Барилгын салбарт бодит аюул нүүрлэлээ. Шилжилтийн хүнд хэцүү цагт улс орныхоо эдийн засгийн гол тулах цэг нь байж, хөгжлийн энэ эрин үед хөдөлгөгч гол хүчин нь болсоор ирсэн их бүтээн байгуулагчид түгшүүрийн хонх дуугаргаж эхлэв. Тэд яагаад ийм байдалд оров. Төр төмөр нударгаа далайж эхэлсэн учраас тэр. Төрийн машин тэдний эсрэг хөдлөх болсон учраас энэ. Гэвч яагаад! Энэ асуултад хариулах эрх мэдэлтэн, эдийн засагчид гарч ирсэнгүй. Тэд барилгын салбар руу чиглэсэн энэ их “шуурга”-наас дайжжээ. Харин төдийгөөс өдий хүртэл төрийн царайг харалгүй бор зүрхээрээ хөдөлмөрлөсөөр байгаа бүтээн байгуулагчид тэрхүү хүчирхэг машины өмнө хүчин мөхөстөх боллоо. Бас л яагаад ! Монгол Улс зах зээлийн тогтолцоонд шилжиж, эдийн засгийн тэнхлэгээ нэн шинээр эргүүлэх болсон тэр үед түшиж тулах салбар нь чухам юу байлаа. Мэдээж хэрэг, барилгын салбар. Монголчуудыг шилжилтийн их давалгаанд “шидүүлчихгүйхэн” шиг аварч гарсан гавьяатан нь хэн билээ. Их барилгын салбарынхан. Гэвч тэд хэнд илүү үзэгдэх болов. Хэн гэдэг эрх мэдэлтэнд тээр болов. Энэ үзэгдэл бидний нүдэн дээр ил өрнөж буй учраас элдвийг нурших нь илүүц биз. Харин одоо Монгол Улсын хөгжлийн нэн шинэ дүр төрхийг тодорхойлж буй барилгын салбарынхны талаар ярилцъя. Болохгүй, бүтэхгүйг нь гайхахаас илүү их бүтээн байгуулагчдад нүүрлээд буй бодит аюулын талаар хэлэлцье. Төр, барилгын салбарынхан, бас иргэд, бүгдээрээ энэ тухай хамтдаа зөвшилцье.
Тийм ээ, их барилгачдад алдсан, оносон зүйл их бий. Тэд өөрсдөө энэ тухай сайн мэдэж байгаа. Чанаргүй барилгын тоо олширсон уу гэвэл, тийм. Явган хүн гишгэх газаргүй болтол өндөр, өндөр барилга барьж байгаа нь үнэн үү, үнэн. Монгол дахь барилгын “бум” газрын хууль бус наймаа, авлига, хээл хахуулийг цэцэглүүлсэн үү, тийм. Сүүлийн үед барилгын салбарт хөдөлмөр хамгаалал, аюулгүй ажиллагааны дүрэм алдагдсан нь үнэн үү, үнэн. Энэ салбарт бугшсан хариуцлагагүй байдлын улмаас эрдэнэт хүний амь үрэгдсэн үү, тийм. Үгүйсгэшгүй үнэн бол энэ. Гэвч энэ бүхнийг эцэслэхийн тулд яах ёстой вэ. Төр төмөр нударгаа далайж, түүнд нь их бүтээн байгуулагчид харц далдирсаар байх уу. Үгүй. Барилгын салбарт нүүрлэсэн сөрөг үзэгдэл бүхэнд төр, барилгын салбарынхан, бас ард иргэд ч буруутай. Бурууд нүд хурц байж чадаагүй та бидний алдаа бол хариуцлагагүй байдлын хар мөр билээ.
