Нийслэлчүүд үүрээ эвдүүлсэн шоргоолж шиг бужигнаж байна. Шоргоолжны үүрийг хэн  нэгэн оролдоогүй, эвдээгүй байхад замбараатай, үүрэг хариуцлага бүхэн нь тун тодорхой байдаг. Зорилго чиг нь ч нэг. Харин үүрээ нэг л эвдүүлбэл тэр дороо бужигналдан, орох байх газраа олж ядна. Өнөөгийн нийслэл хотын шинэ “имиж” ийм л байна. Иргэдийнх нь явах, гишгэх газар  хязгаартай, суух байх газар олдохгүй болохоор ийн самгардах болсон. Нийслэл хотын агаарын бохирдол дээд цэгтээ тулаад байгаа.
        Хөрсний бохирдол, тоосжилтын хэмжээ хэрээс хэтэрч, улаан шороо, бужигнасан тоосон дунд амьдарсаар. Энэ бүгдэд нөлөөлж буй нэг зүйл бол зам засварын дуусдаггүй ажил. Уг нь энэ жилээс нийслэлийн зам засварын ажилд урьд өмнөхөөс илүү хөрөнгө хаяж, нэлээд далайцтай өөрчлөлт хийхээр хотын удирдлага төлөвлөсөн. Шаардлагатай хөрөнгийг нь ч гаргасан. Гэтэл ажил урагшаа биш хойшоо яваад байгаагийн учир юу вэ.
Зам засварын ажил удааширч байгаа нь агаарын бохирдол, тоосжилтод нөлөөлөөд зогсохгүй, өчнөөн олон байгууллага, хувь хүмүүсийн амь амьжиргааг тасалдуулж, олон байгууллага хохирол амсч байна.

Хэрэглэгчид ертөнцөөс үе үе тасрах боллоо
Зам засч, шугам сольж буй хүмүүсийн барьсан зургийг харвал дийлэнх нь хуучирч, хоцрогдсон зургаар ажлаа амжуулах гэж улайрч буй. Сүүлийн үед ямар барилга нэмж барьсан, хэчнээн шугам, сүлжээ, кабель бий эсэхийг мэдэхийг ч хүсдэггүй бололтой. Уг нь ажлаа эхлэхийн өмнө Мэргэжлийн хяналтын газарт хандаж холбогдох газруудаас зөвшөөрөл авах учиртай. Гэтэл би л болж байвал өрөөл бусад нь хамаагүй гэсэн аминчхан байдлаар хандана. Хэсэгхэн газар кабель тасаллаа гэж бодъё. Тэгвэл энэ тасарсан хэсгийг холбохын тулд 100-300 метр газарт тавьсан кабелийг солих шаардлагатай болдог аж.
        Кабель холбогч муфть нэг ширхэг нь 250 мянга /залгалт хийхэд 2-оос дээш орно/, нэг метр кабелийн үнэ 1.2 ам.доллар гэхээр хэдий хэрийн хөрөнгө зарах нь тодорхой. Хөрөнгө мөнгөнөөс гадна түмэн олон хохирч байна. Жишээ дурдъя. Шастины нэрэмжит III эмнэлгийн урдуур тавьсан магистрал сүлжээг бохирын шугамын ажил гүйцэтгэж байсан “MZ өв трейд” компани тасалжээ. Уг шугамыг Герман, Монголын Засгийн газар хоорондын хамтарсан төслөөр гүйцэтгэж, Монголын тал хүлээж аваагүй байж. Төслийн хүрээнд тавьж байсан нэг метр шилэн кабелийн үнэ 9000 ам.доллар.  Нийт 60 метр газрын кабелийг тасдаж орхиж. Энэ шугамыг тавьснаар хөдөө орон нутаг өөрөөр хэлбэл, баруун бүсийн холбоо эрс сайжрах байжээ.
        Өөр нэгэн баримт байна. Гэсэр сүмийн зүүн талаар Баянхошуу хүртэл  замын өргөтгөлийг гүйцэтгэж буй “Мон агаар” ХХК Баянгол дүүргийн IV, VI хороолол, Эх нялхсын эрдэм шинжилгээний төвийг эрчим хүчээр хангадаг гол кабелийг тасалжээ. Ингэснээр хэрэглэгчид бүтэн өдөр, шөнө цахилгаангүй өнжив. Налайх, Багануур, Гачууртын чиглэлд шилэн кабель Амгалангийн орчимд тавьж буй зам засвараас шалтгаалж тасарчээ. Кабель тасарснаас гарах хохирол нэн их. Банкны гүйлгээ хаагдаж, интернэт тасарч, утасгүй болжээ. Үүний цаана хэчнээн хүний ажил амьдрал саатаж, хэдий хэрийн хохирол учирч байгааг мөн тооцох аргагүй. Хан-Уул дүүрэгт Эрчим хүчний шинэ системийн кабелийг тасалсан. Монголын цахилгаан холбоо компанийн шилэн кабель байнга тасарч байдаг гээд тоочвол нэлээд урт жагсаалт болно.

