Нийслэлийн газрын албаны дарга Ц.Сандуй
Манай орон зах зээлийн харилцаанд шилжсэн 20 жилийн хугацаанд хамгийн их өөрчлөгдсөн салбар бол авто техник, нийтийн тээврийн салбар гэдэгтэй хэн ч маргахгүй биз ээ. Нийслэл хотод хүн амын нягтрал ихсэхийн хирээр авто машины тоо түүнийг даган өсөж байна. Энэ нь авто машин хүмүүсийн хэрэгцээ болсоныг харуулж байгаагийн зэрэгцээ улс, орон өсөн хөгжиж, иргэдийн худалдан авах чадвар нэмэгдэж байгаагийн нэг үзүүлэлт юм.

2011 оны статистик мэдээгээр Нийслэл хот 1175.6 мянган хүн амтай буюу өмнөх оноос 64.1 мянган хүнээр өссөний 46.7 мянга нь хөдөө орон нутгаас шилжиж ирсэн байна.

Одоо тэгвэл авто машиний тоонд анхаарлаа хандуулъя. Мөн 2010 онд Нийслэл хотод 162710 авто машин байгаа нь өмнөх оныхоос 17.6 мянгаар нэмэгдэж, улсын хэмжээнд байгаа нийт авто машины 63.7 хувь, үүнээс суудлын авто машины 68.6 хувь нь нийслэл хотод байгаа гэсэн статистик мэдээ байна. Үүнээс үзэхэд хүн амын өсөлттэй шууд хамааралтайгаар авто машины тоо нэмэгдэж байгаа нь харагдаж байна. Энэ үйл явц цаашдаа ч мэдэгдэхүйц буурах төлөв харагдахгүй байна.

Ер нь яагаад Улаанбаатар хотын хүн ам, авто машины тоог сонирхоод байна вэ гэж үү?

Тиймээ, нийслэл хотын цаашдын хөгжил, хэтийн төлөвийг зөв тогтоох, одоо бид бүхэнд тохиолдоод байгаа хүндрэлийг шийдвэрлэхэд сонирхоод байгаа дээрх тоонууд маш чухал нөлөөтэй юм. Үүнтэй уялдаад олон чухал ажлуудыг Тухайлбал: авто замын ачаалал, аюулгүй байдал, үйлчилгээний соёл, бензин шатахуун, агаарын бохирдол, дуу чимээ, хог хаягдал, шороо, тоос...шийдвэрлэх олон асуудал урган гарч ирж байгаа биз.

Бид одоо юунаас эхлэх вэ?

Хамгийн түрүүнд шийдвэрлэх асуудал бол авто машины гараж, авто зогсоолын талбай гарцаагүй мөн.

Энэ бол дэлхийн бүх орны нийслэлд тохиолддог бөгөөд өөр өөрсдийн онцлог, нөхцөл бололцоонд тулгуурлан шийдвэрлэсэн байх бөгөөд хөгжилтэй орнуудад бүр төгс шийдвэрлэсэн байдаг. Эндээс энэ удаад зөвхөн авто зогсоолын тухай асуудлыг авч үзье. Уншигч та нийслэлчүүдийн эрх ашгийг хөндөж байгаа энэ асуудалд анхаарлаа хандуулан санал сэтгэгдэлээ солилцон хамтран ажиллаарай. Бид ямагт бэлэн байгаа шүү.

1. Авто зогсоолын менежментийн тэргүүн туршлага
Авто машин эзэмшигч хэн боловч нийслэл хотод машины зогсоол олдохгүй хэцүү байна гэж гомдоллох ба нэг удаа би хотын төвд байрлалтай нэгэн зоогийн газар өдрийн хоол идэхээр сууж байхад танил маань дээрх сэдвийг хөндлөө. Тухайн тохиолдолд тэр байрлал орчимд сул зогсоол хир байгаа талаар: яг одоо хаалттай байгаа банкны өмнө, долоон хоногийн эцсээр амралтын өдрүүдэд үйлчлүүлэгчид нь ихэсдэг хоолны газрын ард талд, мөн ойрхон байгаа орон сууцны дэргэдэх зогсоол дээр хир их сул талбай байгааг мэдэх шуурхай судалгааг тоймлон гаргалаа.

