- Дэлхийн санхүүгийн хямрал Монгол улсад нөлөөлөх үү? Та юу гэж үзэж байна вэ?

- Юуны өмнө экспортын гол зүйл болох зэс, цайрын дэлхийн үнэ буурсан нь Монгол Улсад мэдрэгдэж байна. Зэсийн тухайд Хятадын зах зээлийн эрэлт буурснаас болоод Монголын эдийн засгийн өсөлт аажуурна гэж Дэлхийн банкны мэргэжилтнүүд таамаглаж байсан. Шууд хөрөнгө оруулалт зогссоныг Монгол улс хэдийнэ мэдэрсэн байх гэж би бодож байна. Гэхдээ өнөөдөр зөвхөн Монголд төдийгүй, улс хоорондын хөрөнгө оруулалтын хэмжээ дэлхий даяар буурч байна. Монголд   гаднаас оруулж байгаа хөрөнгөний гуравны хоёр нь уул уурхайн салбарт чиглэгддэг, иймээс тус улсын эдийн засаг энэ салбараас олон талаар шалтгаалдаг юм. Экспортын татварын 80 хувь, төсвийн бүх орлогын 40 хувийг уул уурхайн үйлдвэр бүрдүүлдэг нь үүнийг нотолно. Иймээс зэсийн дэлхийн үнэ буурч, уул уурхайн салбарт гадаадын хөрөнгө оруулах үйл явц аажуурах нь Монголын эдийн засагт тодорхой байдлаар нөлөөлнө. Харин төлбөрийн баланс муудах нь сайн талтай байж болох юм. Энэ нь нефтийн үнэ хямдрах, алтны үнэ тогтвортой байхад хүргэнэ. Гэхдээ энэ нь удтал үргэлжлэхгүй, дараа нь дунд хэрийн хугацаанд төлбөрийн баланст ихээхэн нөлөөлж болох юм.

- Монгол Улсад инфляц гаарсны үндсэн шалтгаан юу вэ?

- Дэлхийн банк чухамхүү энэ чиглэлээр судалгаа, дүн шинжилгээ хийж, үр дүнг нь Улсын их хурал, Засгийн газар, Монголын олон нийтэд танилцуулсан. Инфляцад дотоод болон гадаад хүчин зүйл нөлөөлсөн. Гадаад хүчин зүйл нь мэдээжээр хүнсний бараа, нефтийн бүтээгдэхүүний дэлхийн үнэ нэмэгдсэн явдал. Дотоод хүчин зүйл нь төсвийн бодлогыг хэтэрхий өргөжүүлсэн явдал. Үүнийг Дэлхийн банкны мэргэжилтнүүд маш няхуур судалж, тал бүрээс нь задлан шинжилсэн. Хэрэв импортоор хямд үнээр авсан бараа, бүтээгдэхүүнийг дотоодын зах зээлд өндөр үнээр борлуулж байгаа бол бүх зүйлд дотоод худалдааны бодлого, янз бүрийн хүчин зүйл нөлөөтэй гэж үздэг. Улаан буудай, гурилын талаар судалгаа хийж үзэхэд Монгол Улсад чухамхүү энэ байдал давамгайлж байгаа нь харагдсан. Иймээс худалдан авах чадвараа нэмэгдүүлэхийн тулд иргэд Засгийн газарт хандаж, цалингаа нэмэхийг шаардсан. Тэр шаардлагыг нь ч биелүүлсэн. Гэтэл хөдөлмөрийн бүтээмжийг тооцохгүйгээр цалин нэмсэн нь инфляцийг хөөргөдөхөд хүргэсэн юм.

- Инфляцийн өсөлтийг зохицуулахын тулд ямар арга хэмжээ авах хэрэгтэй вэ?

- Гадаад гол хүчин зүйл болсон хүнсний бараа, нефтийн бүтээгдэхүүний дэлхийн үнэ буурч байна. Иймээс гадны нөлөө хэвийн болж буй. Ингэхээр Монгол Улс дотоодын зардлаа багасгаж, мөнгөний болон татварын бодлогоо хатуу болгох хэрэгтэй.

- Инфляцаас гадна дэлхийн санхүүгийн хямрал Монгол улсад нүүрлэх нь. Энэ хямралыг хохирол багатай туулахын тулд Монгол Улс юу хийх ёстой гэж та үзэж байна вэ?

- Дэлхийн санхүүгийн хямралаас нэг ч орон зайлж чадахгүйг та нар мэдэж байгаа. Монгол Улс ч адил. Хэдийгээр Монголын эдийн засаг их биш ч гэсэн нээлттэй болохоор зэсийн дэлхийн үнийн хэлбэлзлээс шалтгаалан ганхаж байгаа юм. Гэхдээ Монгол улс уул уурхайн салбараас бага ч гэсэн хөрөнгө хуримтлуулж чадсан нь сайн. Миний бодлоор, Монголын эрх баригчид хүнд бэрх цагт тодорхой мөнгөн хуримтлалтай болохын тулд энэ бодлогоо үргэлжлүүлэх ёстой. Ингэж чадах эсэх нь өнөөдөр Монгол улсын хувьд тулгамдсан зорилт боллоо. Энэ зорилтоо биелүүлэхийн тулд урсгал зардлыг багасгаж, төсвөө бололцооны хэрээр хумих хэрэгтэй. Монгол улс энэхүү шийдвэртэй алхмыг хийж чадахгүй бол инфляц өндөр түвшинд хэвээр үлдэнэ, төсвийн их хэмжээний зарлагыг нөхөхийн тулд гадаадын тусламж, зээл авах юмуу татварын хэмжээг нэмэхэд хүрнэ. Миний бодлоор, Монголын эрх баригчид 2009 оны улсын төсөв боловсруулахад маш няхуур хандаж, бүх зүйлийг тооцоолж, сайн, муу бүх зүйлийг олон талаар задлан шинжлэх ёстой. Үүний сацуу иргэдийн эрэлт, хэрэгцээг гойд анхаарах нь зохистой.

- Авлигын түвшингээр Монгол Улс дээгүүр байранд байгааг саяхны судалгаа харуулсан. Та энэ талаар юу хэлэхсэн бол?

- Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний бүтцийг маш олон салбараас бүрдүүлдэг болох хэрэгтэй. Жишээлэхэд, уул уурхайн салбар давамгайлсаар байх нь хүнд суртал, авлига удтал идэвхтэй «орших» хөрс дэвсгэр болно. Харамсалтай нь, орон бүрд авлигатай ямар нэг хэмжээгээр тулгарч буй, тиймээс энэ нь тулгамдсан асуудал хэвээр байна. Монгол Улс авлигатай тэмцэх тусгай хууль гаргаж, авлигатай тэмцэх газар байгуулсныг бид сайшааж байгаа нь мэдээж. Олборлох салбар ил тод байх санаачлагад Монгол улс нэгдсэн нь чухал, энэ нь уул уурхайн үйлдвэрт таатай нөлөөлнө. Дээгүүр албаны хүмүүс орлогийн мэдүүлгээ авлигатай тэмцэх газарт өгч, түүнийг хэвлэлд нийтэлж байгаа нь хүнд суртал, авлигын асуудлыг зохицуулахад нөлөөлнө гэдэгт би эргэлзэхгүй байна.