтийн эзэмшлийн зам талбайг шингээхгүй ээ. Зөвхөн орон сууц барьж байна. Тэр нь орон сууцныхаа өртгийг шингээгээд тэр шингэсэн өртөгөөр нь орон сууцаа борлуулъя гэдэг л асуудал тавигдаж байгаа.  Дараагийн  үе шат буюу бид нарын давхар ажиллах чиглэл бол боломжтой иргэд. Сарын орлого арай гайгүй тэр иргэдэд тодорхой хэмжээний мөнгийг нь өөрсдөөс нь гаргаад үлдсэн мөнгийг урт хугацаагаар зээлдүүлэх замаар орон сууцныхаа нөхцөлийг сайжруулах ч юмуу ийм ажил бас орно.  Дараагийн бага орлоготой иргэдэдээ урьд нь баригдаад ашиглаж байсан орон сууцыг олгох бас нэг боломж байдаг. Орлогоын түвшинд нөхцөл сайжрахийн хирээр орон сууц сайжирдаг.  Тэгэхлээр тэр суларч байгаа хямд орон сууц нь дараагийн орон сууцанд орж байгаа хүмүүст хувиарлагдаад явдаг.

Танил талаа ашиглан бүх л зүйлийг авдаг болсон. Энэ хөтөлбөр дээр ч гэсэн ийм зүйлүүд гарах юм биш биз?

Нийгэмд нэг ийм байр суурь яс маханд нь шингэчихсэн ч гэдэг юмуу нэг ёсны бидний амьдралын нэг хэсэг болчихсон яваад байдаг. Энэ бол муу шүү. Зах зээлийн нийгэм бол ингэж явдаггүй. Одоо хэн хууль дүрэм зөрчиж байна. Ах дүү хамаатан садан, танил нөхөд нь орж ирээд тэгээд өг ингээд өг, нөгөөдүүл нь яагаад хэлж болдоггүй юм бэ. Тэр тусмаа дарга цэрэг тэр хүмүүсийн хүрээлэн байгаа хүмүүс хуулийг дагаж мөрдөж явах ёстой. Яагаад ийм систем байсан юм бэ, нэг хүний өмнө орох гээд нэг таван цаас барьдаг. Эсвэл, үнэгүй авах гээд байдаг, үнэгүй авахын тулд хүн чинь 5 төгрөг өгнө биз дээ. 10 төгрөгний юм авахын тулд 5 төгрөг өгнө биз дээ. Тэгэхлээр энэ тийм биш  өөрөө үнэтэй. Энэ чинь тодорхой хэмжээний үүрэг хүлээгээд тэр хүн авч байгаа. Цаана нь үүнийг хэн шийдэх юм бэ цаана нь авч байгаа өрх айл, иргэн шийдэж байгаа байхгүй юу.  Одоо бол хүмүүс ингэж байна шүү дээ. Нэг дарга цэрэг нөхөр Жаргалсайханыг таньдаг байх юм бол Жаргалсайханд 5 төгрөг өгч би орон сууц авчихна гэж.  Тийм асуудал байхгүй, систем ч байхгүй юу. Яагаад гэвэл нөхөр Дорж гэдэг юм, Дулмаа гэдэг юмуу. Өөрөө тэрнийг төлж байгаа шүү дээ. Тэр байрыг урт хугацааны зээлээр, сар болгон хамгийн дээд тал нь 198000 төгрөг төлөөд авж байгаа шүү дээ. Тэгэхийн төлөө дахиад Жаргалсайханд 10 төгрөг нэмж төлөөд яах юм бэ. Энэ чинь өөрөө хариуцлагаа хүлээгээд явах систем. Харин хувиарлалт нь ямар байх  гэдэг дээр бид нар бодож байгаа. Мэдээж сая төгрөгний орлоготой  иргэнийг 300 мянган төгрөгний орлоготой иргэнтэй жишиж болохгүй шүү. Ямар ч банкин дээр очсон  сая төгрөгний орлоготой иргэнд орон сууцыг өгнө. Тэгэхлээр 300 мянган төгрөгтэй хүн нь тунаад үлдэж байгаа биз дээ. Гэтэл тэрэнд хэрэгтэй байж магагдгүй. Хувь хэмжээнд нь таарсан хувиарлалтын систем бий болгож бйагаа. Өөрөөр хэлбэл  сая төгрөгний орлоготой иргэд нэг бүлэг болно. 300 мянган төгрөгний орлоготой иргэд нэг бүлэг болно. Орлогоор нь 4 бүлэг болгоод хувиарлаж байгаа. 