Зам тээвэр, барилга, хот байгуулалтын сайд Ц.Дашдорж өчигдөр нийслэлийн Барилга хот байгуулалт, төлөвлөлтийн газарт ажиллаж, өөрийн салбарын хүрээнд Улаанбаатар хотод хийгдэж байгаа, цаашид хийгдэх ажилтай танилцсан юм. Энэхүү уулзалтанд Зам тээвэр, барилга, хот байгуулалтын дэд сайд Цэнгэл, нийслэлийн Засаг даргын Барилга хот байгуулалт хариуцсан орлогч Б.Мөнхбаатар, нийслэлийн Барилга хот байгуулалт, төлөвлөлтийн газрын дарга Э.Хүрэлбаатар болон бусад хэлтэс албадын дарга, албан хаагчид оролцсон юм. Уулзалтын эхэнд нийслэлийн Барилга хот байгуулалт, төлөвлөлтийн газрын дарга Э.Хүрэлбаатар 2020 он хүртэлх Улаанбаатар хотын ерөнхий төлөвлөгөө, түүний тодотгол, зам, нийтийн тээврийн чиглэлээр хийж хэрэгжүүлсэн ажлыг талаар танилцуулга хийсэн юм.

Улаанбаатар хотыг 2020 он хүртэл хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөө анх 2002 онд батлагдаж, өнгөрсөн онд дахин нэмж тодотгосон билээ. Энэ нь Улаанбаатар хотын түүхэн дэх тав дахь ерөнхий төлөвлөгөө бөгөөд 2030 он хүртэл нийслэл хэдэн хүн амтай болох, ямар суурьшлын бүстэй байхыг тодотгож өгсөн аж. Улаанбаатар хотын нийт өрхийн 62 хувь нь гэр хороололд амьдардаг бол дөнгөж 38 хувь нь орон сууцныхан. Харин энэ байдал шинэ зууны шинэ Улаанбаатарын өнгө төрх биш. Тиймээс ч энэ тоог эсрэгээр нь болгох цаашлаад улсын нийслэлийг агаарын бохирдлоос аврах нэг гарц нь орон сууц. Тиймээс ч 2016 он хүртэл нийслэлд 75 мянган орон сууц барина гэсэн төлөвлөгөөг баримталж байна.

Эдгээрийн нэг нь Буянт-Ухаа хороолол. Хан-Уул дүүрэгт байрлах энэ хороолол 12500 айлын багтаамжтай бөгөөд 2007 оноос эхлэн энэ бүтээн байгуулалтын ажил эхэлж, дэд бүтцийг бүрэн шийдвэрлэжээ. Энэ хорооллын хувьд өнөөдөр шийдлээ хүлээж байгаа нэг асуудал нь цэвэрлэх байгууламжийг шинээр хийх аж. Энэ асуудалд салбарын яамны анхаарал, шийдэл ихээхэн хэрэгтэй байгааг нийслэлийнхэн дурдаж байв. Э.Хүрэлбаатар даргын танилцуулсан бас нэг чухал асуудал нь Яармаг хорооллын ажил байсан юм. Энэ хороолол нь Богд уулын тусгай хамгаалалттай бүст баригдахаар төлөвлөгджээ. Богд уулын тусгай хамгаалалттай газрын 1900 га газрыг хамран баригдахаар төлөвлөгдсөн тус хорооллын газрын асуудлыг Зам тээвэр, барилга хот байгуулалтын яам шийдвэрлэх ёстой аж.

Тиймээс яамнаас энэ асууддыг шийдвэрлэж, газрыг тусгай хамгаалалтаас гаргавал энэ хэсгийг Улаанбаатар хотын шинэ төв болгохоор төлөвлөсөн аж. Салбарын яамнаас шийдлээ хүлээж байгаа хоёр дахь чухал асуудал нь энэ. Тус уулзалтын үеэр хөндөгдсөн хамгийн чухал асуудал нь Улаанбаатар хотын инженерийн шугам сүлжээг хонгилын системд шилжүүлэх байв. Нийслэлийн хувьд энэ цоо шинэ санаа биш бөгөөд 40 мянгатад орчимд үүнийг бодит ажил хэрэг болгон, ашиглаж байгаа юм. Хонгилын систем нь наад зах нь шугам сүлжээг засварлах, арчлахаас эхлээд олон давуу талтай. Салбарын сайд ч энэ асуудалд ихээхэн анхаарал хандуулж байв. Орчин үеийн томоохон хотуудын сонгосон энэ шийдлийг салбарын сайдын эрхлэх асуудлыг хүрээнд ойрын хугацаанд яаралтай шийдвэрлэхээ хэлж байв.