Хэдийгээр боломжийн талбай байгаа боловч ойролцоогоор гуравны нэг нь хоосон байнаа. Газрын нөөцийн хувьд ашиглах хангалттай газар байгаа боловч харамсалтай нь зогсоолын зориулалтаар тохижуулаагүй, гарц орц, замын тэмдэг тэмдэглэгээгүй, зарим нь хайс хашаагаар хязгаарласан нь жолооч нарт машинаа зогсоох байрлуулахад төвөг учруулж байгаа нь мэдэгдэж байлаа. Тэгвэл ачаалал ихтэй үед жолооч нарт зогсоол олох хэцүү байдаг нь үнэн. Иймд зогсоолын хэрэгцээ шаардлага ихсэх тусам орон нутгийн захиргаанаас нэмэлт зогсоолын талбай байгуулах, түүнд зарцуулах үлэмж хэмжээний зардлыг төсвөөс гаргах шаардлагатай болдог бөгөөд энэ нь тухайн орчинд ч тийм сайн нөлөө үзүүлэх зүйл биш юм.

Үүнийг илүү үр дүнтэй зохицуулалтаар яагаад шийдэж болохгүй гэж? Жишээлбэл, тухайн зоогийн газар өөрийнхээ эзэмшил газрын ашиглагдаагүй байгаа газрын нөөцийг тодорхой зураг төслийн дагуу тохижуулан тэмдэг, тэмдэглэгээ, зохицуулалт хийж зогсоолын талбай байгуулахын зэрэгцээ ойрхон байгаа банкны зогсоолыг амралтын өдрүүдэд ашиглахаар зохицуулж, мөн ойр орчмын орон сууцны сул зогсоолыг өөрсдийн ажилчдын машин тавихад зориулан түрээсэлж болно шүү дээ.

Хамгийн боломжтой газарт зогсоолыг төлбөртэй, харуул хамгаалалттай болговол нэгдүгээрт зогсоолын эрэлт ихсэнэ хоёрдугаарт жолооч нарт машинаа тайван чөлөөтэй, аюулгүй газар тавих нөхцөл бүрдэж ажлын байр ч нэмэгдэх ач холбогдолтой биш гэж үү. Эдгээр нь зогсоолын менежментийн энгийн жишээ юм.

2. Хүндрэл бэрхшээлийг шийдэх шинэлэг арга зам
Зам, тээврийн системийн нэгэн чухал хэсэг бол авто машины зогсоол мөн. Ер нь автомашин өдөрт ихэвчлэн 23 цаг зогсдог ба долоо хоногт нилээд хэдэн цаг зогсоол ашигладаг. Зогсоолын талбай гэдэг нь газар ашиглалтын чухал хэлбэр бөгөөд түүний харагдах байдал болоод загвар, дизайн нь бид барилга юм уу гудамжийг үнэлдэгтэй адил хөгжлийн хэв шинжийг тусгадаг.

Өнгөрсөн хугацаанд төлөвлөгчид газар бүрт хангалттай тооны үнэгүй зогсоолоор хангах гэж оролдсон. Хэрэв энэ асуудал хэрэгцээтэй нь нийцэх байсан бол орон нутгийн захиргаанаас болон бизнесийнхэн авто зогсоолыг илүү нэмэгдүүлэх гэж хичээх байсан байх. Даанч “үнэгүй юманд нугасгүй” сэтгэлгээгээр өнөөдрийн өсч байгаа хэрэгцээг хангах нь эрсдэлтэй болжээ. Олон нөхцөл байдалд авто зогсоолын менежментийг сайжруулах нь зогсоолын хэрэгцээг хангах хамгийн сайн арга зам юм.

Зогсоолын менежмент нь тодорхой нөхцөлд шаардлагатай байгаа зогсоолын тоог зөв зохицуулах ач холбогдолтой олон янзын тусгай стратеги аргыг хэрэглэн иргэд, олон нийтийн ая тухтай амьдрах боломжийг бий болгодог.

Ийм учраас авто зогсоолын менежментийг сайжруулах нь газар ашиглалт, автозамын хөдөлгөөн, түгжрэл, осол аваар, агаарын бохирдол, нийтийн тээврийн үйлчилгээ зэрэг асуудлуудыг шийдвэрлэх, мөн ажлын байр бий болгох, нэмэгдүүлэх хамгийн сайн шийдэл байдаг.

