Манай улсад хөл толгой гэж ер нь байна уу. Хэн дуртай нь л байшин барьж, алт ухаж, дураараа авирлаж байна. Байшин барьсан ч Хятад, Солонгосын компанийнх байх жишээтэй. Сүүлийн үед орчин үеийн жишиг хотхонууд баригдаж, хотын төвд өнгө нэмж байгаа.
Түүний нэг "Golden үill" гэх гоё нэртэй хотхон юм. Хэн ч харсан хорхой хүрмээр энэ хотхонд дулаан граж, спорт цогцолбор, супермаркет гээд хүний хэрэгцээг хангах бүхий л зүйл байгаа. Гэсэн хэдий ч энэ хотхонтой холбоотой элдэв маргаан гарсаар удаж байна.

Зарим эх сурвалжийн мэдээлж байгаагаар энэ хотхоны айлууд байрнаасаа хөөгдөхдөө тулаад байгаа гэсэн. Хотхоныг барьсан "M&G" компани иргэдийг мэхэлж, олон сая төгрөгөөр нь хохироож байгаа. Тэр бүү дээрх хотхоны айлуудыг байрнаас нь гаргах Дээд шүүхийн шийдвэр гарсан гэсэн. Энэ талаар бодит мэдээлэл олж авахаар манай сурвалжлах хэсэг өчигдөр "Golden үill" хотхоныг зорьсон юм. Америкийн Элчин сайдын яамны зүүн талд байрлах тус хотхон үүднээсээ эхлээд л дээд зэрэглэлийнх болох нь мэдэгдэж байлаа. Зарим төрийн байгууллагын үүдэнд байдаг харуулын байр энд байна.

Хотхоны хаалгаар орсон даруйдаа машиндаа сууж байсан оршин суугчаас хэдэн асуулт асуулаа. Харамсалтай нь энэ талаар огт мэдэхгүй гэж байна. Дахиад ч хэдэн хүнээс асуусан боловч дорвитой мэдээлэл өгөх хүн олдсонгүй. Нэг бол үнэхээр мэдэхгүй байгаа, эсвэл мэдсэн ч ярихаас дургүйцсэн байх. Тэгээд ч байрнуудын гадуур хүн тун цөөн байсан юм. Ажлын өдөр, тэгээд үд дунд болохоор тэр биз. Тиймээс хотхоны дунд байрлах Супермаркет руу орж, оршин суугчид дэлгүүрт орж ирэхээр нь мэдээлэл авахаар бага зэрэг хүлээв.

Тэр зуураа дэлгүүрийн худалдагчтай жаахан яриа өрнүүллээ. Худалдагчийн ярьж буйгаар бол асуудал нэлээд ширүүсч байгаа юм байх. Дэлгүүрт нь орж ирсэн хотхоны оршин суугчид шүүхэд хандах, бүгдээрээ нэгдэх талаар сүүлийн үед багагүй ярьж байгаа гэнэ. Мөн оршин суугчдын зөвлөгөөн, хурал ч болсон аж.
Ийн ярилцах зуур хэд хэдэн оршин суугч орж ирсэн ч бас л ямар асуудал босч ирээд байгааг мэдэхгүй гэж байлаа. Бүр бидэнд мэдээлэл өгөх биш асуух шинжтэй байсан шүү. Тиймээс илүү бодит мэдээлэл авахын тул айлуудын хаалгыг тогшихоос өөр арга байсангүй.

Эхлээд 103-р байрны I орц руу орж, дөрвөн давхрын 401 тоотын хонхыг дарлаа. Хижээлдүү насны эмэгтэй хаалга тайлж өгөхөөр нь учраа хэлэв. Тэрбээр асуудлыг огт мэдэхгүй ч нарийн учрыг нь тодорхой хэлж чадахгүй байсан. Түүний хэлж буйгаар Солонгосын "Хана" гэх банк уг хотхоныг барьсан "M&G" группээс олон тэрбум төгрөг нэхэмжилж байгаа аж. Учир нь "M&G" компани тус банкнаас барилга барих мөнгөө зээлсэн юм байна. Түүнийгээ өдий хүртэл төлөхгүй байгаа учраас ийнхүү асуудал хүндрэхдээ тулсан аж.

