Засгийн газрын орон сууцны хөтөлбөр болон Төрийн албан хаагчдад зориулсан “4000 орон сууц” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэгч гэдгээр олонд танигдаад байгаа Орон сууцны санхүүжилтийн корпорацийн гүйцэтгэх захирал Ж.Алдаржавхланг урьж ярилцлаа.

Бидний ярилцах сэдэв 4000 айлын орон сууц хөтөлбөрөөс гадна нийслэлийн өрхийн 60 гаруй хувь болох 167 мянган гэр хорооллын айлыг хэрхэн боломжийн нөхцөлтэй хямд өртгөгөөр орон сууцжуулах вэ гэсэн асуудлыг ярилцсан юм.

Яг хэчнээн гэр бүл танай хөтөлбөрөөр орон сууцтай болоод байна вэ. Энэ тухайгаас яриагаа эхэлье.
4000 айлын орон сууц хөтөлбөр амжилттай хэрэгжиж байгааг та бүхэн харж байгаа байх. Хамгийн хурдан шуурхай эзэндээ хүрч буй хөтөлбөр болж байна. Бид энэ жил Засгийн газраас 80 тэрбум төгрөгийн эрх авсан. 4000 хүнийг зээлжүүлэхэд дор хаяж 160 тэрбум хэрэгтэй. Бид урьдчилсан байдлаар 150 орчим тэрбум төгрөгөөр иргэдийг зээлжүүлж болох юм байна гэж харж байна. Энэ жилийн хувьд 80 тэрбум төгрөгөөр 2300 өрхийг орон сууцтай болгохоор төлөвлөж байна. Өнөөдрийн байдлаар 2555 хүний зээлийг судалж хамгийн сүүлийн мэдээгээр 2065 өрхөд зээлийг нь өгчихөөд байна.

Тэгэхээр 2065 айл өнөөдөр шинэ сууцандаа орчихсон гэж ойлгож болох уу?
Тэгж ойлгож болно.

Зээл олголтын асуудалд учирч байгаа гол бэрхшээл нь юу байна вэ?
Ер нь урт хугацааны зээлийн асуудал гэдэг их ярвигтай. Монголын орон сууцны урт хугацаат зээл өөрөө баялаг түүхгүй. Өнгөрсөн 10 жилийн хугацаанд гэхэд арилжааны 15 банк 16100 хүнд орон сууцны зээл өгсөн байдаг. Үүндээ зориулаад 360 тэрбум төгрөгийн зээл гаргасан юм билээ. Харин Засгийн газрын зүгээс нэг жилийн дотор 4000 хүнд гэсэн том зорилт тавьсан.
Бидний зорилго боломжийн нөхцөлөөр, очих ёстой эзэнд нь хамгийн хурднаар зээлийг нь олгох явдал байсан.

Танай үйл ажиллагаа хурдан явж байгаа шалтгаан нэгдүгээрт авах эзэн нь тодорхой байгаа учир байх. Тийм үү?
Тийм ээ. Арилжааны банк 10 жилд 16100 хүнд зээл гаргаж байхад бид нэг жилийн дотор 4000 хүн гэж байгаа нь зээл авах хүн нэгдүгээрт тодорхой, ажлаа хийж байгаа, эрсдэл багатай төрийн албан хаагч. Ялангуяа төрийн албан хаагчдын цалин нэмэгдсэн энэ үед эрсдэл бүр багасч байна.
Хоёрдугаарт, яагаад ийм хурдтай явж байна гэхээр урьдчилгаа төлбөр бага. Жишээ нь арилжааны банкны орон сууцны зээлийн урьдчилгаа төлбөр 25-30 хувь байдаг. 50 сая төгрөгийн байр авлаа гэхэд урьдчилгаа болох 15 сая төгрөгийг өгөх шаардлагатай болж байгаа. Бэлэн 15 сая төгрөг тоолоод өгчих өрх өнөөдөр ховор.
Харин төрийн албан хаагчдын зээлээр бол 50 сая төгрөгийн урьдчилгаа болгож таван сая төгрөг буюу 10 хувийг нь төлж байна. Ингээд хоёр дахь үндсэн нөхцөл болох урьдчилгаа нь иргэдэд таатай нөхцөл бүрдүүлж буй хэрэг.
Мөн арилжааны банкуудын зээлийн эргэн төлөлт 15 жил орчим. Харин биднийх 20 жил зэрэг ерөнхий нөхцөлүүд нь бүгд таатай байгаа учраас зээлийн шаардлага хангаж байгаа хүмүүс олон байна.
Энэ жил 80 тэрбум төгрөгөндөө тааруулаад 2300 хүнд зээлээ өгч дуусгах төлөвлөгөөтэй байгаа. Харин ирэх жилийн эхний хагаст үлдсэн хүмүүс 70 гаруй тэрбум төгрөгийн санхүүжилт хийгээд 4000 айлын орон сууц хөтөлбөрийг дуусгана. Ирэх оны төсөвт ч суучихсан байгаа.

