Үндэсний хөгжил, шинэтгэлийн хорооны Хөгжлийн бодлого, стратеги төлөвлөлтийн газрын дарга Г.Батхүрэлтэй ярилцлаа.

-Засгийн газраас орон сууцны зээлийн хүүг бууруулах шийдвэр гаргасан байгаа. Тэгэхээр зээлийн хүүг хэрхэн бууруулж, санхүүжилтийн эх үүсвэрийг яаж шийдэж байгаа вэ?
-Засгийн газраас өнгөрсөн долоо хоногт Хөгжлийн банкинд 800 тэрбум төгрөгийн бонд гаргах асуудлыг шийдсэн. Энэ бондын санхүүжилтээр томоохон бүтээн байгуулалтын ажлуудыг санхүүжүүлэх юм. УИХ-ын 15 дугаар тогтоол гэж байгаа. Энэ тогтоолоор дөрвөн арга хэмжээг л 2011 онд Хөгжлийн банкнаас санхүүжүүлж эхлэхээр заасан. Үүний нэг нь төрөөс төмөр замын талаар баримтлах бодлого, Сайншанд аж үйлдвэрийн цогцолбор. Гуравт нь УИХ-ын 2008 оны 47 дугаар тогтоолд тусгагдсан эргэн төлөгдөх нөхцлөөр төлөгдөх дэд бүтцийн төслүүд. Дөрөвт нь шинэ бүтээн байгуулалт буюу орон сууцны асуудлууд орж ирж байгаа юм. Энэ 800 тэрбум төгрөгийн бондоор татсан эх үүсвэрийг дээрх дөрвөн зүйлд л зарцуулна. Зарцуулна гэдгийг өнгөрсөн удаагийн Засгийн газрын хуралдаанаар шийдсэн байгаа.

Эргээд нарийвчилсан асуудал, тухайлбал, орон сууцны асуудал буюу шинэ бүтээн байгуулалт хөтөлбөрт 800 тэрбумаас хэдийг нь зарцуулах вэ, төрөөс төмөр замын талаар баримтлах бодлогыг хэрэгжүүлхэд Сайншандын аж үйлдвэрийн паркт хэдийг зарцуулах вэ гэх мэт асуудлыг Засгийн газрын хуралдаанаар удахгүй шийднэ. Урьдчилсан байдлаар Хөгжлийн банкаар шинэ бүтээн байгуулалтыг санхүүжүүлэхдээ орон сууцны зээлийн хүүгийн хэмжээн дээр хөнгөлөлт үзүүлье, зургаан хувиас ихгүй байлгая, үүнийг дагаад арилжааны банкуудаас олгож байгаа орон сууцны зээлийн хүү тодорхой хэмжээнд буурах байх гэж байгаа юм. Энэ маань нийт хүмүүст биш. Бага дунд орлоготой, тодорхой орон сууц худалдаж авах гэхээр хүүгийн дарамт их байдаг, зээл нь олддоггүй ч юм уу тийм хүмүүст хамаарна.

Тансаг орон сууц тухайлбал 100 гаруй метр квадрат орон сууц авдаг иргэдэд хамаарахгүй. Одоогоор 30-40 метр квадрат ч юм уу, үнэхээр бага, дунд орлоготой иргэдэд зориулсан орон сууцны талбайн стандарт ямар байх юм, төлбөр нь ямар байх юм зэргийг нарийн тогтоогоод, урьдчилсан байдлаар 300 орчим тэрбум төгрөгийг орон сууцны төсөлд зарцуулна гэж байгаа. Гэхдээ яг эцсийн дүн биш. Дэлгэрэнгүй, нарийн тооцоо бусад асуудал Засгийн газрын хуралдаанаар дахин хэлэлцэгдэнэ. Тэгэхээр илүү тодорхой болно.

-Хүмүүс ойлгохдоо бүх арилжааны банкуудын зээлийн хүү буурах юм шиг санаад байгаа?
-Тийм зүйл байхгүй. Арилжааны банкууд орон сууцны зээл олгож байна, Бас ипотекийн корпорациас өгч буй төрийн албан хаагчийн орон сууцны зээлийн хүү найман хувьтай байгаа. Тэр зээлийн хүүнүүд хэвээрээ байна. Төрийн албан хаагч биш жирийн иргэд худалдаад авсан 10 11 хувийн хүүтэй зээлүүд тэр хэмжээгээрээ л үлдэнэ. Зах зээлийнхээ зарчмаар л явна шүү дээ. Гол нь илүү зорилтот бүлэг буюу бага дунд орлоготой иргэдэд энэ бодлого чиглэгдэж байгаа юм.

