Амьдарч байгаа барилгынх нь барилгын материал иргэдийн эрүүл мэндэд яаж нөлөөлж байгааг судалж тогтоогоод, хүний биед хортой материалаар хийсэн бол нурааж, шинээр барих хүртэл арга хэмжээ авсаар олон жилийн нүүр үзэж байна.

Тодорхой материалуудыг барилгад ашиглахгүй байх хууль журам гарч, түүнийг зөрчсөн хэнийг ч болов мартахгүй болтол торгодог. Гэхдээ энэ бүхэн Монголд биш, гадаадын орнуудад болж байгаа хэрэг. Манайд бол барилгын материалын эрүүл мэндийн нөлөөний тухай алдаг оног дуу чимээ гарч, ганц хоёр тогтоол журам гаргадаг боловч бусад хууль дүрмийн адил “гурав хоног” үйлчлээд л дуусдаг.

Уг нь энэ асуудлыг тогтмол хянаж, иргэдийнхээ эрүүл мэнд, эрх ашгийг тасралтгүй хамгаалах механизм ажиллах ёстой. Үүнийг тодорхой жишээн дээр задлан харж болно.

Полистрол буюу бидний хэлж заншсан шахмал хөөсөн материалыг барилгын дулаалга болгон ашиглахдаа бетон зэрэг материалд бүх талаар нь битүүлж цутгасан байхыг олон оронд шаарддаг. Зарим оронд үүнийг барилгад ашиглахыг хориглосон.

Хэдэн жилийн өмнө Орост “Доголон морь” гэдэг цэнгээний газар шатаж, олон арван залуус амиа алдсан. Гол шалтгаан нь тухайн цэнгээний газрын дээврийн дулаалгыг полистролоор хийсэн байсан бөгөөд дээврийг нь шатдаггүй материалаар бүрсэн байсан ч түймэр гарахад маш амархан халж шатдаг полистрол хайлан, дээврийн завсраар дусан урсаж байжээ.

Энэ материал маш хортой, өтгөн хар утаа, хөө ялгаруулан шатаж, хортой агаарыг гурван удаа амьсгалсан хүн шууд үхдэг. Ердийн байхдаа ч энэ материал хорт хий ялгаруулж, хүний бөөрөнд нөлөөлж, дөнгөж тогтсон үр хөврөлийг хэвлийд байхад нь хордуулдаг ажээ. Одоо Москвад энэ материалаар дулаалсан байшингуудын дулаалгыг хуулж байна.

Гэтэл Улаанбаатар хотын шинэ барилгуудыг энэ материалаар эрчимтэй дулаалж байгаа бөгөөд энэ нь хүний эрүүл ахуйн шаардлагыг хангаж байгаа эсэх тухай хэн ч ярихгүй байна. Хэрэв ямар нэг түймэр гарвал түүний галыг унтраах бараг боломжгүй, маш түргэн хайлан урсаж, амьсгал боогдуулах хорт хий ялгаруулдаг. Асбестаар барилга барьснаар маш олон хүн уушгины хорт хавдраар нас барсны дараа ийм хольцтой бүх материалыг барилгад ашиглахгүй байх тухай хууль олон оронд гарсан.

Гэтэл бид ашигласаар ирсэн бөгөөд сүүлийн үед гипс хавтанг дуурайж хийсэн асбесттэй хавтныг Монголд борлуулах болжээ. Мөн бидний нэрлэж дассан дээврийн материал (шифер гэж ярьдаг) асбестээр хийгддэг бөгөөд Орос болон Хятадаас орж ирсээр байна.

Ер нь хөрш орнуудын барилгын материалын шаардлага улам бүр өндөр болохын хэрээр тэндээс шахагдсан, нэгэнт үйлдвэрлэчихсэн материал манай улс руу хямд үнээр орж ирэх хандлагатай болжээ. Шинэ байрны шалыг шахмал паркетаар хийдэг ч түүнийг хамгаалан бүрдэг лак нь хорт бодистой байдаг.