4000 айлын орон сууц хөтөлбөр 2011 онд хэрэгжиж дуусна гэсэн үг үү?
Тийм ээ. Ирэх жилийн нэгдүгээр улиралд санхүүжилт нь дуусна. Байгаа эх үүсвэртээ бид тохируулж ажиллана гэсэн үг.

Зээлийн нөхцөл бүгд сайхан байдаг байж. Гэтэл шинэ орон сууцны үнэ тэнгэрт хадсан үнэтэй хэвээрээ. Анх энэ хөтөлбөр чинь уг нь байрны метр кв-ийн үнэ 650 мянган төгрөг гэж тогтоож байсан. Төрөөс байрны үнийг бууруулах асуудалд санаа тавьж байгаа байх?
650 мянга гэдэг өөрөө төвөгтэй тоо л доо. Метр кв нь 650 мянган төгрөгийн үнэтэй байшин мэдээж байгаа. Гэхдээ иргэн өөрөө ажилтайгаа ойрхон, нөхцөл сайтай байрыг сонгоод ирэхээр бид нарын зүгээс “чи заавал тэр хотоос зайдуу байгаа 650, 700 мянган төгрөгийн байрыг сонго” гэж хэлэх эрх байхгүй. Энэ хөтөлбөрийн онцлог нь тухайн хүн өөрөө байраа сонгох ёстой.

650 мянган төгрөг гэдэг үнэлгээг Засгийн газар өөрөө хамгийн боломжит үнэ гэж тогтоосон санагдаж байх юм.
Энэ бол тухайн үед барилгын компаниудаас гарч байсан санал. Метр кв нь 650 мянга хүртлэхийг зээлээр өгөөд, үлдсэнийг иргэн өөрөө төлөх нөхцөлтэй байсан боловч иргэдэд энэ нь хүндрэлтэй байсан учир бид өөрчлөлт оруулсан. 650 мянган төгрөгтөө тас бариад зогсч байсан бол хөтөлбөрийн хэрэгжилт өнөөдрийнх шиг сайн байна гэж би бодохгүй байна. Бид зах зээлийн жамаар сонголт бий болгосон л гэсэн үг.

Танай хөтөлбөрт хамрагдаж байгаа иргэдийн өрхийн дундаж орлого хэд байх юм. Ер нь орон сууцны зээлд хамрагдахын тулд нэг өрх дор хаяж 600-800 мянган төгрөгийн орлоготой байх шиг байсан.
Бид өрхийн орлогыг нь дундаж төрийн албан хаагчийн цалингаар бодож тооцсон. Дундаж цалинтай эмч, цагдаа хоёр нэг гэр бүл байлаа гэхэд 700 орчим мянган төгрөгийн орлоготой. Бид түүнд л тааруулж байна.

Зээлээр авч буй байрны метр кв-ийнх нь дундаж үнэ хэд байх шиг байна?
870 мянгаас нэг сая төгрөгийн хооронд л байна.

Төрийн албан хаагчдын зээлийг тэтгэвэрт гарах гэж байгаа хүнд олгохгүй байна аа гэсэн яриа байгаа. Ийм ялгаварлан гадуурхах зүйл байгаа юм уу?
Зээл авах хүний сонгон шалгаруулалт тухайн байгууллага дээр хийгдэж байгаа. Байгууллагууд зээлд хамрагдах хүсэлтэй иргэдийнхээ өргөдлийг аваад яамнаас өгсөн квотын дагуу ажилчнаа сонгоод манай газарт материалыг нь ирүүлдэг. Бид түүнийг үнэхээр зээл төлөх боломж байна уу, орлогын чадвар нь ямар байна зэрэгт хяналт тавиад аль болох иргэддээ зээл олгохыг эрмэлзэж ажиллаж байгаа. Янз бүрийн шалгуурыг бид гаргаж ирэхийг хүсэхгүй байна.