Асуудлын учиг ийм аж. Гэхдээ нарийн учир нь юу болохыг мэдэхийн тулд дахин нэлээд олон айлын хонх дарсан ч үр дүнд хүрсэнгүй. Харин 10-р давхрын 1001 тоотын оршин суугч бүсгүй илүү нарийн мэдээлэл өгсөн. Тэрбээр "Энэ хотхоныг барьсан "M&G" компанийнхны оршин суугчдад өгсөн тайлбараар бол тэд байраа барихын тулд Солонгосын "Хана" банкнаас зээл авсан гэсэн. Зээлийнхээ оронд хотхоноо барьцаалсан. Гэхдээ тэд оршин суугчдаасаа төлбөрөө авсан хэрнээ "Хана" банкинд төлбөрөө төлөөгүй байгаа. Түүнээс болж бөөн асуудал мандсан. "M&G" компани Солонгос эзэнтэй болохоор "Хана" банктай зээлийн гэрээ байгуулахдаа ямар нэг асуудал үүсвэл өөрийн улсын шүүхээр шийдүүлнэ гэж тохирсон юм билээ. Гэтэл одоо манай улсын шүүхээр хэргээ шийдүүлээд байж байна. Саяхан Дээд шүүхийн шийдвэр гарсан. Гарах гарахдаа Солонгосын "Хана" банкны талд гарсан байгаа. Өөрөөр хэлбэл, оршин суугчдыг байраа суллаж өг гэсэн шийдвэр гарсан. Миний бодлоор Солонгосчууд өөрийнхөө шүүхээр шийдуулэхээр ямар ч ашиг байхгүй болоод манай шүүхээр шийдүүлсэн байх. Манай шүүх яах вэ дээ, хэдэн төгрөг өгөхөөр нь л тэдний хүссэнээр шийдвэр гаргаа биз. Түүнээс биш гэрээгээрээ энэ байрыг өгөх ёс байхгүй л юм билээ. Солонгос улсын шүүх шийдэх ёстой асуудлыг манай шүүх дундуур нь орж шийдээд байх ямар хэрэг байна аа. Энэ чинь хэдэн хүний хийж байгаа мөнгө олох ажил байгаа нь харагдаж л байна. Оршин суугчид одоо болтол ордероо аваагүй байгаа. Захирлууд нь эхэндээ өгнө гэдэг байсан ч сураггүй байна. Сүүлийн үед манай шүүхийн байгууллагууд янз бүрийн юм ярьж байгаа. 10-20 сая төгрөг өгвөл байрны чинь ордерыг гаргуулж өгье гэх ч хүн байгаа гэсэн. Энэ шүүхийнхэн мөнгө олохын тулд юу ч хамаагүй хийж байгаа шүү дээ. Гэхдээ Дээд шүүх шийдвэр гаргалаа гээд төлбөрөө төлсөн бид байрнаасаа гарна гэж юу байх вэ дээ" гэсэн юм.

Ямар ч байсан Солонгосын компаниуд манайхны зарим нэг увайгүй нөхдүүдтэй нийлж иргэдийг их хэмжээгээр хохироох гэж улайрч байгааг дээрх ярианаас мэдэж болохоор байна. Солонгосчууд бараг л санасандаа хүрч, Дээд шүүхээр хүртэл ашигтай шийдвэр гаргуулаад амжсан бололтой.