200-300, 300-400 гэдэг ч юмуу үүнийгээ 4 бүлэг болгоод. Дотор нь болохоор анхны орон сууц, 2-рт нөхцөл сайжруулж байгаа, 3-рт бид нар судлаад үзсэн, өрх тусгаарлаж байгаа. Залуу хүн зах зээл дээр гараад шууд орон сууцтай болно гэдэг хэцүү. 350 хүнтэй албан байгууллага 350 орон сууц захиалж байна .   Анхны орон сууц авч байгаа хүмүүст хатуу шаардлага тавьж байгаа. Одоо тэрнийг бид нар бас өөрчлөхгүй бол болохгүй. Маш олон асуудлууд байгаа. Тэгээд энэ тал дээр нь ангилаад ангилал дотроо орлогын түвшингээр нь дэд бүлгүүд болгож хуваагаад хүмүүс дээр судалгаа хийгээд жишээлбэл 500-600 гэдэг юм уу 400-500-ын хооронд байгаа тийм хүмүүсийг нийт захиалгын хэдэн хувийг эзэлж байна тэр хувиар нь ашиглалтанд орж байгаа орон сууцийг бүлэг бүлгээр нь хувиарлаж өгнө. Тэгэхгүй бол мэдээж нөгөө миний хэлээд байгаа 300-1 сая төгрөгний орлоготой хүн 2-ын хооронд ижилхэн нөхцөл гарч ирэхгүй байхгүй юу.

Гадуур иймэрхүү юм яригдаад байна. 40 мянган айлын орон сууц гэдэг төсвийн байгууллагаар хийвэл бүтэхгүй ажил тэрний оронд хувийн байгууллаар хийлгэе гээд байх юм? Энэ талаар та юу гэж бодож байна?

Би бол ерөөсөө үүнтэй 101 хувь санал нийлдэггүй. Бид нар бас магадгүй улс төрчид амалдаг. Амлалт нь биелдэг ч биелдэггүй ч юм байдаг. Сая бол ерөнхий сайд маш том үг хэлсэн шүү дээ. Дарга гэдэг хүн бол дарга, бүгдийг мэддэггүй. Одоо бол мэргэжлийн хүнийхээ үгийг сайн сонсдог. Мэргэжлийн хүн үгээ хэлж мэргэжлийн хүний шийдвэрээр явах  ёстой. Одоо хэн дуртай нь орон сууц барих гээд байдаг. Хувийн хэвшил бүгдээрээ 100 хувь юмыг хийж чадна гэж байдаггүй. Төр бас юмыг 100 хувь хийж чадна гэж байдаггүй. Маш үр ашигтай хамтарч ажиллаж байж. Хамгийн үр дүнтэй юмыг хийдэг байхгүй юу. Жишээлбэл тэр сургууль, цэцэрлэг, эмнэлэг зам талбайн ногоон байгууламж эдгээрийг хэзээ ч хувийн компани хийхгүй. Зүгээр барилгыг нь  барьж болно. Тэрлүү хөрөнгө оруулалт хийхгүй. Яагаад гэхээр тэр тухайн хүнд ашиг авчрахгүй. Ашиг авчрахгүй газар луу байгууллагууд  хөрөнгө оруулалт хийдэггүй. Хувийн хэвшил бол өөрийнхөө арилжаалаад мөнгө олох орон сууцруу хийж байна. Орон сууцыг чинь барихын тулд, дулааны станц дулаан дамжуулдаг шугам маш их юмыг хэн хийж байна төр хийж байна. Сүүлийн үед төрөөр тэр бүх юмыг хийлгэчихээд нөгөө өрмийг нь хусаад авчихдаг үлгэр шиг болж би энэ дээр байшин бариад би энэ дээр орлогоон авчихъя гэсэн асуудал ярьж байгаа байхгүй юу. Тэгтэл төрийн өмч гэдэг чинь иргээд хэний өмч юм бэ ард түмний өмч. Тэгэхлээр тэр өмч арвижиж байх ёстой. Төр бас тодорхой хэмжээнд тэрлүү оролцоод ашиг хүртэж байх ёстой. Тэр ашиг нь мэдээж хүмүүсийн халаасанд иргээд ордог. Иргэддээ зарцуулагддаг. Тэгэхлээр манай байгууллага төрийн өмчин дээр бий болсон компани. Төрийн өмнөөс ашгийн үйл ажиллагаа явуулаад тэр олсон ашгаан иргээд иргэддээн зарцуулдаг. Тийм ажиллагаа. Энд бид нар олон газрын туршлага үзсэн ерөөсөө тийм