Ингэхдээ шинээр орон сууц барихаар хүсэлт гаргасан бүх компаниудад хонгилын системийг хийх шаардпагыг тавих хэрэгтэй. Тэр дундаа орон сууцны бүтэн хороолол барих бол хонгилын системийг зайлшгүй шаардах ёстойг Ц.Дашдорж сайд хэлж байв. Дунд болон, бага орлоготой иргэдийг орон сууцжуулах 100 мянган айлын орон сууц хөтөлбөрт хамрагдаж, шинээр баригдаж байгаа байруудын дэд бүтцийг бүхэлд нь хонгилын системд шилжүүлэх бодлогыг салбарын яам барьж байгаа аж.

ХОТЫН ЕРӨНХИЙ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ АНХ УДАА ХУУЛЬЧЛАГДАНА
Барилга барих, тэр дундаа гэр хорооллыг барилгажуулах ажил хууль, эрхзүйн орчинг зайлшгүй шаардаж байгаа. Учир нь нийслэлийн газар бараг бүхэлдээ хувийн өмч болсон бөгөөд өнөөдөр төлөвлөж, маргааш барилгын ажлаа эхлэх боломжгүй. Нэг нь газраа чөлөөлж байхад ихэнх хэсэг нь энэ асуудалд хойрго ханддаг. Нэгэнт хувийн өмч хуулиар хамгаалагдсан учраас үүнийг шийдэх зөв гарц нь мөн л хууль. Тиймээс нийслэлийн Барилга, хот байгуулалт, төлөвлөлтийн газар "Хотыг дахин хөгжүүлэх тухай хууль"-ийн төсөл, "Хот байгуулалтын тухай хууль", "Барилгын тухай хууль"-ийн нэмэлт өөрчлөлүүдийг яаманд хүргүүлээд байгаа аж. Хууль, эрхзүйн орчны томоохон бас анх удаа шийдвэрлэгдэх гэж буй нэг ажил нь Улаанбаатар хотын ерөнхий төлөвлөгөө хуульчлагдах асуудал байв. Тодруулбал ерөнхий төлөвлөгөө хуулийн хэмжээндхэрэгжинэ гэсэн үг.

Харин энэ асуудал сайдын зөвлөлийн хурлаар орох асуудал хүлээгдэж байгааг дуулгахад Ц.Дашдорж сайд ирэх сарын тавны өдөр хуралдах сайдын зөвлөлийн хурлаар оруулахыг даалгасан юм. Үүний дараа Засгийн газрын хуралдаанаар орж, эцэст нь хаврын чуулганаар батлагдах юм. Хот төлөөлөлтийн танилцуулгыг сонссоны дараа Зам тээвэр, барилга, хот байгуулалтын сайд Ц.Дашдорж хэд хэдэн асуудлыг онцолсон юм. Ингэхдээ салбарын яам, Засгийн газар, УИХ-ын түвшинд хийгдэх ямар асуудал байгааг судалж, анхаарч ажиллахаа хэлж байв. Бас 2004 оноос хойш Зам тээвэр, барилга, хот байгуулалтын яам, Улаанбаатар хотын хооронд байгуулсан хэд хэдэн гэрээ хэлэлцээр байдаг. Гэтэл энэ баримт бичгүүдийн хэрэгжилт огт харагдахгүй байгаан дээр үр дүнгүй байна.

Гэрээ хэлэлцээр хэлбэр төдий биш агуулга, мөн чанарыг нь тооцож, хэрэгжилтэд нь онцгой анхаарахыг ажил хариуцсан хүмүүст даалгаж байв. Уулзалтын дараа зарим асуудлаар Ц.Дашдорж сайдын санал бодлыг сонссон юм.