Бид тэндээс гарч нэлээд олон хүнтэй уулзсан боловч бүгд төлбөрөө төлсөн болохоор байрнаасаа гарна гэж байхгүй гэдгээ илэрхийлсэн юм. Харин 103 байрны II орцны 702 тоотын иргэн энэ хэргийн талаар бүр дэлгэрэнгүй мэдээлэл өглөө. Түүний хэлж буйгаар "Солонгосын хоёр компани манай улсын нутаг дээр шүүхдэлцээд байгаа юм. Гэхдээ байдал тийм ч муу биш байна. Төлбөрөө бүрэн төлсөн айлуудад ордероо авах боломж нээлттэй байгаа. Бусад айлуудын хувьд төлбөрөө төлбөл ордероо авах боломж нь нээгдэнэ. Энэ бол маш нарийн асуудал. Олон талаас нь судлах хэрэгтэй. Уг нь бол Солонгосын хоёр компани манай нутагт шүүхдэлцээд Дээд шүүх 100 гаруй хүний эрх ашгийг зөрчсөн шийдвэр гаргана гэдэг утгагүй. Гэтэл "M&G" компанийн 10 хувийг эзэмшдэг монгол талын захирал асуудал үүсээд ирэхээр зугтсан. Тэгэхээр цэвэр луйврын шинжтэй үйл ажиллагаа. Солонгосын жижиг бизнесмэнүүд манайд орж ирээд, том харагдаж байгаад иргэдийг залилчихаад л явчихаж байгаа юм.

Үндсэндээ бид луйврын золиос болсон. Гэтэл оршин суугчид огт тэвдэхгүй байгаа. Энд амьдарч байгаа хүмүүс мөнгөтэй болохоор томорцгоогоод байгаа байхгүй юу. Хэн биднийг хөөж гаргадаг юм гээд л байгаа. Бодит байдал дээр Дээд шүүхийн шийдвэр гарсан гээд ШШГЕГ биднийг хөөвөл яах ч аргагүй болно. Гэхдээ нөгөө талд мөнгөө төлсөн айлууд гарахгүй. Ингэхээр багахан хэмжээний дайн болно" гэсэн юм.

Оршин суугчид иймэрхүү мэдээлэл өгч байна. Мөн эх сурвалжийн хэлснээр байрны төлбөрөө бүтнээр өгөөд, гэрээ байгуулсан хүмүүст байрандаа үлдэх боломж байгаа аж. Гэтэл төлбөрөө бартер маягаар буюу барилга барихад материал нийлүүлж байр авсан хүмүүс ч байгаа гэнэ. Эдгээр иргэд ямар ч гэрээ хийгээгүй болохоор хөөгдөхөд гайхаад байх юмгүй аж. Байдал ийм ноцтой байдалд хүрчээ. Тэр ч бүү хэл "Намхунг" гэгч Солонгосын компани "Өдрийн сонин"-ы 2009 оны 10-р сарын 16-ны өдрийн дугаар дээр "M&G Констракшн" компанид хандаж мэдэгдэл гаргасан байгаа юм. Тус мэдэгдэлд, "Golden үill" орон сууцыг "M&G Констракшн" компани нь Солонгосын хөрөнгө оруулагчдаас мөнгө зээлэн бариулсан. "M&G Констракшн" компани нь хөрөнгө оруулагчдаас мөнгө зээлснээр "Golden үill" орон сууцыг бүхэлд нь хөрөнгө оруулагчдад барьцаалсан. Хөрөнгө оруулагч нар нь Улсын бүртгэлийн газар "Golden үill" орон сууцыг бүхэлд нь барьцаанд тавиулсан бөгөөд "M&G Констракшн" компани хөрөнгө оруулагчаас зээлсэн мөнгөө бүрэн төлж дуусах хүртэл хөрөнгө оруулагчийн зөвшөөрөлгүй "Golden үill" орон сууцны цогцолборыг борлуулах боломжгүй. "M&G Констракшн" компани "Golden үill" орон сууцийг худалдсан боруулалтын мөнгөөр зээлсэн мөнгөө төлөх ёстой учраас "M&G Констракшн", "Зоос" банк, "Намхунг Констракшн" компани, худалдан авагчийн гарын үсэгтэй хууль ёсны худалдах, худалдан авах гэрээний дагуу "Зоос" банкин дахь борлуулалтын орлогын данс /дансны дугаар 2400214708/-нд орох ёстой байсан. Гэтэл борлуулалтын мөнгийг тухайн дансанд хийлгүй хууль бус үйлдэл гаргасан.

