Дэлхий даяар тулгамдаж буй чухал асуудлын нэг болсон санхүүгийн хямралын талаар Монгол Улсад суугаа Дэлхийн банкны суурин төлөөлөгч Аршад Саиедтэй хийсэн ярилцлагыг толилуулъя.

Одоогийн санхүүгийн хямралын улмаас дэлхий ядуурал хүнд байдалд ороод байна. Тиймээс аль ч улсын Засгийн газрууд үр ашиггүй зардал гаргахаас зайлсхийн, эмзэг давхаргынханд тусламж, дэмжлэгээ үргэлжлүүлэн үзүүлэхийг  Дэлхийн банкнаас уриалж байгаа юм. Инфляцийн өсөлтийг бууруулан, дунд хугацааны эдийн засгийн асуудалд хязгаарлалт тогтоосноор Монгол улсад санхүүгийн хямрал тэгтлээ хүндээр тусахгүй гэж Монгол дахь Дэлхийн банкны суурин төлөөлөгч Аршад Саиед Монголын эдийн засгийн нөхцөл байдлын талаар тайлбар хийсэн байна.

-Одоогийн санхүүгийн хямрал Монголд ямар нөлөө үзүүлэх вэ?

-Санхүүгийн хямрал нь эдийн засгийн үйл явцыг бага зэргээр удаашруулна. Монголын эдийн засаг өнгөрсөн онд тодорхой хэмжээгээр өссөн. Энэ нь инфляцийг бууруулахад ихээхэн давуу талыг бий болгосон билээ. Өрнөдийн орнуудтай холбогдсон эдийн засгийн хувьд юуны түрүүнд эрэлтийг бууруулах явдал юм. Эрэлт бага байна гэдэг нь хэрэглээний бараа таваарын үнэ бага байна гэсэн үг. Энэ нь Зүүн Азийн орнуудын экспортыг бууруулах боломжтой.  Түүнчлэн хөрөнгө оруулалтын хэмжээг бууруулахад нөлөөлнө. Монголын хувьд хэрэв зэсийн үнэ буурвал экспортын орлого  магадгүй үүнийг даган буурна.  Богино хугацааны импорт болон экспорт тэнцвэртэй байдлыг ихээхэн доголдуулдаг талтай. Харин дунд хугацааны эдийн засгийн үед өсөлтийн хэмжээ удааширвал Монголд нөхцөл байдал хүндэрнэ гэсэн үг. Энэ онд хөгжиж буй орны эдийн засгийн үйл явц наад зах нь нэг хувь буурна гэж бид тооцоолсон бөгөөд ирэх онд мөн илүү буурах төлөвтэй байна.

-Монголчууд зардлаа арилгахын тулд юу хийх шаардлагатай вэ?

-Монголын Засгийн газар үр ашиггүй нэмэлт зардлуудаа зохицуулах хэрэгтэй. Эдийн засгийн зохицуулалтгүйгээр цалин тэтгэмжийг хий хоосноор нэмэгдүүлэх гэх мэт үйлдлийн эсрэг байх нь зүйтэй. Одоогийн эдийн засгийн байдал эмзэг бүлгийн хүмүүст хүндрэл учруулж байна уу гэвэл тийм гэж би хариулах байна. Дэлхийн улс орны эдийн засаг хувь хэмжээгээ өөрчлөхийн тулд одоогоор гурван "F" гэсэн хямралаас хамаарч байгаа. Энэ нь Хоол хүнс /Food/,  шатахуун түлш /Fuel/, одоогийн санхүүгийн хямрал /Financial/  юм. Судалгаагаар энэ хямрал ядуу буурай эдийн засагт ихээр нөлөөлж байгааг бид мэдэж байгаа. Үүнтэй уялдуулан орлого багатай иргэдийн амьжиргааны түвшиний хэм хэмжээг алдагдуулан тэд хэрэглээний зардлаа бууруулахад нөлөөлдөг. Ингэснээр нярай хүүхдүүдийн дунд тэжээлийн дутагдалд орох, биеийн өсөлт багасах зэрэг олон сөрөг талуудыг авчирах боломжтой. Санхүүгийн хямрал нь эдийн засгийн үйл явцыг бууруулан ажилгүйдэл нэмэгдэн хүмүүсийн санхүүгийн эх сурвалжийг үгүй хийх эрсдэлтэй билээ. Энэ үйл явдал ядуу иргэдэд илүү хүндээр тусах болно.

-Асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд Монгол банкны зүгээс юу хийх шаардлагатай гэж та бодож байна?

-Одоогийн нөхцөл байдалд Монгол банк сайн ажиллаж байна гэж  би үзэж байгаа. Гэсэн хэдий ч одоо тэдний гүйцэтгэх үүрэг банкны удирдлагын салбарт хамгийн чухал зүйл. Тус банк инфляц өсөхөөс сэргийлэн бизнес эрхлэхэд таатай орчин бүрдүүлэх баталгааг бий болгохын тулд ажиллах хэрэгтэй болов уу.

-Монголчууд уул уурхайн хөтөлбөр гаргах зайлшгүй шаардлагатай юу?

-Зэсийн үнэ ханш дэлхийн зах зээл дээр унаж байгаатай холбогдуулан Монголын Засгийн газар нийгмийн халамжийн хөтөлбөрүүд бусад зардлыг багасгаж болох талтай. Үүнтэй уялдуулан уул уурхайн салбарыг хэрхэн хөгжүүлэх, үйл ажиллагааг богино хугацаанд хэрэгжүүлэх тухай сайтар тунгаах бодох нь зүйтэй. Ингэснээр томоохон хэмжээний төслүүд үр ашгаа өгөх боломжтой билээ. Үүнээс гадна гадаадын хөрөнгө оруулалтад анхаарлаа хандуулах хэрэгтэй юм.  Уул уурхайн салбарын үйл ажиллагаа 30-50 жилийн хугацаатай явагддаг. Тиймээс 5-10 жилийн хугацаанд нөхцөл байдал ямар байх вэ гэж урьдчилсан таамаг дэвшүүлэхэд хүндрэлтэй юм. Ямар нэг зүйл олж авахын тулд хөдлөх л хэрэгтэй. Тиймээс цаг хугацаа алдана, үнэ дахин өснө гэж санаа зоволгүйгээр юу болохыг хүлээх нь зүйтэй гэж би бодож байна.

-10 дугаар сарын 28-нд Дэлхий банк, Монгол Улсын Засгийн газартай хамтран зохион байгуулах чуулга уулзалтын үеэр та дээрх асуудлуудын талаар ярих уу?

-Мэдээж ярина. Бид энэ асуудлыг цааш тавьж чадахгүй гэж би бодож байна.  Дэлхийн бүх улс санхүүгийн хямрал улс оронд нь хэрхэн нөлөөлөх бол гэж тус тусдаа шүүн тунгааж  эхэлсэн.  Үүнээс гадна энэ хугацаанд авах хамгийн тохиромжтой арга зам байна уу?  Бидний харж буй АНУ-д болсон зээлийн системийн сүйрлээс сэргийлэхэд ямар тогтоол, хяналт гаргах хэрэгтэй вэ?  Эдийн засгийн тогтвортой байдал бий болгоход ямар арга хэмжээ хэрэгжүүлэх вэ? Энэ асуудлаар дэлхийн бусад орнуудад ямар туршлага байна? Санхүүгийн хямралтай тэмцэхэд баримтлах удирдлага гэх мэт олон асуудлыг удахгүй болох хурлын үеэр та бүхэн сонсоно гэдэгт би найдаж байна.

МОНЦАМЭ