Барилгын салбарынхан улс Монголынхоо төлөө эрч хүчтэй, нэгэн үзүүрт сэтгэлээр зүтгэж явсан он жилүүд бий. Их бүтээн байгуулагчдын энэ их сэтгэлийн гал одоо ч унтраагүй. Хийж бүтээж буй нэгнийхээ үйлсийг харлуулж, үнэн сэтгэлийг нь бөхөөх гэсэн хүмүүс олширсон ч барилгын салбарынхан бол Монгол Улсын бахархал. Үсрэнгүй хөгжлийн түүчээ нь болсон баатрууд. Япон, Өмнөд Солонгос, Сингапур, Малайз... Ер дэлхийн жишиг орнуудын хөгжлийн гол нууц, бахархал нь барилгын салбарынхан л байдаг. Тиймээс бид барилгын салбарынхнаа хайрлаж, хамгаалж, хөгжиж дэвжихэд нь дэм болж явах учиртай. Монгол төрийн бодлого ч тийм байх ёстой. Ингэхэд энэ өндөр, өндөр барилгын цаана хэчнээн мянган хүний хувь заяа, айл гэрийн амьдрал байдаг гэж та бодно вэ. Муу муухайгаараа дуудуулан чичлүүлж яваа барилгын компанийн удирдлагууд улсын төсөвт жилд хэчнээн тэрбум төгрөг оруулж, хэдэн өрх гэрийн амьдралыг нуруун дээрээ үүрч явна вэ. Энэ тухай эрхэм уншигч та төсөөлж байна уу. Ганцхан жишээ хэлье. Өнгөрсөн онд л гэхэд барилгын салбарынхан дотоодын нийт бүтээгдэхүүний бодит өсөлтөд 14,3 хувиар нөлөөлжээ. Энэ бол чамлахааргүй үзүүлэлт. Харин хэн хүнгүй хошуурч буй уул уурхай, олборлох салбарынх ердөө 8,7 хувиар л өссөн байна. Зөвхөн дээрх үзүүлэлтүүдийг харьцуулахад л хангалттай биш гэж үү. Тиймээс Монголын хүчирхэг барилгачдаа яг одоо дэмжье. Алдсаныг нь ухааруулж, амжилттай ажиллаж, чанартай бүтээгдэхүүнийг ард түмэнд нийлүүлэхэд нь тусалъя. Үүнээс өөр гарц бидэнд үгүй. Ямар их бүтээн байгуулагчдыг тэг зогсолтод оруулалтай биш. Ингэвэл зөвхөн барилгын ажил зогсож, хууль бусаар газар олгох үйл явц үгүй болно гэвэл дэндүү том эндүүрэл. Их барилгын салбарт олон жил зүтгэсэн жирийн ард түмний амьдрал сүйрнэ. Олон хүн ажилгүй болно. Ажилгүйчүүдийн эгнээ өргөжихийн хэрээр нийгэмд элдэв сөрөг үзэгдлүүд гаарна. Ажилгүй болсон иргэдийн ар гэрийн амьдрал баталгаагүй болж, үр хүүхдүүдийнх нь ирээдүй улам бүрхэг болно. Зөвхөн айл гэрийн амьдрал төдийгүй арилжааны банкуудын үйл ажиллагаа доголдож, гадаадын хөрөнгө оруулалт ч багасна. Энэ хэрээр Монгол Улс л хохирно. “Үсрэнгүй хөгжлийн гараан дээр ирлээ” гэж бардамнаж байснаасаа та бид ичих болно. Ер нь Монголын барилгачид төрийн төмөр нударганы өмнө ийн сөхөрвөл хэн хожих вэ. Мэдээж хэрэг, Өмнөд Солонгос, бас хятадууд, харийнхан л хожино. Монголын баялагт гадаадынхан эзэн суусан шиг их барилгын салбарыг тэд л эзэгнэнэ. Товчхондоо, барилгын салбарт харийнхан хаанчилж, хамгийн өндөр үнийг Монголын зах зээлд тогтооно. Ийм болох нь сайхан гэж үү. Байртай болохыг хүсэж буй монголчууд маань энэ бүхнийг хүссэн билүү. Үгүй. Тэд монгол барилгачдадаа хайртай. Тэднээрээ бахархаж, хийж бүтээсэн их бүтээн байгуулалтыг нь бахдсаар ирсэн шүү дээ. Тиймээс энэ бүхнийг эртхэн ухаарч, барилгын салбарынхан руу далайсан төмөр нударгаа татагтун. Их Нэгэнт нүүрлэсэн бодит аюулаас их бүтээн байгуулагчдаа хамтдаа аварцгаая.
Ж.САРУУЛ