Тиймээс зээлээ төлж барагдуулах ёстой 2010 оны 8 сарын 10-ны өдөр буюу хугацаандаа барагдуулаагүй. Тиймээс хөрөнгө оруулагч болох "Хана" банк Баянзүрх дүүргийн шүүхэд хандаж "M&G Констракшн" компани яаралтай өрөө барагдуул. Үгүй бол барьцаанд байгаа орон сууцыг дуудлага худалдаагаар зарж өрийг барагдуулах хүсэлтэй байна. Одоогоор гэрээний үүргээ биелүүлээгүй, хууль бусаар орон сууц худалдсан "M&G Констракшн" компанийн хувьцаа эзэмшигч нарыг Солонгосын тал байцааж байгаа. Бид хохирогч гаргахгүйн тулд ийм мэдэгдэл гаргаж байна" гэсэн утга бүхий мэдэгдэл гарсан байгаа юм.

Энэ мэдэгдлээс харахад Солонгосчууд хэрхэн луйвар үйлдсэн нь харагдаж байна. Мөн дээрх сонины 2009 оны 12-р сарын 04-ний дугаарг "Golden үill" хотхонд оршин сууж байгаа болон байр худалдаж авахаар зэхэж буй хүмүүст зориулан мэдэгдэл гаргаж, заналхийлсэн. Ийнхүү бид энэ хэргийг яагаад Монгол Улсын дээд шүүх хэлэлцэж, иргэдэд хохиролтой шийдвэр гаргасныг холбогдох хүмүүсээс нь тодруулсан юм. Тэдний хэлж буйгаар "Энэ хэргийг Солонгос улсын шүүх шийдвэрлэх ёстой. Харин Үндсэн нэхэмжэллийг Монгол Улсын шүүхээр шийдвэрлэх ёстой юм. Тиймээс Солонгос улсын шүүх хэргийг түдгэлзүүлсэн. Гэхдээ нэхэмжчэгч тал буюу "Хана" банк өөрсдийн ашиг сонирхолд нийцүүлэхийн тулд мөн БНСУ-д болох шүүх хурал өөрсдөд нь ашиггүй болохыг мэдмэгцээ өөр улсын шүүхийг сонгосон.

Олон улсын шинжтэй хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны харъяаллыг талуудын хооронд байгуулсан гэрээ болон олон улсын гэрээгээр мөн Монгол Улсын холбогдох хуулийн зөрчилдөөний хэм хэмжээгээр тодорхойлох учиртай. Гэтэл "Хана" банк Монгол Улсын Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн ерөнхий ангид заасан хэргийн нутаг дэвсгэрийн харъяалал тогтоосон заалтуудаас нэгийг нь үндэслэл болгосон нь эрх зүйн хувьд үндэслэлгүй байсан.

Тиймээс хэргийг шийдвэрлэх болон хэрэглэх хуулийн асуудлыг ялгамжтай үзэх учиртай. Гэтэл үүнийг харгалзаагүй. Энэ хэргийг Нийслэлийн анхан шатны шүүх "Шийдвэр хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байна" гэсэн шаардлагыг хангаагүй хэмээн хэдэнтээ буцаасан. Гэвч асуудал "Хана" банкны талд шийдвэрлэсэн. Ингэснээр хариуцагч тал Дээд шүүхэд хандсан боловч Нийслэлийн шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээсэн" гэсэн юм.

Гадныхан манай улсад ингэж дураараа авирлаж, томоохон луйвар хийж байхад шүүх, цагдаагийнхан мөнгөнд нүдээ таглуулаад л дуусч байна. Хэрвээ цаашад энэ хэрэг Солонгосчуудын хүслээр болбол 100 гаруй айлын хөрөнгө мөнгө тэндний тоглоом болж дуусах нь ээ.

Н.ПУНЦАГБОЛД