Авто зогсоолын менежментийг дэмжих төлөвлөлтийн шийдэл гаргахад чухал ач холбогдолтой 10 зарчим

1. Хэрэглэгчийн сонголт - Хүмүүс зогсоол болон зам сонгох олон янзын сонголттой байх

2. Хэрэглэгчийн мэдээлэл - Авто машин эзэмшигчид нь зогсоолын болон замын тухай өргөн мэдээлэлтэй байх

3. Хуваалцах - Зогсоолын талбай нь олон янзын ашиглалт болон зайд үйлчлэх бололцоотой байх

4. Үр ашигтай ашиглах - Зогсоолын талбай нь хангалттай зайтай, тэр нь тогтмол ашиглагддаг байх

5. Уян хатан байх - Зогсоолын төлөвлөлт нь өөрчлөлтөд бэлэн байх ёстой

6. Ач холбогдлын эрэмбэлэл - Хамгийн эрэлттэй орон зайг өөр илүү ач холбогдолтой хэрэгцээнд ашиглах боломжтой байх

7. Төлбөр - Хэрэглэгч нь зогсоолын талбай, байгууламжийг ашигласан тохиолдолд шууд төлбөрөө хийх боломжтой байх

8. Оргил ачааллын менежмент - Оргил ачааллын үед тусгай зохицуулалт хийх боломжтой байх

9. Тооноос чанарыг эрхэмлэх - Тохиромжтой, тохилог, үзэмжтэй байх мөн аюулгүй байдлыг тооцох

10. Үр ашгийн тооцоо - Боломжит бүх зардал, орлогыг зогсоолын төлөвлөлтөнд тусгах.

Авто зогсоолын менежментийг сайжруулах үндсэн гурван стратеги буюу арга зам байна.

Нэг. Авто зогсоолын талбай, байгууламжийн үр өгөөжийг дээшлүүлэх:

Үүнд зогсоолын талбайн орон зай бүрийг бусад олон төрлийн хэрэглэчид хуваан ашиглах боломжтой байх.

Хоёр. Авто зогсоолын хэрэглээг бууруулах:

Үүнд зохистой үнэ тогтоох, дүрэм журам гаргах, татвар тогтоох зэрэг эдийн засгийн хөшүүрэг, урамшууллыг хэрэглэнэ. Жишээ нь зогсоолын төлбөр нь хэрэглээ ихтэй газраа өндөр төлбөртэй харин удаан хугацаагаар ашиглагчдад хөнгөлөлт үзүүлдэг байж болох юм.

Үүнээс гадна авто зогсоолыг хэт ихээр нэг дор төвлөрүүлэхгүй байхын тулд барилга байгууламжийг барихдаа тухайн барилгын гадна талбайд зогсоолыг зөвхөн хэрэгцээнд нь тулгуурлан төлөвлөх шаардлагатай. Мөн явган хүний зам, гарц, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан зам, талбай, дугуйн зам зэргийг тэргүүн ээлжинд төлөвлөн сайжруулсны дараа хөдөлгөөнд орж буй машины тоог бууруулах, зогсоолыг хувааж ашиглах, хөгжлийн нийтийн тээврийн хэрэгслийн үйлчилгээг зохицуулах, сайжруулах зэрэг асуудлуудад чиглэгдсэн бодлого хэрэгжүүлэх хэрэгтэй.

Гурав. Мэдээлэл, сурталчилгаа, маркетинг, хуулийн хэрэгжилтийг сайжруулах:

Авто зогсоолын талбай, байгууламжийг тохижилт тэмдэг тэмдэглэгээ, хөдөлгөөний менежментийн зохицуулалт, үйл ажиллагааны зохион байгуулалт, зогсоол ашиглалтын схем, дизайн, үйл ажиллагааны талаар мэдээлэл сурталчилгааг хэрэглэгчдэд хүргэх нь менежментийн нэг чухал хэсэг бөгөөд түүнийг сайжруулах үр дүнтэй байдаг.