Нийлмэл лакны найрлагад толоул болон ксилол ордог бөгөөд эдгээр бодис нь хүний арьсыг цочроохоос гадна төв мэдрэлийн системд нөлөөлдөг ажээ. Барилгын ханын дотор талын өнгөлгөөний материалыг ч ямар лак, будгаар хийснийг хянах шаардлагатай.

Мөн цахилгаан станцын үнсийг ашиглаж хийсэн бүх төрлийн барилгын материал дотор цацраг идэвхтэй бодис байдаг бөгөөд агаараар дамжин уушгинд нэвтэрдэг тэр хий нь (радон) олон төрлийн хорт хавдар үүсгэдэг болохыг эрдэмтэд тогтоож, цахилгаан станцын нүүрсний үнсээр барилгын хавтан хийхэд тодорхой хэмжээ хязгаар тогтоосон байдаг.

Уг нь бүх материал барилгын, галын аюулгүйн болон эрүүл ахуйн гэсэн гурван төрлийн зөвшөөрөлтэй байх ёстой. Бүх материал нь манай улсын хүн амын эрүүл мэндийн наад захын шаардлага, стандартыг бүрэн хангасан байхыг юуны өмнө тухайн барилгыг захиалагч болон гүйцэтгэгч компаниуд бүрэн хариуцах ёстой. Гэтэл Монгол Улсад эдүгээ барилгын компани бүр тухайн байшинг захиалах, барих, борлуулах, хянах бүх ажлыг өөрөө хариуцаж гүйцэтгэдэг. Хэрэглэгчийн эрх ашгийг улс буюу Мэргэжлийн хяналтын газар хариуцсан болдог бөгөөд барьж байгаа бүх байшинг тасралтгүй хянах техникийн боломж мэдээж байхгүй.

Үр дүнд нь тухайн барилгыг барих, ашиглах явцад гарч байгаа асуудлыг бие даан хариуцдаг захиалагч институц байхгүй учир байрыг авсан оршин суугчид ашиглах явцдаа асуудал гарахаар барьсан компани алга болсон учир хэнд хандахаа мэддэггүй.

Зарим оршин суугч тухайн байшингийн эзэн гэсэн зөвшөөрөл ч авч чадахгүй байна. Уг нь бол барилгын захиалагч, гүйцэтгэгч нь тусдаа байгууллагууд байх ёстой бөгөөд ингэснээр хөндлөнгийн хяналт дор тухайн барилгыг барих бүх шатанд, барилгад орж буй бүх материалд жинхэнэ хяналт бий болж, барилгын чанарыг баталгаажуулахын төлөө захиалагч нь тэмүүлэх болно.

Судалгаагаар дотооддоо хэрэглэж буй нийт барилгын материалын 80 илүү хувь нь зөвхөн Хятадаас орж ирж буй нь тогтоогдсон нь барилгын эрүүл ахуйн аюулгүй байдалд онцгой анхаарахгүй бол болохгүй гэдгийг харуулж байгаа бус уу. Японд барилга барьж дууссанаас хойш нэг сарын дараа өрөө бүхнээс сонгон агаарын найрлагын шалгалт хийдэг бөгөөд хүний эрүүл мэндэд нөлөөлөх ямар нэг хорт хий, туяа байгаа эсэхийг тогтоосны дараа хүн оруулах зөвшөөрөл өгдөг.

Зөвхөн энэхүү “эрүүл барилга” гэсэн гэрчилгээг авсан байшинд япон хүн амьдрах ёстой гэнэ. Харин монгол хүн эрүүл бус барилгад амьдарч байгаа нь Монголын төр засагт хамаагүй бололтой. Улаанбаатар хотод “эрүүл барилга” гэсэн гэрчилгээ өгч эхэлбэл ер нь яах бол оо.