хийж чадахгүй юмыг бизнес хийдэг, тэгвэл бид нар нэг талдаа төрийн нөгөө талдаа бизнесийн байгууллага болж байна шүү дээ. Саяын миний яриад байгаа 2 үйл ажиллагааг нэгтгээд явах ийм боломжтой. жишээлбэл өнөөдөр барилгын салбар хөгжөөд байгаа үед  жилд Улаанбаатар хотод 5, 6 мянган орон сууц баригдаж байна. Тэгтэл Улаанбаатар хотод хичнээн хэмжээний мөнгөн иргэж байна? Байдал ямар байна. Сая гэхэд л  Хадгаламж зээлийн хоршоо хичнээн тэрбум төгрөгний хохирол учруулсан билээ Тэгэхлээр хүмүүст мөнгө байгаад байдаг байхгүй юу. Гол асуудал нь юу байдаг вэ гэхээр. Нэгдүгээрт худалдан авах чадвар орон сууцны борлуулалтыг хязгаарладаг. Тэгэхлээр энэ орон сууц нэгдүгээрт мөнгөний худалдан авах эрэлт гэж байдаг, тэрүүгээрээ нэг  жилд  5, 6 мянган орон сууц борлогдож байна гэсэн үг. Эдийн засаг талаас нь аваад үзвэл бид нар 40 мянган айлын  орон сууц гээд л байдаг, 40-р тогтохгүй орон сууц барина шүү дээ. Бид нар энэ 40 мянга дотор чинь арилжааны зориулалттай баригдаад борлуулагдаж байгаа. Том том компаниуд чинь барилгаа бариад л  борлуулаад л зараад л байдаг. Энэ жил улсын хэмжээнд 9300 орон сууц ашиглалтанд орно. Үүний 3600-г нь бондын хөрөнгөөр барина. Үлдэж байгаа 5, 6 мянга орчим орон сууцыг хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалттаар  баригдана. Тэр чинь борлуулагдаж байгаа. Тэгэхлээр гол асуудал нь юу вэ гэхээр 50 мянган, 60 мянга, 100 мянган худалдан авах чадвартай хүмүүстэй болох юм бол тэр хэмжээгээр хөрөнгө оруулагчид барилгын салбарт хөрөнгө оруулна. Тэрүүгээрээ барилга баригдаж эхэлнэ. Дуртайдаа, дургүйдээ баригдахгүй байгаа юм биш. Энэ чинь худалдан авах чадвартаа хязгаарлагдаад байдаг. Нөгөө талаас хязгаарладаг хангамж, инженерийн хангамж, дулаан, цахилгаан, ус, бохир, тэр юмнууд чинь орон байр хангах хэмжээнд байхгүй. Тэрнийгээ нэмэгдүүлэх өсгөх ёстой байдаг. Бас нэг яриад байгаа юм нь УИХ, Засгийн газартай энэ асуудлыг яриад байгаа. Ер нь бол энэ чиглэл дээр томоохон хөрөнгө оруулалтыг хийе гэдэг ийм асуудал яригдаад эхэлцэн. Тэгэхлээр бид нэг талаар иргэдийнхээ худалдан авах чадварыг нэмэгдүүлж тэд нар хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр урт хугацаатай зээл өгөөд л нөгөө гараараа дэд бүтцийг орон сууцыг барих боломжыг нь бүрдүүлсэн.  Тийм юм бид нар хийж эхлэх ёстой байгаа. Харин гэр хороололд байгаа хүмүүс үгүй ээ, би энэ өөрийнхөө эзэмшилийн газар дээр би байшин барина. Тэр нь ямар юм баридаг. За яахав баригдлаа гэж бодъё. Хамгийн гол нь. Барилгыг чинь барихын тулд эхлээд хөрсийг нь судлана. Харна, болохгүй бол өндөрлөнө. Болохгүй бол хөрсийг нь солино. Инженерийн бэлтгэл арга хэмжээ нээх том юм байдаг байхгүй юу. Юу мэдэхгүй хийчихээд дараа нь нөгөө барилгаа хүмүүст зарчихдаг. Тэрнийх нь дараа яадаг вэ гэхээр нэг бороо орно. Бөөн ус гойждог. Тэгэнгүйтэл нь нөгөө хүмүүс энэ усаан зайлуулач дээ гэж. Аль хэдийнээ нөгөө барилгаан бариад өчнөөн мөнгөө зарцуулчихсаны дараа тэр юмыг боддоггүй байхгүй юу. Газар хөдлөлт гэж нэг том юм байна. Энэ бүхэн дээр арга хэмжээг төрөөр авахуулчихаад өрмийг нь хусаж аваад хамгийн сүүлд нь би барилга барина. Ашиг авна гэж тийм юм байдаггүй юм.  