Тэтгэвэрт гарах дөхсөн иргэд 20, 30 жилийн хугацааны зээлд хамрагдах хүсэлт ирүүлдэг. Энэ тохиолдолд бид хамтран зээлдэгчдийн найдвартай байдлыг шалгаж үзэж байж зээл олгож байгаа. Хардлага, сэрдлэг бол хязгааргүй их байгаа. Манайхыг сүүлдээ байр шахаж байна ч гэж ярьдаг. Тийм эрх манайд угаасаа байхгүй. Иргэн өөрөө л байраа сонгоод материалаа бүрдүүлээд ирж байгааг дахин дахин хэлээд байгаагийн учир энэ.

Танай зээлд хамрагдсан иргэдийн ер нь дундаж наслалт хэд байна вэ?
Ер нь байгууллагуудыг харж байхад ихэнх нь 5-10 жил ажиллачихсан хүмүүсээ өгч байна. 35-45 насныхан нь дийлэнх нь байна.

Одоо танайх хэчнээн банктай хамтарч ажиллаж байна?
Арилжааны бараг бүх банктай хамтарч ажиллаж байгаа. 140 гаруй барилгын компаниас иргэд сонголтоо хийсэн байна. Түүний дагуу арилжааны 11 банкан дах барилгын зээлүүд эргэн төлөгдсөн гэсэн тоо баримт байгаа. Тэгэхээр энэ хөтөлбөр олныг хамарсан л үйл ажиллагаа болж байгаа гэж үзэж байна. Ер нь Зарим барилгын компани төрийн албан хаагчийн зээл гарч ирж байж л зээл хүүний дарамтаас аврагдлаа гэж ярьдаг. Үндсэндээ 30 хүн очоод л орон сууцыг нь авахад тухайн байшингийн 50 хувь нь зарагдаж байх жишээтэй.

2011 онд 4000 хүнд орон сууцны зээл өгөөд дуусчихдаг байж. Энэ хөтөлбөр дахин үргэлжлэх үү. Ер нь Монголын хүн ам чинь зөвхөн төрийн албан хаагчаар бас зогсохгүй. Жирийн иргэдээ яаж орон сууцтай болгохоор төлөвлөж байна вэ?
Төлөвлөсөн зүйл мэдээж их байгаа. 40 мянган айлын орон сууц хөтөлбөр ерөнхийдөө хэрэгжиж дууссан. Энэ хөтөлбөр 100 мянган айлын орон сууц болон өргөжсөн. Энэ хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхийн төлөө бид ажиллана. Төрийн албан хаагчийн 4000 айлын орон сууц хөтөлбөрийг мөн үргэлжлүүлнэ.

Бид арван хоёрдугаар сард Төрийн албан хаагчийн 4000 айлын орон сууц хөтөлбөрийн үр дүнгийн тайлангаа тавина. Иргэдээс маш их хүсэлт ирж байгаа. Орон сууцжуулах хөтөлбөрийг зөвхөн төрийн албан хаагч биш жирийн иргэдэд нэвтрүүлээч гэсэн хүсэлт их ирж байна.

Тэгэхээр бид судлаад бага орлоготой өрхийг хөтөлбөрт хамруулах ямар боломжууд байна түүнийг судалж байгаа. Засгийн газарт хувилбаруудаа танилцуулна. Орон сууцжуулах олон л хөтөлбөрийг төлөвлөж байна. Яг одоо яригдаж байгаа асуудал болохоор олонд дэлгээд байх боломжгүй юм. 2011 онд бидэнд хийх ажил мундахгүй л байна.

