нөхөн олгох санал Төсвийн байнгын хорооноос дэмжигдэж, нэгдсэн чуулганаас дэмжлэг хүлээсэн. УИХ-ын гишүүн Р.Будаас энэ тухай болон төсвийн тодотголтой холбоотой зарим асуудлын талаар ярилцлаа.

-Өнгөрсөн баасан гарагийн УИХ-ын нэгдсэн чуулганаар таны оруулсан санал олонхийн дэмжлэг хүлээсэн. Гэхдээ зарим гишүүдийн зүгээс валютын ханшийн зөрүүг ганцхан автозамын компаниуд мэдрээд байгаа юм биш. Төр алдагдлыг нөхөх учиргүй гэсэн байр суурийг илэрхийлж байсан?

- Валютын ханшийн зөрөө гээд зарим гишүүд буруу яриад байна лээ. Харин энэ асуудал шатахууны үнийн өсөлттэй холбоотой. Зам барилгын ажил нь өнөөдөр гэрээ хийгээд маргааш хийчихдэг ажил биш. Ялангуяа жижигхэн компаниуд хорь гучин км замыг дор хаяж хоёр жил барьдаг. Миний санал оруулсан компаниудын дийлэнх нь 2007 оны дөрөвдүгээр сард гэрээ байгуулсан. Тухайн үед нэг тонн дизелийн түлшний үнэ 700 гаруй төгрөг байсан. 2008 оны есөн сарын сүүл арван сарын эхээр 1920 төгрөг болсон.Энэ зөрүү нь зам барилгын компаниудад хүнд цохилт болсон.Учир нь тээврийн зардлын 60 хувийг шатахуун эзэлдэг. Жишээлбэл Завханд гүүр, Баянхонгорт зам барьж байна гэхэд ихэнх материалыг нь Улаанбаатараас татаж байна. Битум гээд зам барилгын гол нэр төрлийн материал байдаг. Энэ материал 2007 оны дөрөвдүгээр сард тонн нь 400 орчим ам долларын үнэтэй байсан бол өнгөрсөн оны сүүлээр 800 ам доллар болж өссөн. Дээр нь арматурын төмөр, цементийн үнэ нэмэгдсэн.Тэгэхээр аж ахуйн нэгжүүд үүнийг дааж чадахгүй. Иймээс нөхөн олговрын асуудлыг УИХ-д тавьсан юм.

-Компаниудын тоо, мөнгөн дүн яагаад гаргаж ирээд байна.Зарчим батлаж болохгүй юм уу гэсэн шүүмжлэлийг зарим гишүүдийн зүгээс чуулганы танхимд хэлж байсан. Та үүнд ямар хариулт өгөх вэ?

-Улсын төсвийн тодотгол гэдэг чинь үнийн дүнтэйгээ батлагдахгүй бол дараа нь юу ч биш болно. Энэ удаад асуудлыг шийдэх хэрэгтэй байна. Зам барилгын гол үйл ажиллагаа явуулдаг гучин хэдэн компани үнийн зөрүүнээс болж элгээрээ хэвтчих юм бол 2009 онд зам барилгын ажил хийгдэхгүй юм билээ.

-Үнийн зөрүү зөвхөн зам барилгын компаниудад нөлөөлөөгүй байх.Алдагдлаа нөхүүлэхээр бусад салбар дахь компаниуд ч санал оруулаад ирвэл өнөөдөр хэцүүднэ шүү дээ?

-Санал оруулаад ирэх нь нээлттэй. УИХ-ын ажлын хэсэг тодорхой асуудлыг шийдэх зорилгоор байгуулагдсан. Эдийн Засгийн байнгын хорооны даргын шийдвэрээр байгуулсан ажлын хэсгийг би ахалсан. Асуудлыг би журмынхаа дагуу л тавьсан.Барилга, эрчим хүч зэрэг салбарт ийм асуудал байвал чиглэл чиглэлээрээ асуудлаа тавьж,саналаа оруулаад ирэхийг хэн ч бай гээгүй.Гэхдээ оруулж ирээгүй байна.

-Төсвийн тодотголын хоёрдугаар хэлэлцүүлэг дууссан. Хэлэлцүүлгийн явцад хүүхдийн мөнгө, шинэ гэр бүлд олгох мөнгө багасч байна.Та энэ саналыг юу гэж үзэж байна вэ?