Төмөрчний гудамжныхан өнгөрсөн зуун руугаа...
        Улаанбаатарт тавьж буй зам засварын ажлыг Төмөрчний гудамжаар төсөөлье. Энд барьж буй замын ажил эхлээд бараг таван сарын нүүр үзэж байгаа. Хэдхэн хоногийн өмнө зам засварын ажил хэдийд дуусах талаар холбогдох хүмүүсээс тодруулахад энэ долоо хоногт дуусна гэж байв. Хэдхэн ширхэг хашлага тавьж, хэд гурван хүрз шороо шидсэнийг эс тооцвол өөр ажил хийсэнгүй. Тодруулга авч байх үеэр бухимдсан жолооч, замын компанийн инженертэй муудалцаж, цагдаагийн газарт очиж байж намжсан. Энхол донхол, өм цөм цоорсон замаар явж буй машин сардаа хэд хэдэн удаа засварт орж байгаа даа. Дугуй солиход хэдэн төгрөг билээ.
        Хумхын тоосон дунд амьдарч буй иргэдийн эрүүл мэнд бүр ч хохирч буй. Эдгээрээс гадна замын хажуугаар байрлах аж ахуйн нэгжүүд эхнээсээ дампуурч байна. Төмөрчний гудамжинд “Broadway” ресторан, “History” клуб, “Зочин”, “Хонин бууз”, гутал засвар, үсчин, алт мөнгөний дархан, валют солих төв, “Монос”, “Монфа” гээд л бараг хорь орчим эмийн сан, зоог, цайны газар гэхэд арав орчим бий. Анх замын ажил эхлэхэд л Чингэлтэй дүүргийн газрын албанаас шаардах бичиг хүргүүлжээ. Энэ бичигт “Зам засварын ажилтай холбогдуулан байгууллагынхаа хашааг ав, газар чөлөөлж өг” гэжээ.
        Мөн Барилга хот байгуулалт, нийтийн аж ахуйн үндэсний төвөөс “3.5 км шугам угсралтын ажил хийгдэх болсон тул долдугаар сарын 3-10-нд зам хаагдах болсныг мэдэгдье” гэсэн бичиг эдгээр байгууллагуудад иржээ. Гэтэл тэр өдрөөс хойш бараг гурван сар орчим хугацаа өнгөрч. Үүнээс үүдэн эдгээр байгууллага зунжингаа хаалгаа барив. Шороо тоосонд дарагдсан, замбараагүй гудамжаар гутлаа элээн явах хүн олдоогүй учраас тэр байх. Угаасаа ундуй сундуй Улаанбаатарт амьдарч байгаа болохоор ийшээ зүглэж уур бухимдлаа хүргэхээс залхаа биз.
        Төмөрчний гудамжны зам засварын ажилд бараг арваад компани оролцож буй. Арга саам хийж, ажил хийдүүлсээр суутал өвөл хаяанд ирлээ. Аягүй бол хэл ам таталж байж тавьсан өнөөх шугам нь өвөл тас хөлдөж, дараа зун дахиад л бөөн тоосон дунд зусаж мэдэх нь.

Хуулиа мөрдөх үү, болих уу
        Замын тендерт ялсан компани ажил гүйцэтгэх төлөвлөгөөндөө бүхий л зүйлээ тусгасан байх ёстой. Ажил эхлэх, дуусах, ямар ямар бэрхшээл учирч болох, хүлээх хариуцлага гээд. Тусгагдаагүй асуудал тулгарвал зайлсхийх арга замаа ч хүртэл тооцсон байх учиртай. Эрх олгож буй албан тушаалтнууд ч энэ бүгдийг харгалзаж үзэх нь зүй. Замын тендерт ялсан компани Нийслэлийн авто замын газартай гэрээ байгуулдаг аж. Ажил гэрээний дагуу эхлэхгүй бол гэрээг цуцлах хүртэл арга хэмжээ авна гэсэн заалт бий. Гэрээ байгуулж, цуцалж, дахин өөр компани шалгаруулж “муур хулгана” болж суутал иргэд учраа олохоо болив.
        Мөн Харилцаа холбооны тухай хуульд кабелиас тав, агаарын шугамаас хааш хаашаа арав, телевизийн антеннаас 300 метрт барилга барих, айл буух, зам тавихыг хориглосон байдаг аж. Гэтэл бодит байдал ямар байна вэ. Холбооны шугамаас зайтай барилга барьж, зам тавих нь бүү хэл шугам, холбоо, кабелийг нь тасалж байгаад ч болов ажлаа амжуулж байна. Гаргасан хууль, байгуулсан гэрээгээ биелүүлэхгүй юм бол мөрдөх хэрэг байна уу.
        Нэг ажлаа хоёр болгож, багагүй хэл ам дагуулан босож буй эдгээр замыг дараа жил дахин сэтэлж, янзлахгүй гэх баталгаа алга. Нүд хуурч хучсан болсон замын доогуурх кабелийг зориулалтын турбад сүвлэх ажлыг орхигдуулснаас тэр. Кабелийг нүцгэн хучиж орхисон болохоор гэмтэхгүй, хэрэглэгчид цахилгаан эрчим хүчээр тасалдахгүй гэх баталгаа үгүй. Цахилгаан байнга тасарч, холбоо харилцаагүй болж, ашиг орлого нь хаагдаж, шороо тоосонд дарагдсан хүмүүсийн уур бухимдал өдрөөс өдөрт нэмэгдсээр л...