СУИС-ийн зүүн талд том гэгч нь хүрэн байшин сүндэрлэжээ. Хэзээ шавыг нь тавиад хэдийдээ босчихов, бүү мэд. Гаднах гэрэлтүүлгээ хүртэл хийж амжиж. Цэвэрхэн, чанартай нь аргагүй харагдах тус барилга лав орон сууцны зориулалттай биш бололтой. Урт цагааны ард буюу Төмөрчний гудамжинд орон сууцны барилга барьж байна. “2008 оны эхний улиралд ашиглалтад орно” гээд захиалга авч байгаа гэсэн. Ийм барилга олон бий. Байр, орон сууц сонирхсон хүмүүс шинээр баригдаж, захиалга авч байгаа барилгуудыг сонирхон судалж хөл нь гүйцэхгүй шахуу явна гэж хэлж болно.

Сүүлийн үед нийслэлд баригдаж буй барилгын тоог дөрөв, таван жилийн өмнөхтэй харьцуулбал уул тал шиг ялгаа харагдах нь мэдээж. Эрчимтэй хөгжиж буй барилгын салбарын хурдыг дөрөв, таван жилийн өмнөхтэй битгий хэл, ноднин, уржнангийнхтай нь ч харьцуулах аргагүй болжээ.

Зах зээлийн хуулиар бол  орон сууцны барилга их баригдаж, ашиглалтад орж байгаагийн хэрээр үнэ нь  буурах ёстой. Гэтэл манайд харин ч эсрэгээрээ. Орон сууцны ханш тэнгэрт гарч, бүхний уур хилэнг бараад байна. Байрны үнэ ганцхан сарын дотор  хэдэн саяар, жилд хэдэн мянган ам.доллараар  нэмэгдэх болов. Энэхүү үнийн өсөлтийг анзаарч мэдрээгүй хүн цөөн биз. Монголчуудын олонх нь орон сууцтай болохыг хүсэж мөрөөдөж,  хэдэн төгрөгөө идэх уухаасаа хүртэл харамлан зөвхөн байранд зориулахаар зүтгэнэ. Харамсалтай нь мөнөөх хүсэл мөрөөдлийнх нь үнэ өдрөөс өдөрт хэдэн саяараа  өгсөх нь хяслантай.

Орон сууцны үнийн өсөлтийн хувьд өнгөрсөн жилийн битгий хэл өмнөх сарын ханш ч бараа сураг нь алга гэж хэлж болно. Байршил, хэмжээ, орчин зэргээс шалтгаалаад шинэ барилгуудын  ам. метр талбайн хөлс нь өөр өөр. Гэхдээ түрүү жил ам. метрийн үнэ дунджаар 350-500 ам.доллар байв. Харин өнөөдрийн байдлаар хотын төв хэсэгт бол ам метрийн үнэ 1000-1300, захад 550-1000 ам.доллар байна. Гэхдээ эдгээр нь дундаж үнэ шүү дээ. Тэгэхээр цэнгэг агаар, цэвэр устай Туул гол, Зайсангийн ам мэтийн газарт байрлалтай илүү тохилог байруудын үнэ ямар байх нь ойлгомжтой.

Орон сууцны үнэ өсөх шалтгаан нь юунд байна вэ гэдэг хамгийн чухал. Үнийн зогсолтгүй  өсөлтөд хэрэгцээ, хүсэл нь  боогдож бухимдаж суугаа олон хүн үүнийг мэдэхийг хүсэж байгаа. Учир шалтгааныг нь тодруулхаар барилгын салбарын алба, амины цөөнгүй  хүнтэй уулзлаа. “Мэдээж шүү дээ. Зөвхөн барилгын биш, бүх бараа бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний хөлс  өсөж байгаа биз дээ. Дээр нь төмөр замын тариф, импортын үнэ нэмэгдсэн. Үүнээс гадна цемент, арматурын хүрэлцээ хомс, бүр олдохгүй байна” гэсэн хариулт олонтаа сонсов. Ийм шалтгааныг барилгын компанийнхан түлхүү өгүүлж байсан.

Харин Барилга, хот байгуулалтын яамны Барилга, нийтийн аж ахуйн бодлого зохицуулалтын газрын дарга Г.Мягмар барилгын материалын 70 хувийг импортоор авдаг учраас барилгын салбарын хөрөнгө оруулалт нэмэгдэхийн хэрээр бараа материалын үнэ  нэмэгдэх зайлшгүй шалтгаан болж байгааг тэмдэглэсэн. Мөн тэрбээр “Эрэлт их, нийлүүлэлт бага байгаа учраас хомсдолтой нөхцөлд  үнэ  өсөх нь гарцаагүй” гэв. Ийм бодит шалтгааны хажуугаар барилгын салбарт хөрөнгө оруулсан Япон, Солонгос гэх мэт гадаад орныхон Монголд байр авч үнэ өсгөж буй тал байгааг ч Мягмар дарга нуугаагүй. Нуугаад байх ч юм байхгүй сүүлийн үед япон, солонгосчууд орон сууцыг  бүхэл бүтэн хорооллоор нь худалдаж авч, байгуулж байгаа нь олны нүдэнд ил байгаа билээ.