Дээрээс нь одоо бас нэг асуудал гарч ирдэг. Газрыг олгохдоо иргэнд хүнд хувийн хэрэгцээнд нь зориулаад өмчлүүлдэг.  Зориулалт нь гэж нэг том юм. Гэтэл манайхан би авчихсан л бол юугаан ч хийж болно гэсэн ойлголттой сууж байдаг. Зориулалт өөрчлөгдөхөд дахиад нийслэлийн засаг даргын захирамж гардаг. Тэгэхлээр тэр хүмүүс яаж байна гэхээр. Орон сууцны зориулалттай нөгөө газраа арилжааны зориулалттай болгоод байна. Уг нь бол тэр хүн өөрийнх нь амьдралынх нь баталгааны газар шүү дээ. 20, 30 сая төгрөгөөр борлуулаад бизнест ашиглана уу. Тийм л асуудал тавьчихсан л болохоос. Тэр газар чинь газар 10 давхар 20 давхар газар бариад борлуулж гэж хэлээгүй шүү дээ. Үүнээс болоод аягүй том зөрчилүүд гараад байдаг. Аж ахуй нэгж байгууллагууд өөрийнхөө хашааг зүгээр одоо тэр хамгаалалтын зурвас болгоод мөнгө төлдөг. Дараа нь тэрэн дээрээ байшин барьдаг. Ингэж ерөөсөө болохгүй. Хот төлөвлөлт гэдэг юм чинь цаанаасаа хийгдэх ёстой. Сүүлийн үед ингэж яриад байгаа. Хотын захиргаа, хотын удирдлага хот байгуулалтыг алдагдуулчихсандаа биш харин дэндүү зөөлхөн байсандаа алдагдуулчихсан байж магадгүй. Засаг захиргааны зөвшөөрөлгүйгээр  нэг тоосго ч тавьдаггүй. Тэгтэл манайхан яадаг вэ гэхээр энэ миний газар би энэ дээр юу ч барьсан хамаа байхгүй гээд барьдаг. Тэгээд хөөрхийдөө эвий минь хөрөнгөөн үрчихсэн, зарцуулчихсан за ингээд олгочихдоо гэдэг, дээрээс нь тэрний найз, тэрний одоо хамаатан садан гээд л авчихдаг байхгүй юу. Тэрнээс биш уг нь бол ном журмаараа бол аягүй хатуу байдаг.

Хот тохижилт маань ерөнхийдөө  алдагдаад байгаа. Энэ бүхнийг яаж эмхлэн цэгцлэх вэ?

Ерөнхий төлөвлөгөө гэдэг бол хууль. Ерөөсөө аль ч хотын ерөнхий төлөвлөгөө гэдэг бол бүгдээрээ мэдэж байдаг хууль байдаг.Тэр хуулиа бүгдээрээ мөрдөх ёстой л доо. Зөвхөн засаг захиргаа нь ч мөрддөг юм биш. Иргэн хүн ч мөрдөх чухал. Иргэн хүнд үнэндээ хугацааны хүчин зүйл нөлөөлдөг. Богино хугацаа, дунд хугацаа, урт хугацаа гэж байдаг. Жишээлбэл: хөөрхий нөгөө амьтан чинь хөрөнгө мөнгөний хэмжээндээ болоод 3 давхар байшин барьчихсан. Муурын байшин шиг. Уг нь тэр   хотын үнэтэй газар дээр чинь  аль болохоор өндөр байшин барих ёстой шүү дээ. Тэгтэл манай хүмүүс өөрийнхөө хөрөнгийн хэмжээнд барьчихдаг. Гэтэл сүүлд нь яамаршуу янзын хүнд байдалд ордог вэ гэхээр. Нөгөө газар дээрээ насаараа суух юм шиг 100 сая 200 сая гээд аманда орсон тоо хэлээд сууж байдаг. Бид нар мэдэж байгаа. 