-Би анх хүүхдийн мөнгийг өгөх нь зөв. Гэхдээ хүүхдэд өгөх нь буруу. Харин эцэг эхээр нь дамжуулж өгөх ёстой. Эцэг эх хүүхдийнхээ өмнө хариуцлага хүлээх хэрэгтэй. Хэрэв тэгж чадахгүй бол хүүхэд гаргаад хэрэггүй.Тэгэхээр хүүхдийн мөнгөөр амьдарна гэдэг нь байж болохгүй асуудал гэдгийг хэлж байсан.Манайх шиг эдийн засагтай мөртлөө хүүхдэд мөнгөн тусламж үзүүлдэг улс орон их ховор юм билээ.Хэрвээ улс орноо хөгжүүлье гэж бодож байгаа бол нийгмийн халамжийн мөнгөнөөс татгалзах хэрэгтэй. Хүүхдийн мөнгө ярихаар АН манайх гэдэг, залуу хосын мөнгө гэхээр МАХН манайх гэдэг. Аль алинд нь муу тал бий. Хүүхдийнхээ мөнгөөр амьдарч байгаа хэцүү гэр бүл байна. Гэрлэлтээ батлуулаад 500 мянган төгрөгөө хуваагаад салж байгаа хүмүүс ч зөндөө бий. Хамгийн гол нь хүн хөдөлмөрлөж байж ямар нэг халамжийг хүртэх ёстой гэдэг дээр тогтмоор байна. Нөгөө талаас нийгмийн халамж авах ёстой хүмүүсээ нарийн тогтоох хэрэгтэй. Пүүс, компанийн захирлууд хүүхдийн мөнгө аваад яах юм. Тэдэнд энэ нь бараг доромжлол болно биз. Оюутолгойн гэрээний төслийг намын бүлгүүд ярьж эхэллээ. Урьдчилгаа болгож 125 сая ам долларыг Монголын тал авахаар гэрээнд тусгасан. Юуны түрүүнд хүн амаа бүртгэлжүүлээд иргэн бүртээ эхний ээлжинд тавь, тавь ч юмуу жаран мянган төгрөг хүртээе гэсэн зүйлийг улс төрчдийн хүрээнд ярьж эхлээд байна.Нэгэнт ингэж хүртээгээд эхэлвэл хүүхдийн мөнгө, шинэ гэр бүлийн мөнгөө зохицуулах хэрэгтэй. Нэгэн зэрэг их мөнгө өгч амжихгүй нь ойлгомжтой шүү дээ.

-Төсвийн тодотгол хэлэлцэх үед яам агентлагт ажиллагсдын орон тоог хасах санал дэмжигдэж байна. УИХ-ын Тамгын газрын дэргэдэх судалгаа шинжилгээний төвийн 76 ажилтанг цомхотгох санал ч дэмжигдсэн. Ер нь ажлын хэсгээс гаргасан саналыг гишүүд хэрхэн хүлээж авч байна вэ. Таны хувьд хэрэггүй, зайлшгүй цомхотгох ямар орон тоонууд бий гэж үзэж байна?

-Ажлын хэсгээс гаргасан саналууд дэмжигдсэн. Миний хувьд сайдын ажлын албыг татан буулгая гэсэн санал гаргасан.Зарим сайд гурав дөрвөн зөвлөх, хэвлэл мэдээллийн хоёр төлөөлөгчтэй болчихсон байх жишээтэй. Гэтэл сайд гэдэг чинь бэлтгэгдсэн, шууд очоод ажлаа хийх чадвартай байх хэрэгтэй. Тэртэй тэргүй яаманд мэргэшсэн сайхан аппарат байна. Би яаманд олон жил ажилласны хувьд үүнийг сайн мэднэ.Тиймээс олон зөвлөхийн хэрэг байхгүй. Энэ санал ч дэмжигдсэн. Түүнээс гадна бид шууд зардал бууруулах санал оруулсан.Үүнд гадаад дотоод томилолтын зардал зэрэг зардлууд орно. Цаашид ажлын хэсгээс Засгийн газарт зарчмын нэг санал хүргүүлж байна.Энэ нь хаврын чуулганд Засгийн газар бүтцээ боловсронгуй болгох замаар өртөг зардал хэмнэх санал оруулж ирээч гэсэн санал юм.Засгийн газрын бүх асуудалд УИХ хутгалдаад байж болохгүй.Судалгаа шинжилгээний 76 ажилтанг цомхтгох санал хэлэлцэж байх үед би байгаагүй учраас саналаа өгөөгүй. Ер нь туйлширч хэрэггүй. Бусад улс орны хувьд парламент нь дэргэдээ эрдэм шинжилгээний байгууллага эсвэл судалгаа шинжилгээний төвтэй байдаг юм билээ. Энэ нь ч ус агаар шиг хэрэгтэй. Харин судалгаа шинжилгээний төв нь чансаатай, чадвартай ажилтантай байх ёстой юм. Түүнээс биш ажлын байр нэмэгдүүлэхийн тулд хүмүүс цуглуулах нь учир дутагдалтай. Миний хувьд судалгааны төвдөө гуч дөчин хүн аваад бусад ажлыг нь гэрээгээр гүйцэтгүүлэх хэрэгтэй гэж ойлгож байна. Энэ судалгаа шинжилгээний төв анхнаасаа буруу байгуулагдсан. Өөрөөр хэлбэл тооны хойноос хэт хөөцөлдсөн юм болов уу. Манай гишүүд хүртэл ордноор олон хүн хөлхдөг болсонд цухалддаг юм билээ.

-Гадаад дотоод томилолт, бичиг хэргийн зардал зэрэг шууд зардал бууруулахад хичнээн төгрөг хэмнэх вэ?

-Бараг 170-180 тэрбум төгрөг хэмнэх тооцоо гарсан. Цаашид улсын эдийн засгийг чадваржуулж, яам газрын давхардлыг арилгая гэвэл дахиад ч цомхтгох боломж бий. Хоёр гурван жилийн өмнө нэг гүйцэтгэл дээр 16 хүн гарын үсэг зурж байж санхүүжиж байсан тохиолдлыг би мэдэх юм байна. Ингэж хэрэггүй шүү дээ.