Түүнчлэн монголчуудын цөөнгүй хэсэг нь зөвхөн орон сууцтай болохын  төлөө хүний нутагт шүд зуун амьдарч байгаа нь барилгын үнэд нөлөөлөөгүй  гэх аргагүй. Өөрөөр хэлбэл, олсон хэдэн төгрөгөө доллараар явуулж, тэрийг нь аав ээж, ах дүү нь бариад орон сууц  судалж, сураглаж яваа нь барилгын компанийнхны шуналыг хэдийнэ гозгонуулсан гэсэн үг. Нэг үгээр, бид өөрсдөө  бусдынхаа зовж олсон хэдэн төгрөгийг халааслаад байр хайхдаа барилгын компаниудын аманд багтаж, хэлсэн үнээр нь авч байгаа.

Түүнчлэн зөвхөн гадаадад ажиллаж буй иргэдийн гуйвуулгын мөнгө барилгын ажил гүйцэтгэгчдийг том дуугарахад хүргээгүй. Сүүлийн үед үл хөдлөх хөрөнгө барьцаалж зээл олгох сонирхолтой банк, санхүүгийн байгууллага олширч байгаа нь ч бас нөлөөлсөн гэлтэй. Ялангуяа банкныхан нэгнээсээ өрсөн орон сууцны зээл олгоно гэж сурталчилж буй. Үүнээс гадна өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний ханшийн хөөрөгдөлд нөлөөлсөн төрийн байгууллагын ажилчдын цалин нэмэх тухай чимээ ч орон сууцны үнийн өсөлтөд хамаатай биз. Энэ мэт бэлэн мөнгө, цалинтай холбоотой эерэг мэдээллүүд  хавсарч өнөөдрийн үүсээд буй  нөхцөл байдлыг бий болгов бололтой.

“Төрийн албан хаагчдын орон сууц” дэд хөтөлбөрийг баталсан  Засгийн газрын тогтоол өнгөрсөн сард гарчээ. Түүнчлэн  ахмад дайчдын орон сууцыг шийдэх тухай асуудал хоёр долоо  хоногийн өмнөх Засгийн газрын хуралдаанаар орж шийдэгдсэн. Барилгын үнэ энэ хэвээр өсөөд байх юм бол дээрх Засгийн газрын тогтоол болон “40 мянган орон сууц” хөтөлбөр хэрхэн хэрэгжих бол.

Гэхдээ үнийг бууруулах биш юмаа гэхэд цаашид өнөөдрийн түвшинд нь  тогтворжуулж барих, бодит өсөлт мөн үү биш үү гэдэг асуудалд төр, засаг анхаарал хандуулах ёстой.      УИХ-ын намрын чуулганы нээлтийн үеэр УИХ-ын даргын хэлсэн үгэнд хүн амыг орон сууцаар хангах хууль эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх тухай асуудал чуулганы хэлэлцэх асуудлын жагсаалтын дээгүүрт байгаа дуулдсан. Үл хөдлөх хөрөнгө барьцаалж урт хугацааны зээл олгох хууль батлагдахыг иргэд тэсэн ядан хүлээж байна. Батлагдахаар  дуншиж буй Ипотекийн хуулийг  орон сууцны үнийн өсөлттэй  холбон үзэж бас болно. ОХУ-ын Эрхүү мужид анх  Ипотекийн тухай хууль батлагдан хэрэгжих үеэр орон сууцны үнэ огцом өсөж байсан гэсэн.  Тэгэхээр манайхан хүн амаа орон сууцаар хангах хууль эрх зүйн орчныг бүрдүүлэхдээ анхааралтай ажиглаж, хянуур хандах хэрэгтэй.

Төр, засгийн зүгээс өнөөдрийн үүсээд буй нөхцөл байдалд анхаарал хандуулж,  багагүй арга хэмжээ авч, ажил эхлүүлэхээр болж байгаа талаар Барилга, хот байгуулалтын яамны газрын дарга Мягмар дараах зүйлийг ярилаа. “Орон сууцны үнийн өсөлт нь газрын асуудал, инженерийн шугам сүлжээ хоёртой бас их  холбоотой байна. Өөрөөр хэлбэл, газрыг дуудлага худалдаанд оролцох маягаар өндөр үнэтэй авч байгаа учраас барьсан барилгадаа газар худалдаж авсан үнээ шингээж байна.