Иргэдийг тохиромжтой үнэтэй орон сууцаар нэгдсэн байдлаар хангахын тулд төр өөрийн бодлогоо чөлөөтэй хэрэгжүүлэх үүднээс төрийн барилгын компани байгуулах боломжгүй юу. Энэ шийдэл бас холбогдох яаманд яригдаж байгаа гэсэн.
Төрийн мэдлийн барилга барьдаг компани байхыг би хувьдаа дэмжихгүй байгаа.

Иргэдээ ингэж орон сууцжуулсан олон орны туршлага байдаг шүү дээ.
Хязгаарлагдмал нөөцтэй орнуудад энэ жишгийг нэвтрүүлэх нь тохиромжтой. Жишээ нь, Сингапур гэхэд хааш хаашаагаа 30 км. Бүх юм нь хязгаарлагдмал нөөцтэй учир засаг өөрөө зохион байгуулалт хийж асуудлыг шийдэхгүй бол болохгүй шүү дээ. Харин бид нарт ямар боломж байна вэ гэхээр төр дэд бүтцийг нь тавьж өгье гэж байгаа. Газрыг нь үнэгүй өгье.

Барилгын компанид нь уу?
Тийм. Жишээ нь, Яармагт бид дэд бүтцийг нь хийгээд өгье. Замыг нь тавиад, дулаан, цэвэр, бохир, цахилгааныг тавиад өгчихье. Газрыг нь үнэгүй өгье. Харин бид энд барих орон сууцны метр кв нь 650 мянган төгрөгөөс доош үнэтэй, чанартай байх шаардлагыг тавина. Дээрх асуудлуудыг шийдээд өгвөл ийм өртгөөр хийе гэсэн хувийн хэвшил олон гарах байх аа.
 
-Барилгын компаниудын шалгаруулалт нь юу байх вэ. Тендер уу?
-Тендер байж болно. Ямартай ч бид өөрсдөө давхиж ороод байшин барих нь төрийн ажил биш. Төр бол бодлого боловсруулдаг. Хамгийн хэцүү зүйлүүд дээр нь оролцдог байх ёстой. Хувийн хэвшил маань манай ДНБ-ий 80 хувийг бүрдүүлж байгаа энэ үед нэг ч гэсэн зүйлээс төр ангид байх ёстой. Төр өөрөө байшин барина гэдэг минийхээр байж боломгүй зүйл. Бид бодлогоор дэмжиж газрыг үнэгүй өгч, бага хүүтэй зээл гаргах ёстой.

Одоо тэр барилгын компаниуд чинь орон сууц барихын тулд 20 хувийн хүүтэй зээл банкуудаас авч байна. Тэрбум төгрөгийг 20 хувийн хүүтэй авчихаж байна. Жилийн дараа тэр мөнгө нь 1,2 тэрбум төгрөг болж байгаа биз. Ийм өндөр хүүтэйгээр барилга барихаар тэр зардал нь иргэд дээр бууж ирээд байна.

-Тэгэлгүй яахав. Монгол хэрэглэгчид авилгаар олдсон газрын үнэ, банкны өндөр хүү шингэсэн үнэтэй байр авч байна шүү дээ.
-Та бүхэн мэднэ дээ, нисэхэд 350 айлын орон сууц өнгөрсөн жил ашиглалтанд орсон. Метр кв нь 700 гаруй мянган төгрөгийн үнэтэй л болсон.

-Байршил нь хол болохоор аргагүй юм биш үү?
-Газрыг нь үнэгүй өгсөн. Барилгын компани ашгаа олчихож байна. Хүмүүс худалдаад авч байна. Тэгэхээр бид болж өгвөл хувийн хэвшлээ дэмжээд өгвөл хаа хаанаа ашигтай. Төр, хувийн хэвшлийн хоорондын харилцааг зөв голдрилд нь л оруулах ёстой. PPP /Public-Private Partnership/ гэж бид ярьдаг даа. Төр хийх юм аа хийнэ. Компаниуд ч өөрийнхөө хийх ёстойгоо хийг.

-Төр яриад л байдаг. Тэгээд хэзээ хэрэгжих вэ?
-Асуудал яригдаж байна. Төрийн албан хаагчийн 4000 айлын орон сууц хөтөлбөр амжилттай хэрэгжчихлээ. Олон хүнд жишиг болох хөтөлбөр болж чадлаа. Тиймээс бид үүн дээрээсээ үндэслээд дараагийн ажлаа хийх л болно.

