Аливаа барилгын буурийн онцлог нь ачаалал хүлээн авах чадвар (кг/см2) хэмжигдхүүнтэй байх буюу жирийн болоод хөдөө аж ахуйн зориулалттай барилгын буурийн газар нь 1.5-2кг/см2 даацын чадвартай байвал зохилтой. Харин том барилга байгууламжийн буурийг ямар нэмэгдэл хийцлэлтэй байхыг тооцоолол хийж тусгай зурагт тусган өгч барилгыг барина. Барилгын шугаман суурийн ба шуудуу сувгийн буурийн газрыг ухахын өмнө хөрсний тогтоц зэрэглэлийг мэдэх шаардлагатай байдаг.
Хүснэгт 1
Хөрсний ангилал
ХХөрсний категор |
Хөрсний нэр төрөл, тогтоцын бүрдэл | Ухах арга | Хэрэглэх багаж |
I | Элстэй, тоосонцор хольцтой, элсэрхэг, ургамлын үндсэрхэг сийрэг хөрс | Гар аргаар, хүрзээр гишгэж, малтах | Хүрз, жоотуу |
II | Хөнгөн шаварлаг, нойтон ба сийрэг шаварлаг жижиг ба дунд ширхэгтэй хайрга, дайргатай , шавар дайргын хольц нягтралтай болон барилгын нягтарсан хог | Гар аргаар | Хүрз, жоотуу |
III | Бүрэн шаварлаг, нягтарсан тоосонцор, элс хольцтой, шавар, хүнд шавар дайрга холилдсон хүнд хөрс | Гар аргаар | Хүрз, жоотуу, үзүүртэй хүнд лоом |
IV | Цул нягт шар шавар, 10% хүртэл хад чулуун хольцтой зуунги шавар, нягтарч чулуужсан шавар, хадархаг том том чулуутай. | Гар аргаар | Хүрз, жоотуу, үзүүртэй хүнд лоом, лантуу, царил гадас. |
V | Төрөл бүрийн хаданцар чулуулаг, шавраар гагнагдан хатуурч тогтсон чулуулаг, хатуурч нягтарч чулуужсан шавар. | Гар аргаар болон хэсэглэсэн тэсэлгээг хийх. | Хүрз,лоом жоотуу, хийн алх |
V1-ХV1 | Хадан хөрс / Чулуулгын төрөл ангиар / | Тэсэлгээ хийж. | Хийн алх |
Газрын хөрсний ангиллаас хамаарч ухалтаас гарсан шорооны сийрэгжсэн багтаамж болон газрыг ухах үед гарч болох газрын нуралтаас хамгаалсан налах өнцгийн өөрчлөлт харилцан адилгүй байна.
Хүснэгт 2.
Газрын хөрсний нягтралгаас шалтгаалан
гарах шорооны багтаамжийн өөрчлөлт
Хөрсний ангилал /категори/ | Сийрэгжилтийн хувь | Сийрэгжүүлэлтийн итгэлцүүр | ||||||
Эхний байдлаас | Үлдэж хоцрох | Эхний байдлаас | Үлдэж хоцрох | |||||
доод | дээд | доод | дээд | доод | дээд | доод | дээд | |
I / ургамлын үндэстэй хар шороон хөрс орохгүйгээр / | 8 | 17 | 1.0 | 2.5 | 1.08 | 1.17 | 1.01 | 1.03 |
I / ургамлын үндэстэй хар шороон хөрс орохгүйгээр / | 20 | 30 | 3 | 4 | 1.20 | 1.30 | 1.03 | 1.04 |
II / ургамлын үндэстэй хар шороон хөрс орохгүйгээр / | 14 | 28 | 1.5 | 5 | 1.14 | 1.28 | 1.02 | 1.05 |
III / ургамлын үндэстэй хар шороон хөрс орохгүйгээр / | 24 | 30 | 4 | 7 | 1.24 | 1.30 | 1.04 | 1.07 |
IV / үндэс, зөөлөн чулуунцар орохгуйгээр / | 26 | 32 | 6 | 9 | 1.26 | 1.32 | 1.06 | 1.09 |
IV /үндэс, зөөлөн чулуунцар орохгүйгээр / | 33 | 37 | 11 | 15 | 1.33 | 1.37 | 1.11 | 1.15 |
V-VII / үндэс, зөөлөн чулуунцар орохгүйгээр / | 30 | 45 | 10 | 20 | 1.30 | 1.45 | 1.10 | 1.20 |
VIII-XVI /үндэс, зөөлөн чулуунцар орохгүйгээр / | 45 | 50 | 25 | 30 | 1.45 | 1.50 |
1.25 |
1.30 |
Доорхи хүснэгтээс үзэхэд газрын тогтоц байдал нь /категори/ ангилалтай байдаг болохоор 3-р зэргийн шаварлаг хөрстэй газар 1м3-ийг хүрз жоотуу ашиглан ухахад гарах шороо нь 24-30 %-р сийрэгжиж 1.3м3 багтаамжтай шороо гарна.