Дээр нь цахилгаан, дулаан, цэвэр, бохир ус гээд инженерийн шугам сүлжээ үнэтэй хийгдэж байгаа. Ийм нөхцөл байдлаас болж үнээ өсгөөд байгаа. Уг нь бол орон сууц барих тодорхой газрыг үнэгүй олгох ёстой. Инженерийн шугам сүлжээг улсын төсвийн хөрөнгөөр хийх ч байдаг юм уу. Ингэсэн тохиолдолд Засгийн газар орон сууцны үнийн хязгаарлалт тавих ёстой. Ам. метрийн үнийг тэдээс дээш гаргаж болохгүй гэж. Ингэвэл  барилгын компанийнхан  үнэ өсгөхгүй, хүн амыг харьцангуй хямд үнэтэй орон сууцаар  хангах боломж бүрдэнэ” гэлээ.

Энэ хүрээнд Барилга, хот байгуулалтын яамнаас багагүй зүйлийг хийхээр төлөвлөжээ. Тухайлбал, өнгөрсөн сард “Барилгын материалын үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх мастер төлөвлөгөө”-г хэрэгжүүлэх тухай Засгийн газрын тогтоол гарчээ. Үүнд цемент, арматур, хиймэл чулуу, хуванцар эдлэл зэрэг барилгын материалыг гаалийн татвараас хөнгөлөх, үйлдвэрлэл эрхэлсэн аж ахуй нэгж байгууллагыг тодорхой хугацаанд аж ахуйн нэгж, байгууллагын албан татвараас чөлөөлөхөөр тусгажээ. Түүнчлэн цаашид газар, инженерийн шугам сүлжээнд нь төрөөс анхаарсан  зарим барилга орон сууцны 30 хүртэл хувийг анхны төсөвт өртгөөр нь , хоёр хүртэл хувийг үнэ төлбөр тооцохгүйгээр Орон сууц хөгжүүлэх санд шилжүүлж байх тухай асуудлыг ч бодит ажил болгохоор ажиллаж байгаа аж.

Мөн Шударга бус өрсөлдөөнийг хянан зохицуулах газраас орон сууцны үнийн өсөлт бодит эсэхийг нь судлах ажлыг эхлүүлээд байгаа гэнэ. Тус байгууллагын барилгын асуудал хариуцсан мэргэжилтэн бүх компаниудад орон сууцны үнийн саналаа ирүүлэх бичгийг хүргүүлсэн тухай ярьсан. Эндээс үзэхэд орон сууцны үнийн өсөлтийг холбогдох төр, захиргааны байгууллагынхан ч анхаарч эхэлжээ. Үнэ өсөх бодит болон бодит биш, хөөрөгдлийн гэж үзэхээр зүйл ч цөөнгүй бий нь харагдлаа.

Эцэст нь хэлэхэд барилгын үнийг өсгөөд буй газар мэтийн  бодит шалтгаанд төр, засгаас анхаарч, барилгынхан татварын  хөнгөлөлт чөлөөлөлт эдлээд ирвэл  орон сууцны их эрэлт дээр үнэ өсгөж тоглож буй асуудал шийдэгдэх цаг хугацаа ойрхон байгаа гэж найдъя.

-Орон сууцны үнэ өсч буй нь  хөөрөгдөл үү, эрэлт үү?

П.Бямбаа/Хувиараа хөдөлмөр эрхэлдэг/:
-Орон сууцны үнэ сүүлийн үед арай дэндүү өсч байна. Төр, засгаас үүнд анхаарал хандуулмаар байна шүү дээ. Ямар шалтгаанаар өсөөд байна. Бодит шалтгаан бий юү, эсвэл үнийн хөөрөгдөл үү гэдгийг холбогдох хяналт шалгалтын байгууллага шалгаж тогтоох хэрэгтэй шүү дээ. Миний бодлоор цалин нэмэхтэй холбоотой хөөрөгдөл л гэж бодож байна.
Би байр авахаар сонирхон судалж байгаа. “Хадгаламж”-ийн банкнаас зээл авахаар хөөцөлдөж байна.

О.Батбаатар/Хувиараа хөдөлмөр эрхэлдэг/:
Эрэлт, хөөрөгдлийн аль аль нь байгаа байх. Манайх Баянбүрдийн урд баригдаж байгаа шинэ байранд өнгөрсөн жил захиалга өгсөн. Нийт үнэ нь тухайн үед 16 мянган ам.доллар болж байсан. Гэтэл одоо орох болсон чинь үнэ нь нэмэгдээд дахиад 3600 ам.доллар нэмж тушаахаар болж байна. Ийм байж болох уу. Эрэлт дээр ингэж тоглож болохгүй л баймаар.

Л.Сугар/Хувиараа хөдөлмөр эрхэлдэг/:
-Орон сууцны хэрэгцээ үнэхээр их байна. Сүүлийн жилүүдэд хөдөөнөөс хотыг чиглэсэн шилжилт хөдөлгөөн ихэсч, хүмүүс банкны зээл их авч байгаатай холбоотой байх. Байрны доод талын үнэ 30 сая боллоо. Гэтэл монголчууд амьдрах орчноо сайжруулахын тулд байртай болох гэж амь хайргүй зүтгэж хэдэн төгрөг олж байгааг хаа хаанаа мэддэг л баймаар юм. Их гайхаж байна, сонин юм.