-Гэхдээ одоо олгогдсон байгаа зээлээс гадна шийдвэр гарснаас хойш бүх арилжааны банкуудын зээлийн хүү буурах юм биш үү?
-Үгүй. Энэ бол илүү зорилтот бүлэгт л чиглэгдэж байгаа юм. Жишээ нь 140 метр квадрат талбайтай орон сууц худалдаж авч байгаа хүн зургаан хувийн хүү төлнө гэсэн ойлголт байхгүй л дээ. Тэр бол зах зээлийнхээ зарчмаар 15 хувь, эсвэл 12 хувь байдаг юм уу. Түүгээрээ л явна. Энэ маань хамгийн гол нь нийгмийн зорилтот бүлэг, бага дунд орлоготой тэр иргэдэд л олгох зээл. Ялангуяа гэр хороолол байгаа шүү дээ. Агаарын бохирдол их бий болгодог, дээрээс нь жаахан төлбөрийн чадвар багатай тийм хүмүүс амьдардаг. Тэгэхээр тэр хүмүүст илүү хүргэе л гэж зорьж байгаа.

-Тэгвэл зөвхөн төрийн албан хаагчид хамрагдах юм биш үү гэсэн хардлага иргэдийн дунд байна?
-Зөвхөн төрийн албан хаагч биш. Орлогын тодорхой эх үүсвэртэй, гэхдээ тэр нь бага хэмжээтэй тэр хүмүүст л очно. Орон сууц одоо худалдаад авчихъя гэхээр 15 хувийн хүү төлж чаддаггүй, нөгөө талаар харих гэхээр гэр хороололд нүүрс, түлээ түлээд байгаад байдаг. Тэр нь агаарын бохирдол бий болгоод байдаг. Тэгэхээр энэ нь нэг талаараа агаарын бохирдлын асуудлыг шийдэх, хүмүүсийн ая тухтай орчинд амьдрах нөхцлийг бүрдүүлэх юм. Сингапур, Солонгост хэрэгжүүлээд ирсэн шүү дээ. Бүх хүмүүсийг орон сууцжуулах, хямд орон сууцаар хангаад. Тэгээд эхний ээлжинд 40 метр квадрат ч байдаг юм уу тийм байранд амьдарч байгаад дараа нь илүү тансаг байранд амьдрахыг хүсвэл 60, 70 метр квадрат талбайтай байр авдаг ч юм уу. Яг тэр зарчмаар л явж байгаа.

-Орлогын хэмжээг хэрхэн тогтоох вэ, тодорхой хэмжүүр байх уу, ямар үндэслэлээр бага, дунд орлоготой гэдгийг тогтоох вэ?
-Ер нь манайхан туйлширдаг шүү дээ. Жишээ нь огт орлогогүй хүмүүс орон сууцанд орох гээд байдаг. Халамжийн орон сууцанд орох гээд л. Тэр бол биш. Халамжийн орон сууц гэдэг зүйл бол үнэхээр хөдөлмөр хийх чадваргүй, огт орлогогүй тийм хүмүүст л зориулагдана шүү дээ. Энэ бол тодорхой хэмжээний орлоготой, гэхдээ тэр нь бага хэмжээнийх байдаг иргэдээ л төр дэмжиж, орон сууцтай болгож байгаа бодлого юм. Гэхдээ бага орлоготой иргэдийн сарын орлого нь хэдий хэмжээтэй байх вэ гэдгийг нарийн тооцож гаргана л даа.

-Яг бодит ажил хэзээнээс эхлэх вэ, одоо бол ерөнхийдөө эрчимтэй яриад эхэллээ?
-Ирэх Засгийн газрын хуралдаанаар орж шийдэгдээд, холбогдох ажлууд нь тус тусын яаман дээрээ хийгдээд явах байх. Эхний ээлжинд эх үүсвэрийг нь л шийдэж байгаа шүү дээ. Өөр шийдэх асуудлууд олон бий. Бүгд тухай тухайн үедээ шийдэгдээд л явах байх.

-Зээлийн хүүг бууруулаад, иргэд аваад эхэллээ. Тэгээд эрэлт нэмэгдэж таарна. Тэр эрэлтийг хангах орон сууцнууд нь хангалттай байна уу?
-Тэр бас нэг асуудал. Эрэлт тал дээр нь бид санхүүгийн асуудлыг нь шийдчихдэг, нийлүүлэлт тал дээр манай барилгын компаниуд 40 метр квадрат талбайг боломжийн үнэтэй барих уу, үгүй юу. Ер нь баригдахад бэлэн байна уу, үгүй юу гэдэг асуудал бий. Орон сууцны санхүүжилтийн корпораци гээд байгаа. Тэр нэлээн хэдэн газар орон сууц барих газартай юм билээ. Тэгээд энэ гэр хорооллуудын газрыг чөлөөлөх шийдвэр гараад, дэд бүтцүүд нь тавигдаад эхэлчихсэн. Тэгэхээр орон сууцны компаниуд үнийг хий хөөрөгддөг ч юм уу, тийм асуудал гарахгүй болов уу. Гэхдээ энэ бол анхаарах асуудлын нэг яах аргагүй мөн. Бид санхүүжилтийг нэмээд, хүмүүс зээлээ авъя гээд байдаг, нөгөө талд яг тэр стандартад нь нийцсэн орон сууц байна уу, үгүй юу гэдэг. Одоо зах зээл дээр тансаг барилгууд их байгаа шүү дээ. 100 хэдэн метр квадрат, хэдэн тэрбум, хэдэн саяын үнэтэй.

