Нийслэлд агаарын бохирдол гамшгийн хэмжээнд хүрч, хүн амын эрүүл мэндийг сүйтгэж байгаа билээ. Төр засгаас хорт утааг бууруулахын тулд багахан хөрөнгөндөө тааруулж тодорхой ажил хийж байгаа. Тэгвэл эдгээрээс утаагүй түлшийг хэрэглээнд нэвтрүүлэх нь агаарын бохирдлыг бууруулах хамгийн гол арга зам гэдэг нь нэгэнт тодорхой болсон.

Манай улс богино хугацаанд гэр хорооллын нийт хүн амыг орон сууцжуулах боломжгүй. Иймээс нийслэлийн төвтэй ойролцоо гэр хорооллоос эхлээд бүхэлд нь утаагүй түлшээр хангахаар шийджээ. Үүний эхлэл болгож хотын мээрийн захирамжаар Нийслэлийн агаарын чанарын алба Баянгол, Сүхбаатар, Чингэлтэй дүүргийн 12 хороонд "Утаагүй түлш" төслийг эхлүүлсэн. Өөрөөр хэлбэл,тус хороодод нүүрс огт борлуулахгүй, харин 170 цэгээр гурван төрлийн шахмал түлш худалдаалж байгаа юм.

Хотоос 12  аж ахуйн нэгжийг санхүүжүүлж үртсэн шахмал, өндгөн түлш, коксжуулсан нүүрсийг худалдаанд гаргасан. Харамсалтай нь агаарын бохирдлыг багасгах уг төлөвлөгөөнд зарим дутагдал байгаа нь олон өрхийн эгдүүцлийг хүргэж байна.

Үүний хамгийн гол хүндрэл нь шахмал түлш илчгүй байна гэх гомдол юм. Сүүлийн долоо хоногуудад хүйтэрч эхэлсэнтэй холбоотойгоор гомдол улам ихсэж байна. Дөрвөн ханатай жижиг гэрийг шахмал түлшээр аргалаад халааж болох ч том таван хант, цаашлаад байшинтай айлуудын хувьд шахмал түлшээр өвлийг барна гэдэг амаргүй хэрэг бололтой.

Хүн бүр дулаан байхыг хүснэ. Гэтэл шахмал түлш хичнээн өрдсөн ч гэр нь бүлээцэхээс цааш хэтрэхгүй бол ямар ч сайхан сэтгэлтэй хүн нүүрс рүү тэмүүлэхээс өөр аргагүй. Иймээс түлшний чанарыг сайжруулахгүй л бол агаарын бохирдлыг бууруулах асуудлыг хүчээр шийднэ гэдэг боломжгүй.

Ингэж хэлэхийн учир нь Нийслэлийн агаарын чанарын албанаас шахмал түлш илчгүй, чанаргүй гэх гомдлыг байнга эсэргүүцэж байгаатай холбоотой юм. Өөрөөр хэлбэл, агаарын бохирдлоос салахын тулд шахмал түлш хэрэглэхээс өөр сонголтгүй хэмээн тулгаж байгаа. Тэгвэл хүний хэрэгцээнд нийцсэн бүтээгдэхүүн нийлүүлж чадахгүй байж хэрэглэхийг тулгах нь учир дутагдалтай билээ.

Үүнээс гадна шахмал түлшийг хэрэглээнд нэвтрүүлэхдээ эдийн засгийн чадамжийг бодолцохгүй бол болохгүй. Гэр хороололд амьдарч буй ихэнх өрх эмзэг бүлэгт хамаарч байна. Мөн судалгаанаас харахад ажилгүйдлийн түвшин гэр хороололд амьдардаг өрхийн дунд хамгийн өндөр байгаа юм.

Энэ жил ядуурлын түвшин 38 хувьд хүрсэн статистик мэдээ бий. Хоёрхон жилийн өмнө 35 хэмээн гарч байсан хувь хэмжээ ийн өсчээ. Гэтэл тэдгээр иргэдэд илч муутай, мөн өндөр ханштай түлш шахах юм бол авах хүн тун цөөхөн байна.

Багахан тооцоо хийе. Уутанд савласан 40 кг шахмал түлшийг 6000 төгрөгөөр борлуулж байгаа. Уг
түлшийг жижиг гэрт амьдардаг айл хэмнэж түлээд гурав хонож байгаа аж. Харин таван ханатай гэртэй айлууд хоёр хоног л түлдэг байна. Учир нь уг түлш нүүрс шиг цогшоод дулаанаа удаан хадгалдаггүй. Тиймээс байнга галлаж байх хэрэгтэй болдог аж. Байшинд амьдарч буй хүмүүсийн хувьд шуудай шахмал түлшээр нэг хоног л болдог байна. Ингээд тооцоод үзэхээр гэрт амьдарч буй айл түлшинд сард ойролцоогоор 60-90 мянган төгрөг зарцуулах хэрэгтэй болж байгаа юм. Хэрэв байшинд амьдардаг бол 180 мянган төгрөгт хүрч байна. Ийм эдийн засгийн ачааллыг даах боломж олон өрхөд байхгүй. Үүний оронд 100 гаруй мянган төгрөгөөр "Портер"-ын тэвш нүүрс гадаанаа буулгаад түлж байсан нь дээр байна. Үнэндээ "Утаагүй түлш" төсөл хэрэгжиж буй хороодын айлууд хулгайгаар нүүрс түлж байгаагаа нуухгүй байсан.

Амьдрах гэж ядаж байгаа эмзэг бүлгийнхнийг эдийн засгаар нь боомилж агаарын бохирдлоос сална гэвэл хэцүү. Ядаж байхад шахмал түлш л борлуулах ёстой хороодод хулгайн нүүрс хаданд гарч
эхлэв. Одоо бараг хүмүүсийн нэрлэж заншсанаар "50-ын шар тор"-оос ялгарахаа больсон шуудайнд хийсэн нүүрс 1200 төгрөгт хүрч байна. Харин нүүрс зарах зөвшөөрөлтэй хороодод 1000 төгрөгөөр борлуулагдаж байгаа юм.

Засгийн газраас дулааны станцуудад борлуулах нүүрсний ханшид хязгаарлалт тавьж байгаа. Харин жижиглэн худалдааны нүүрсний ханш зах зээлийн жам гэгчээр явж байгаа хэмээн тайлбарладаг. Тэгвэл үнэд нь хяналт тавьж болдоггүй юм бол шуудайнд нь стандарт тогтоож болно оо доо. Top нүүрсийг өдөрт хоёр хувааж түлж байна. Энэ нь шахмал түлш түлснээс хэмнэлттэй ч уут нь хэт жижиг, мөн нунтаг хог ихтэй зэргээс шалтгаалж олон өрхийг хохироосоор байна.

Ядуурлын түвшин нэмэгдсэн, ажилгүйдэл буураагүй өнөө үед гэр хорооллынхны төсөв хүнд байгаа. Түүн дээр нь нүүрсний үнэ нэрмээс болж байна. Өнгөрсөн долоо хоногт УИХ-ын зарим гишүүн гэр хорооллын өрхүүдээр явж, ундаа чихэр жимс тэргүүтэй зүйл тарааж байсан. Үүний оронд хувин нүүрс бариад орвол цагаа олсон бэлэг байх байлаа.