3 давхар байшин ямар үнэ ханштай билээ. Дэндүү их юмыг эдэлдэг болчихсон. Бусдын эрхээр хязгаарлагдахаа байчихсан. Зөвхөн өөрийнх нь хүслээр эрх нь хязгаарлагддаг болчихсон. Үүний дараа бүх буруу нь нөгөө баруун хойд захын хар овоохойруу аваачиж эд нар л хийсэн гэдэг ийм асуудал ярьдаг. Ерөөсөө ардчилсан нийгэм бол хаа хаанаа үүрэг хариуцлагын тогтолцоо. Гэтэл манайхны нэг хэсэг нь эрхээн дэндүү эдлээд үүргээ мартчихдаг. Тэгээд ийм асуудал үүсээд байгаа юм.  Болохгүй биш. Хэн ч тэрнийг хориглоогүй. Тэрнийгээ барьчихаад 5 жил ашиглалдаа. өөрийнхөөө хөрөнгө оруулалтыг нөхөл дөө. Дараа нь улс за энэ дээр ийм юм хийнэ гэдэг асуудал яригдахад. Тэрнийгэээ өгч чаддаг байх хэрэгтэй. Тэгтэл  тийм юм байхгүй ээ. Ингээд сууж байна гэж.  Улсаас үнэгүй өгсөн газраа улсад 100 сая төгрөгөөр зарах гэж байна шүү дээ.  Энэ чинь юу гэсэн үг юм бэ. Би бол үүн дээр гайхдаг юм. Иргэний үүрэг гэж бас нэг юм байга шүү дээ. Гэхдээ тэрнийг нь хоосон авъя гэсэн үг биш. Жишээлбэл: орон сууцны нэг айлд хувьчлаад өгсөн. 2 өрөө байр одоогийн зах зээлд 20 сая төгрөг байгаа. Надад үнэгүй хувьчилаад өгчихсөн.  Тэгэхлээр хот дотроо амьдараад орон сууцанд суугаад ирчихсэн иргэн нь болооод ирэхээр үүргээн биелүүлдэггүй. Бүгдээрээ л агаар бохирдож байна. Ус бохирдож байна. Гээд л яриад байдаг. Тийм юмыг нь солиод өгье. Гэнэт одоо өмчлөөд ингэчихсэн юм чинь үүнийг чинь тодорхой хэмжээний нөхөн олговор олгоод боломжтойг нь орон сууцаар солиод явъя гэхээр үгүй ээ би үүнийгээ 100 саяар зарна гэдэг. Би үүнийг ойлгодоггүй юм. Нөгөө талаасаа засаг захиргааны талаас төрийн хувьд шүүмжлэлтэй хандах юм байдаг. Анх хэлж л байсан. Ерөнхий төлөвлөгөө гэдэг чинь цаасан дээр зураад ширээний нүдэнд байж байдаг юм биш. Энэ ерөнхий төлөвлөгөөг иргэд бүгдээрээ мэдэж байх ёстой. Тэр чинь макет байдаг юмаа.  Энд ийм өндөр байшин барина, энд ийм байшин баригдана, харин үүнийг бол тэдэн онд барина гэсэн гээд эдийн засгийн боломж хөрөнгө оруулалтын төлөвлөсөн ийм юм байдаг. Үүнийг иргэн хүн авч болно.  Москва хот гэхэд анх газраан өгчихөөд нийтдээ баригдаж байгаа орон сууцны 10 хувийг аваад нийгмийн халамж хүртдэг хүмүүс байдаг тийм хүмүүст нь хувиарлаж өгөөд явсан одоо тэр нь 28 хувь болчихсон явж байна. Зөв зохион байгуулаад байхаар юм чинь зөв явдаг. Тэгэхлээр хотынхоо төлөвлөлтийг ил болгооч дээ. Иргэн хүн энэ дээр нь юмаан төлөвлөж болно. Гэтэл манайх болохоор төлөвлөлтийг нь мэдэхгүй учраас 2, 3 давхар байшин барьчихдаг. Өчнөөн хөрөнгө мөнгөөн гаргадаг. Тэгээд дараа нь нураах гэхээр нөгөө хүмүүс  нь дургүйцдэг. Ийм эсэргүүцэл тулгараад байгаа байхгүй юу. Тийм учраас ерөнхий төлөвлөгөө гаргаад тавьчихдаг болсон. Бид ногоон, улаанаар будчихсан. Ногоо нь бол ногоон байгууламж шар нь бол дахиж шинээр баригдах барилга. Ингээд хүмүүс мэдээд танилцаад ирэхээр  ямар ч эсэргүүцэл хийхгүй. Одоо бол манай иргэд төлөвлөж эхэлж байгаа.

                                                           Орон сууцны санхүүжилтийн корпорацийн гүйцэтгэх захирал Ж.Жаргалсайхан