Гэтэл үнэхээр бага дунд орлоготой иргэдэд зориулсан боломжийн орон сууц байна уу, үгүй юу гэдэг нь асуудал. Энэ дээр төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажил чухал. Төр барилгын компаниуд хамтарч ажиллах л хэрэгтэй. Энэ бол эрэлтийг дэмжээд, барилгын салбарыг дэмжиж байгаа нэг арга хэмжээ яах аргагүй мөн. Хямралын үед барилгын салбар нэлээн хүнд байдалд орсон шүү дээ. Түүхий эдийн үнэ нэмэгдчихсэн, баригдсан орон сууц нь борлогддоггүй. Тийм тохиолдол гарч байсан. Тэгэхээр энэ удаад төр нэг талаас эх үүсвэрийг нь дэмжээд өгч байхад, барилгын салбарынхан маань харин бодит байдалд зохицуулаад, үнэхээр төрийнхөө гаргаж байгаа бодлогыг дэмжих хэрэгтэй болов уу. Тэгээд бага дунд орлоготой иргэдэд зориулсан боломжийн үнэтэй, стандартын шаардлага хангасан барилгыг олноор нийлүүлэх нь төр хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааны зөв хэлбэр л дээ. Түүнээс биш цөөхөн хэдэн барилга бариад үнээ өсгөөд, нөгөө тансаг байрных шиг үнийг нь нэмэгдүүлээд, ийм зохисгүй байдал гаргах нь бизнесийн соёл биш.

-Үүн дээр тодорхой хяналт, шаардлага байх юм уу?
-Энэ чинь ерөөсөө зах зээлийн л зарчим шүү дээ. Та бүхний үйлдвэрлэсэн барааг зээлээр худалдаж авах хүмүүсийг гаргаад өгч байна. Та бүхэн зарах бараагаа зах зээлд нийлүүлэх хэрэгтэй гэсэн шударга л зах зээлийн зарчим байхгүй юу. Түүнээс биш та нар үнээ тэд байлгах хэрэгтэй, үнээ өсгөх шаардлагагүй гэдэг ч юм уу, тийм зүйл байхгүй. Энэ бол өөрөө бизнесийн соёлтой л холбоотой. Ялангуяа манайхан чинь хэрэглэгч хаан гэдэг биз дээ. Хэрэглэгчээ  хүндэтгэнэ. Жишээ нь өргөн хэрэглээний бараа, жимс ч юм уу зардаг хүнтэй адил шүү дээ, зах зээлийн зарчмын хувьд. Таны тарьсан жимс, бүтээгдэхүүнийг чинь худалдаж авах төлбөрийн чадвартай хүмүүсийг олон болгочихлоо, та зах зээлд ахиухан шиг алим жимс нийлүүл гэж байгаа юм.

-Эхний ээлжинд ямар ч байсан зургаан хувь болох юм байна. Цаашид буурах боломжтой юу. Эсвэл ямар ч хөдөлгөөнгүй байх уу?
-Ер нь бол одоогийн нөхцөл байдлаас л зургаан хувь гэж харж байгаа шүү дээ. Одоогийн нөхцөл байдлыг харахад төрийн албан хаагчдад олгож байгаа орон сууцны зээлийн хүү жилийн найман хувь байгаа. Зах зээл дээр байгаа ерөнхий орон сууцны зээлийн хүү 13 14 гээд л янз бүр л байна. Тэгэхээр энэ нөхцөлд зургаан хувь гэдэг бага орлоготой иргэдэд нэлээд боломжтой. Магадгүй үүнийг дагаад арилжааны банкуудын зээлийн хүү найм руу ороод, төрийн албан хаагчдын зээлийн хүү зургаа болох ч юм уу, тийм ээ. Ингээд зах зээл маань өөрөө цочрол аваад, мэдрэмжээрээ хүү буурч болно. Тэгсэн ч гэсэн одоо хэрэгжүүлэх гэж байгаа зээлийн хүү яг зургаан хувьдаа тогтвортой байна гэсэн үг биш л дээ. Цаашид буурч болно. Зах зээлтэйгээ уялдаад. Яг одоогийн нөхцөл байдалд бол зургаан хувь хамгийн боломжтой хувилбар л гэж үзэж байгаа юм.