Барилгын буурийг ухахын тулд (ямар ч барилгын буурийг шугамлан болон худаглан ухахад) заавал тэгтэнхлэгийн, өнцөгийн шалгууртай, эргэн тойрны буюу уртын гол хэмжээ шугам татаж байгуулбал зохино.
1. Тэнхлэг бэхлэсэн булангийн тэмдэгт мод
2. Буурийн /суурийн/ хэмжээг зааж татсан утас
3. Булангийн цэгийг газарт буулгасан отвёс /унжиг /
4. Газарт буурийн /суурийн/ хэмжээгээр зурсан /буулгасан/ зураас
Хүрээ модонд буурь, суурийн өргөнийг заасан, утсан шугам татаж чангалаад хоёр шугамын огтлолцсон цэг нь тухайн барилгын суурь ханын өнцөг, тэнхлэгийг заасан голч хэмжээс болно.
Энэ хэмжээс нь барилгын зураглалийн хэмжээг газарт буулгасан байдал юм. Ямар ч барилгын дөрвөн өнцөг нь 90 градус байх хуультай учир зориулалтын дуран авиагаар /теоделит/ шалган тогтоож тэг тэнхлэг татдаг.
Шалган тогтоох боломжгүй тохиолдолд Египөтийн гурвалжин гэж нэршсэн гурвалжингийн тухай ойлголтоор эсвэл Пифагорийн теоромын аргаар тодорхойлох буюу 90 градустай том хэмжээний гурвалжин шугамыг модоор хийж хэрэглэвэл алдаа гарахгуй!
Өнцгийн нэг талыг Зм, нөгөө талыг 4м гэж авбал хоёр цэгийг холбох шугмын урт 5м гэсэн үг юм.
Буурийн ухах нүхний хэмжээг тэнхлэг болгон татсан утсанд отвес буюу зориулалтын хүндрүүлэгч унжуулан үзүүрийг нь газарт буулган тэмдэглэж тэр дагуу ухах гүн, шуудууны өргөнийг зурагт хэрхэн заасан тэр хэмжээгээр гүйцэтгэнэ.Ухалт гүйцэтгэх болон ухагдсан газрын эзэлхүүнийг зурагт өгөгдсөн хэмжээгээр нь бодож гаргах нь хялбархан юм.
Жишээлбэл: Барилгын суурийн нийт урт /периметр/ хэд вэ? гэвэл Lп=(20.0м+0.5м)2+(10.0м-0.5м)2п=59.0м
Суурийн гүнг 1.5 м гэж үзээд огтлол а-а-р авч үзвэл буурийн газрын эзэлхүүн нь
Уд=(h х С)L=(1.5х0.5)59=44.25m3 болно.
Хэрвээ газар нь тэгш биш байвал "h" хэмжээг хэд дахин авсан ч нийлбэрийн дунджаар тогтоож эзэлхүүнийг гаргана.
Харин шороог зөөж зайлуулахдаа урьд үзсэн хөрсний сийрэгжэлтийн категорийн 2-р хүснэгтнээс ямар хөрс болохыг нь тодорхойлж ухсан газрын эзэлхүүнийг өсгөн тооцож гаргана.
Таны татсан тэг тэнхлэг 90°-ын өнцгийг гаргаж чадсан эсэх, буурийн шуудууны хэмжээ, гүнийг зөв ухсан эсэхийг барилга хариуцсан инженер, техникийн ажилтан нар нивеллер, теоделит зэрэг багажийг ашиглан шаардлага хангасан байна гэсэн дүгнэлт гаргасан тохиолдолд суурь хийх зөвшөөрөл өгнө.