Авто зогсоолын менежмент нь нэг төрлийн урлаг юм. Ямар төрлийн менежментийн аргыг ямар үед хэрэгжүүлбэл үр дүнтэй вэ гэдгийг урьдчилан таамаглахад хүндрэлтэй байдаг. Үүний тулд бүтээлч сэтгэлгээ, нөхцөл байдлыг зөвөөр үнэлэх, бага зэргийн зориг хэрэгтэй. Тодорхой цаг хугацааны дараа авто зогсоолыг төлөвлөгч, түүнийг ажиллуулагч, ашиглагч нар тодорхой туршлага хуримтлуулан зогсоолын менежментийг улам боловсронгуй хялбар болгох болно.

Зогсоолын менежмент нь хүн ам олноор суурьшсан, хөдөлгөөний нягтрал ихтэй үзвэр үйлчилгээ, худалдааны төв, зах тэр ч байтугай төрийн үйлчилгээний байгууллагууд ч зайлшгүй хэрэгтэй зүйл. Түүнээс гадна машин тавих газар олдохгүй, эсвэл машины зогсоол нь тухайн байгууллагын үйлчилгээ, ашиг орлогод сөргөөр нөлөөлж буй газарт зогсоолын менежментийг хэрэгжүүлэх хэрэгтэй. Зогсоолын менежмент нь байгаль, түүх, соёлын дурсгалт газар, хотын барилгын өвөрмөц дизайн өнгө үзэмжинд ч нөлөөгөө үзүүлдэг.

Зогсоолын сайн менежмент нь шинээр ажлын байр бий болгох, газрыг зөв зохистой ашиглах, мөнгө цагаа хэмнэх, орлого нэмэгдүүлэх боломжтой учраас бизнесийн салбарынхан болон төрийн байгууллагууд ихэд сонирхдог. Жишээлбэл, авто зогсоолын менежмент нь зогсоолын үнийг бууруулж, авто машины хөдөлгөөний үр ашгийг дээшлүүлдэг. Түүнээс гадна зарим менежментийн арга нь орлого оруулж, түүгээрээ зогсоолын байгууламжийг сайжруулах тохижуулах болон бусад чухал төслүүдийг санхүүжүүлэх боломжийг ч олгодог юм. Мөн цаашлаад зураг төсөл зохиогч, төлөвлөгч нарт зогсоолын өөр өөр хувилбар боловсруулах боломжийг олгон зөв оновчтой менежментээр газрыг үр ашигтай ашиглах, байгаль орчны бохирдлыг бууруулах зэргээр явган зорчигчдын тав тухыг алдагдуулахгүй байх зэрэг олон талын ач холбогдолтой.

Зогсоолын менежмент нь автомашины зогсоолын нэмэлт төлөвлөлт хийх шинээр барьж байгуулах, түүнийг ажиллуулах захиргааны зардал зэрэг тодорхой зардал шаарддаг. Зарим тохиолдолд авто машин эзэмшигч нь зогсоолоос өөрийн очих газар хүртэл нилээн хол зайг явганаар явж болзошгүй. Хэрэв авто зогсоолын менежментийг анхлан хэрэгжүүлж байгаа тохиолдолд төлөвлөлтийн явцад зарим хүндрэл учирч магадгүй юм. Бид одоогоор авто зогсоолын тоо “их байх тусмаа сайн” гэж үзэж байна. Энэ нь хуучин хандлагад тулгуурлан ирээдүйн хэрэгцээг экстропляцийн аргаар тодорхойлсон “Урьдчилан таамаглах ба барьж байгуулах” гэсэн төлөвлөлтийн зарчимд тулгуурладаг.

Үүний үр дүнд зогсоолыг хүртээмжтэй байлгах нь авто машины хэрэглээг дэмжин, хүний авто машинаас хамаарах хамаарлыг ихэсгэдэг. Авто зогсоолын тухай хуучин арга барилд авто машины зогсоол хаана хаанаа хүрэлцээгүй гэж үздэг байсан бол одоо хамгийн чухал нь оновчтой зогсоолын байршил, хэмжээг тогтооход оршино. Зогсоолын хүртээмж хэт их байх нь хэт бага байхтай адилхан хортой. Хуучин ойлголтоор бол зогсоолын талбайг төлөвлөхдөө цөөхөн тохиолдолд дүүрэхээр, байгууллага бүр өөрийн хэрэгцээг хангахаар байх ёстой гэж үздэг байлаа. Харин одоогийн ойлголтоор бол байгууллага бүр зогсоолоо хамтран бүрэн дүүрэн ашигладаг ойр орчмын зогсоолд сул чөлөөтэй зай байгаа эсэх талаар мэдээллээ харилцан солилцдог болсон байхыг хэлнэ.