-Инженерийн шугам сүлжээний хонгилын системийн талаар та нэлээд чухалчилж ярилаа. Энэ системийг хэрэгжүүлэхийн тулд бодлогын ямар арга хэмжээ авах вэ.
-Хонгилын систем үнэхээр чухал асуудал. Манай Улаанбаатар хот хэзээ байгуулагдаж, газар доорх шугам сүлжээний ашиглалтад нь ямар байгаа билээ. Мэргэжлийн байгууллагынхан чанарыг нь аль хэдийн тогтоочихсон байгаа. Тэгэхээр үүнийг зайлшгүй солих шаарлагатай. Ингэхдээ гадны улс орны хот төлөвлөлтдөө ашигладаг, барилгын салбарын хөгжилд түлхэц болсон өндөр технологийг зайлшгүй нэвтрүүлэх ёстой. Ингэж байж эргээд шугам сүлжээнийхээ засвар үйлчилгээ, дахин ашиглалтыг шийдэж чадна. Тийм ч учраас үндсэн зам дороо цахилгаан, дулаан, интернэт гээд бүх шугам сүлжээгээ төвлөрүүлчихээд засвар үйлчилгээг нь цаг хугацаандаа хийгээд явах чиглэлийг баримталж байгаа.

Ингэхийн тулд зөвшөөрөл авч байгаа байгууллагууд шинээр барилга барих гэж байгаа тэр дундаа асуудлаа хорооллын түвшинд тавьж байгаа бол дэд бүтцээ заавал хонгилын системээр хийх шаардлагыг тавина. Зөвшөөрөл өгдөг төрийн байгууллагууд ч үүнд онцгой анхаарч, шаардлага тавих хэрэгтэй. Харин хийснийх нь дараах засвар үйлчилгээг төр хариуцаж болно. Үндсэн магистраль шугамаа засварлах, сольж шинэчлэхдээ энэ асуудлыг шийдэж болно. Ингэж чадвал Улаанбаатар хотын газар доорх байгууламж ерөнхийдөө хонгилын системд шилжинэ.

-Орон сууцны хөтөлбөр хэрэгжүүлэх гэж байна. Гэтэл газар нэлээд асуудал дагуулдаг?
-Бид энэ асуудлыг шийдэхийг зорьж байгаа. Ерөнхийдөө орон сууцны хөтөлбөр хэрэгжүүлэх үүрэг хариуцлагаа бид бүгд хувааж авсан. Гэр хорооллыг барилгажуулах анхны ажлууд хувийн өмчийн маргаантай тулгарч байсан. Нэгэнт хувийн өмчийн газар дээр барих гэж байгаа учраас өмчлөлийн асуудал яригдах нь мэдээж. Гэтэл манайд үүнийг зохицуулах хууль, эрхзүйн орчин байдаггүй. Тийм болохоор хуулийн орчныг сайжруулах ёстой. Хууль эрхзүйн орчноо зөв сайжруулсныхаа дараа асуудлыг зохицуулах бололцоо нээгдэнэ. Өмнө нь хотын ерөнхий төлөвлөгөөг Засгийн газраар оруулаад мөрдөж яв гэсэн эцсийн шийдвэр нь гардаг байсан бол одоо УИХ-аар оруулж, хуульчилж өгнө. Тийм ч учраас миний хамгийн их ач холбогдол өгч байгаа зүйл бол 2030 он хүртэлх Улаанбаатар хотын ерөнхий төлөвлөгөө байгаа юм гэсэн хариултыг өгсөн юм.

Уулзалтын дараа сайд болон холбогдох албаны хүмүүс 40 мянгатад өнгөрсөн онд баригдсан 200 метр урттай хонгилын системтэй танилцсан юм. Монголд анх удаа баригдсан инженерийн шугам сүлжээг байрлуулсан хонгилын системийг 950 сая төгрөгийн өртгөөр байгуулжээ. Улаанбаатар хотын инженерийн шугам сүлжээг нийтэд нь ийм хонгилын системийн хэлбэрт шилжүүлчихвэл зундаа засварлахаар хөрсийг нь хуулж, намартаа хучдаг газар шорооны ажил зогсч, төсвийн хөрөнгө хэмнэх давуу талтай юм. Тиймээс Зам тээвэр, барилга, хот байгуулалтын сайд Ц.Дашдорж ннйслэлийн шугам сүлжээг нийтэд нь энэ хэлбэрт шилжүүлэх ажлыг эхлүүлнэ гэдгээ хэлж байлаа.