-УИХ Монгол Улсын 2011 оны төсвийг эд хэлэлцэж байна. Ирэх жил иргэн бүрт сар болгон 21 мянган өгөхөөр зэхээд байгаа. Энэ 700 тэрбум төгрөгийг таны яриад байгаа дэд бүтцийн санхүүжилт рүү оруулж болохгүй гэж үү?
-Яг үүн дээр ажлын хэсэг ажиллаж байгаа. Бэлэн мөнгө тараахаас илүү бодит салбар руугаа мөнгөө оруулъя. Үүгээр дамжиж иргэд насан туршийн хэрэгцээгээ хангадаг байх хэрэгтэй.

Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын дарга Ч.Хүрэлбаатараар ахлуулсан ажлын хэсэг ажиллаж байна. Бид нэлээд шаргуу ажиллаж байгаа. Бэлэн мөнгө тараахыг мэдээж дэмжихгүй. 2011 онд хийх ажил их байна аа гэдэгийн учир энэ. Төрөөс бага орлоготой иргэдээ орон сууцаар хангах асуудлыг дэмжихээс өөр арга байхгүй.

Зах зээл дээр дандаа том метр кв-тай байрнууд үлдчихсэн байгаа. Тэгэхээр бид иргэдэд яг ямар хэмжээтэй байр, ямар үнээр худалдаж авах боломж байна түүнд нь таарсан төсөл хэрэгжүүлэх шаардлагатай.

Манай улсын хүн амын дийлэнх нь дундаж ба түүнээс доош давхаргынхан байгаа. Тэгэхээр энэ хүмүүст зориулсан хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх эхлэлийг бид тавьсан. Үргэлжлүүлж хүрээг нь тэлэх зайлшгүй шаардлага байна.

-Миний яриад байгаа 700 тэрбум төгрөгөөр 15 мянган айлын орон сууц барих боломжтой юм билээ. Уг нь бэлэн мөнгө тарааж байснаас энэ салбар руу хөрөнгө оруулалт хийвэл?
-Яг энэ асуудлаар ажлын хэсэг ажиллаж байна. Асуудлаа дуусаагүй байхад ингэнэ, тэгнэ гэж хэлж чадахгүй нь. Тэгэхээр эдийн засагт их хэмжээний бэлэн мөнгийг гаргахгүй байя. Үүнийг бодит салбар руу яаж зарцуулах вэ гэдэг ажлыг ярьж байна.

-Эдгээр хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхийн тулд мэдээж гадны орны туршлагаас судалж байгаа. Ер нь хамгийн амжилттайгаар иргэдээ орон сууцжуулсан орны туршлагаас сонирхуулахгүй юу.
-Таны хэлснээр хамгийн амжилттай хэрэгжүүлсэн орон бол мэдээж Сингапур. Хүн болгон ярьдаг. Засгийн газрын бодлогоор иргэддээ 30 жил хүртэлх хугацаанд жилийн таван хувийн хүүтэй зээл олгосон байдаг. Монголын хувьд одоо л моргейж гэдэг зүйл рүүгээ ойртож байна. Жилийн найман хувийн хүүтэйгээр, 20 жилийн хугацаатай зээл олгох гэдэг. Жинхэнэ утгаараа моргейж бол зургаагаас доош хувийн хүүтэй, 30-аас доошгүй жилийн хугацаатай байдаг. Тэгж байж иргэн ямар нэгэн ачаалалгүй амьдрах боломжтой.

Тайландын засгийн газар ч Сингапурын жишгээр иргэдээ орон сууцжуулж байгаад 1970 оноос Засгийн газрын үйл ажиллагааг хэрэгжүүлж байсан нэгж нь хоёр хуваагдсан. Нэг нь дэд бүтцээ дагнаад нөгөөх нь орон сууцны банк гэж байгуулагдаад иргэдээ хоёр талаас нь дэмжээд явчихсан. Ийм хувилбараар явсаар иргэдээ орон сууцжуулсан байдаг. Олон улсын жишээ, туршлага бол их. Хамгийн гол нь манай оронд нутагших боломжтойгоос нь хэрэгжүүлэх хэрэгтэй.