Бид тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөн гэдэг нь зөвхөн авто машинаар зорчихыг ойлгодог байсан бол орчин үед зам тээврийн хөдөлгөөн гэдэг явган зорчигч, унадаг дугуй, нийтийн тээврийн хэрэгсэл зэрэгт зориулсан зам байгууламжийг бүхэлд нь цогцоор авч үзэх болсон байна. Хуучин ойлголтоор барилга бүр өөрийн зогсоолтой байх хэрэгцээг бий болгодог гэж үзээд барилгын зардалд түүнийг шингээдэг байсан байна. Шинэ ойлголтоор бол авто машин эзэмшигч бүр өөрийн зогсоолын хэрэгцээг бий болгодог учир өөрийн ашиглаж буй зогсоолын төлбөрийг төлөх нь шудрага бөгөөд үр ашигтай гэж үздэг болсон байна. Хуучин ойлголт нь шинэлэг шийдлийг нэвтрүүлэхэд саад болсоор байгаа бөгөөд шинэлэг сэтгэлгээгээр газар ашиглалт, замын хөдөлгөөний систем нь үргэлж хувьсан өөрчлөгдөж байдаг учир түүнд тохирсон менежментийн өөрчлөлтийг тухай бүр хийх шаардлагатай. Менежментийн шинэ аргуудыг түүний дутагдалтай болон ололттой талуудыг илрүүлэх хүртэл туршиж үзэх хэрэгтэй.

3. Зогсоолын асуудлыг дахин тодорхойлох нь

Бид зогсоолын асуудлыг маш анхааралтайгаар авч үзэх хэрэгтэй. Хэрэв хүмүүс зогсоолын талаар гомдоллож байвал тохиолдож буй хүндрэлийн төрөл, байрлал, цаг хугацаа, хэнд тулгарч байна вэ гэдгийг тодорхойлох нь чухал.

Хэрвээ машинтай хүмүүс хурдан хугацаанд сул чөлөөтэй зогсоол олж чадахгүй бол зогсоол олох асуудал хүндрэлтэй байна гэсэн үг. Жолооч нарт сул чөлөөтэй зогсоол болон зогсоолын үнийн тухай мэдээлэл дутмаг ч юм уу эсвэл зогсоолын байгууламжийн дизайн харагдац муугаас олохгүй байх асуудал тулгарч болно. Мөн авто зогсоолыг шинээр байгуулахад түүнд тавигдах стандарт шаардлагуудыг хангах, ойр орчмын оршин суугчдын эсэргүүцэлтэй тулгарах зэрэг хүндрэл бэрхшээлүүд тохиолдож магадгүй юм.

Гэвч нэмэлт зогсоол барьж байгуулах нь зогсоолын хүртээмжийг нэмэгдүүлж замын бөглөрөл түгжрэлийг бууруулах сайн талтай боловч өөр олон хүндрэл бэрхшээлийг үүсгэдэг. Ийм учраас менежментийн шийдэл нь ихэнх хүндрэл бэрхшээлийг шийдвэрлэх, тэгсэнээр нийлмэл үр ашгийг дээшлүүлэхэд чиглэгдэх ёстой. Иймд менежментийн боломжит хувилбаруудтай танилц, судал, гарч болох эерэг үр дүнгүүдийг тооцож үз. Санамсаргүй гэнэтийн бэрхшээлүүдийг туулах төлөвлөгөө зохио. Та амжилт гаргана гэдэгт итгэж байна.

Учир нь авто зогсоолын зөв оновчтой менежмент нь та бидний амьдарч байгаа хот, орчныг сайжруулахад үнэхээр туслах болно. Таныг бидэнтэй хамтран ажиллахыг хүсье. Мөн энэ асуудалд Авто тээврийн газар, Замын цагдаагийн газар, Монголын авто үйлчилгээ эрхлэгчдийн холбоо зэрэг мэргэжлийн байгууллагуудын оролцоо чухал болно.

Монголын мэдээ