“Хайперион энд Акютс”-ын бага оврын цөмийн модулийг хялбарханаар зөөн газар доор суурилуулж, 20,000 айлыг эрчим хүчээр хангах боломжтой.

Газар доор суурилуулдаг цөмийн эрчим хүчний станц нь торхноос томгүй хэмжээтэй бөгөөд тун удахгүй дэлхий даяар орших олон арван хотуудыг цахилгаанаар хангах биз ээ. 1.5 метр орчим өндөртэй бичил реактор бүр 20,000 өрхийг эрчим хүчээр хангана.

Эрчим хүчний жижиг модулийг Нью Мексико мужийн Лос Аламосын үндэсний лабораторид Отис Петерсон нарын эрдэмтэд анхлан загварчилсан байна. Одоогоор уг технологийг худалдан борлуулах  зорилгоор “Хайперион Пауэр Женерэйшн” хөгжүүлж байгаа ба эхний захиалгаа авч ирэх таван жилийн дотор олноор үйлдвэрлэж эхлэхээ зарлаад байгаа юм.

“Бидний зорилго бол дэлхийн хаана ч ватт тутам нь 10 центийн үнэтэй эрчим хүч үйлдвэрлэх явдал. Цөмийн станц тутам ойролцоогоор 25 сая ам.долларын өртөгтэй. 10,000 өрхтэй хот авбал өрх бүрт 2500 ам.доллар ноогдож байгаа нь тун боломжийн” гэж Хайперионы захирал Жон Дийл өгүүлж байна.

Жижиг хэмжээтэй учраас бичил станцыг харьцангуй хурдан угсарч, машин, төмөр зам, усан онгоцоор алс зайд, бүр цахилгаан эрчим хүчгүй газарт тээвэрлэн аваачиж болно. Уг станц нь орчин үеийн овор хэмжээ ихтэй, зардал өндөр, барихын тулд 10 гаран жил шаардагддаг цөмийн станцуудын нэгэн төсөр хувилбар болжээ. Түүнчлэн, том хэмжээний цахилгаан станц нь цөөн хүн амтай, эсвэл барих хангалттай хэмжээний газаргүй үед хэрэгцээнд нийцдэггүй бол Хайперионы модулууд нь хоорондоо холбогдон бүр олон хүн амыг эрчим хүчээр хангаж болдог онцлогтой.

Мөн хайперионы модулуудыг салгаж задлах шаардлагагүй, ажиллаж байхад нь нээх ч хэрэггүй юм. Онгойлгосон үед ч бага хэмжээний түлш асгарвал даруй хөрч, аюулгүй ажиллагааны нөхцөлийг хангадаг. Компани өөрийн вэбсайт дээрээ “тус модулийг маш аюултай гэх, бүтэлгүй болгох гэж оролдох, эсвэл онцгой байдал үүсгэх нь боломжгүй юм” хэмээн мэдэгдсэн байна. Учир нь Хайперионы станцууд нь газар доор сууж, нарийвчлан хамгаалагдах тул нүднээс далд байж, ямар нэгэн байдлаар зүй бусаар ашиглагдахаас сэргийлэгдэх болно. Цаашлаад оролцсон материал хэрэглэгдэхүүн нь олон дахин ашиглах бололцоогүй аж.

“Манай ураныг баяжуулахын тулд улс ашигладаг хэмжээний хүдрийн нөөц шаардлагатай болно. Температур мэдрэмтгий учраас ашиглахад хэт хална. Яг л нүцгэн гараараа халуун шарсан мах хулгайлж байгаатай адил хэрэг болно” хэмээн Дийл ярьж байна.

Реакторуудыг 7-10 жил тутамд дахин цэнэглэх хэрэгтэй. Эрчим хүч үйлдвэрлэж эхэлснээс хойш таван жилийн дараа модуль нь теннисний бөмбөгний чинээний хаягдал үүсгэнэ. Үүнийг түлшийг дахин боловсруулахад хэрэглэнэ.

Хайперион одоо голчлон газрын тос, цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэдэг үйлдвэрүүдээс 100 гаруй модулийн захиалга аваад байгаа аж. Анхны захиалга нь Чехийн усны болоод цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэлээр дагнан үйл ажиллагаа явуулдаг TES гэдэг компаниас авчээ. TES компани 6-н модуль захиалан 12-ыг хүлээлгэнд байлгаад байгаа ба юуны түрүүнд Румын улсад барихаар төлөвлөөд байгаа юм байна.

Хайперион 2013-с 2023 оны хооронд 4,000 ширхэг цөмийн бичил модуль үйлдвэрлэх зорилгоор 3 үйлдвэр барихаар төлөвлөжээ. Ирэх жил тус компани модуль барих хүсэлтээ цөмийн эрчим хүчний зохицуулах комисст өргөн барина.

Цөмийн эрчим хүчний бичил станцыг бизнесийн зорилгоор хөгжүүлж байгаа нь амаргүй зүйл боловч Хайперион технологийг ашиглахын төлөө гаргасан хичээл зүтгэл нь боломжит ашиг тусаа өгнө гэдэгт итгэж байна. Бөглүү хязгаарт цахилгаан эрчим хүчийг авчирахын зэрэгцээ Хайперионы модулууд нь мөн цэвэр усны хомсдолтой байгаа дэлхийн хүн амын 25%-ийг цэвэр усаар хангахад ашиглагдана. Модуль нь усыг шахах, цэвэршүүлэх, боловсруулах эрчим хүчийг хангаснаар нөгөө талаасаа өвчлөлт, ядуурал, нийгмийн тогтворгүй байдлыг бууруулахад туслах юм.

2008 оны 11 сарын 12-нд Цөмийн эрчим хүчийг зохицуулах комисс урьдчилсан шатны яриа хэлэлцээрийг хийж байгаа ч Хайперионы загварыг ойрын ирээдүйд хянаж шалгах бодолгүй байгаагаа мэдэгдсэн. Яагаад гэвэл, Хайперионы загвар өвөрмөц болсон учраас ЦЭХЗК аюулгүй ажиллагааны шаардлага хангахад тодорхой цаг хугацаа шаардагдана хэмээн үзсэнээс үүдэлтэй.

АНУ-ын ЦЭХЗК 2008 оны 10 сард гаргасан мэдэгдэлдээ: “Хайперион Пауэр Женерэйшн нь одоо ашиглагдаж буй загварынхаа хөгжлийн эрт үед явж байгаа тул ямар нэгэн байдлаар шалгаж туршиж үзэх боломжийг маш бага олгож байна. Хайперион Пауэр Женерэйшн нь 2009 оны санхүүгийн жилийн өмнөх урьдчилсан шатны тайланд тодорхой техникийн мэдэгдэл өгөхөөр байна. ЦЭХЗК нь эдгээр мэдэгдлийг авах хүртэл ямар нэгэн байдлаар хөндлөнгөөс оролцож чадахгүй. Учир нь туршилтын өгөгдөл маш бага, ураны гидридийн реактор ажиллуулсан туршлага байхгүй тул ЦЭХЗК лиценз олгох шалгалт туршилт нь техникийн, аюулгүй ажиллагааны, лиценз олгох шатны чухал мэдээллийг өгнө гэдэгт найдаж байна” гэсэн байна.

Дэлгэрэнгүй мэдээллийг: www.hyperionpowergeneration.com –с аваарай

Орчуулсан Э.Алтангэрэл

Жич: Та бүхэн өөрсдийн байгууллага, орчин тойрондоо өрнөж буй сонирхолтой, анхаарал татам үйл явдлын талаархи мэдээллийг бидэнд info@barilga.mn хаягаар илгээнэ үү