Манайхан аливаа юмны үнийг хөөрөгдөн үнээ нэмэн энгийн ард иргэдээ мөлжих туйлын дуртай болчихсон улс тэр жишгийнхээ дагуу манай барилгын компаниуд чанар муутай нэг юм бариад л хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр өдөр шөнөгүй олны тархийг угааж түүндээ оруулдаг. Тэгээд янз бүрийн худал үнэн нь мэдэгдэхгүй шалтаг шалтгаан хэлж үнээ нэмээд сурчихсан.

Манай улсын дэд бүтэц тэр дундаа барилгын салбар нэг иймэрхүү замаар яваад л байна. Уул нь манай улс чинь хууль дүрэмтэй, олон улсын жишгийн дагуу шударга бусаар өрсөлдөж байгаа бизнест зохицуулалт хийн хэрэглэгчийн эрх ашгийн хамгаалдаг байгууллагатай юмсан. Гэтэл ер нь манай зах зээлийн хууль тийм биш бололтой хэн дуртай аавын хүү нь мөнгө угааж, дураараа дургиж дунд чөмгөөрөө жиргэж байна.

Саяхан манай төр засгийн хүмүүсийн нэгэн оновчтой зөв шийдэл гаргасан нь орон сууцны урт хугацааны зээлийн хүүг зургаан хувь болгож бууруулах байлаа. Энэ бол ард түмэнд яах аргагүй хэрэгтэй зүйлүүдийн нэг, ард түмнээ орон гэртэй болгоно мөн нийслэл хотын утааны асуудлыг шийдэх гарц гээд л зөв алхам боллоо. Сайны хажуугаар саар гэгчээр нийгэмд нэгэн яриа гараад байгаа нь орон сууцны хүү нь буурсан юм чинь үнээ нэмнэ гэсэн хардлага байгаа юм.

Энэ бол үнэхээр боломжгүй зүйл харин ч үнээ маш сайн буулгах хэрэгтэй гэж үзэж байна. Учир нь манайхны барилгын чанар маш муу, дээрээс нь газар хөдлөлтөнд ямар ч тэсвэр байхгүй байгалын ямар нэгэн томоохон үзэгдэл боллоо гэхэд маш олон хүний амь нас эрсдэх магадлалтай тиймээс манай улсын барилгыг нас, чанар, зэрэг маш нарийн үзүүлэлтээр улсын комисс хүлээж авах хэрэгтэй.

Ер нь манайх барилгын чанар, үнийг бүр хуульчилаад өгөх хэрэгтэй байгаа юм. Тухайлбал улсын комисс хүлээж аваад танай барилгын чанар нь тийм учраас хуулийн дагуу тийм хэмжээний үнэтэй гээд ч юмуу аль эсвэл өөр хувилбар байх хэрэгтэй. Мөн орон сууцны дээд жишиг үнийг ч ард түмнийхээ амьдрал ахуй, цалин хөлсөнд нийцүүлэн тогтоомоор байна. Аль эсвэл хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг дээшлүүлж энэ хоёрын балансыг ойртуулахгүй бол урт хугацааны бага хүү байгаад ч нийслэлийн утаа, хүн ардынхаа орон сууцны хэрэглээг зохицуулж яагаад ч чадахгүй.

Хамгийн чухал асуудал нь чанар болоод байгаа энэ нь хүний амь нас цаашлаад улс үндэстний аюулгүй байдалтай холбоотой маш чухал асуудал. Хамгийн наад захын жишээ гэхэд "Эск инженеринг" хэмээх барилгын компани БГД-ийн 10 дугаар хороололд 9 давхар байр барьжээ. 65 тоот энэ байр чанарын шаардлага хангахааргүй байгааг Шударга өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөө газар болон Нийслэлийн хэрэглэгчдийн эрх ашгийг хамгаалах нийгэмлэг тогтоогоод байна.
“Эск инженеринг” компанийн барилгын хана нь маш нимгэн. Учир нь ямар ч барилгад ашиглаж болохгүй материал ашиглаж тухайн барилгыг барьсан.

Мөн нэг айл нь телевизийнхээ дууг чангалахад нөгөө айлд сонсогддог гэж байгаа. Тэр бүү хэл хүүхдүүдийнх нь ярьж байгаа, бараг инээж байгаа нь хүртэл сонсогддог юм байна.
Хана тааз нь хэт нимгэн, дээр нь барилгад ашиглаж болохгүй материал ашигласан учраас энэ барилга газар хөдлөлтийг тэсвэрлэж чадах эсэх нь тодорхойгүй байна.

Мэргэжлийн хяналт болон улсын комисс хүлээж авсан эсэх нь тодорхойгүй байхад зарим нэг айл байрандаа орчихсон гэнэ. Дээд давхруудын зарим нэг айл нь байрандаа орсон хэрнээ нэг давхруудын айлуудын засвар нь дуусаагүй байх жишээтэй. Энэ бол маш олон барилгын компаны зүгээр л нэг жишээ шүү дээ.
Мөн чанаргүй барилга барьж буй компанийн тусгай зөвшөөрлийг хүчингүй болгосон жишээ байна. УМХГ, НМХГ-аас нийслэлд барилга барьж байгаа зарим компанийн үйл ажиллагаанд шалгалт хийжээ. Уг шалгалтад “Зарубежстрой”, “Шүнди”, “Билгүүн трейд”, “Канто”, “Авзага трейд” зэрэг барилгын ажил гүйцэтгэдэг компаниудыг хамруулсан байна.

Барилга барих явцад тухайн байгууллага нь дотоод хяналт тавьдаггүй, ажилчдынхаа хөдөлмөрийн аюулгүй байдлыг хангаагүй, барилгын зураг төслийг өөрчилсөн, чанаргүй барилгын материалаар барилга барьж байгаа зэрэг олон зөрчил илэрчээ. Тухайлбал, одоо баригдаж байгаа “Москва хороолол-2”-ын барилгын ажлыг “Зарубежстрой” компани гүйцэтгэж байгаа. Орон сууцны зориулалттай 12 давхар барилга барих ёстой аж.

Гэтэл тус компанийнхан нягтрал муутай бетон, чанаргүй арматур, цуурч хагарсан тоосго ашиглаж барилгаа барьж байсан нь илэрсэн байна. Энэ мэтчилэн дээрх компаниуд бүгд барилгын ажлаа ном журмынх нь дагуу хийгээгүй учраас УМХГ-аас үйл ажиллагааг нь түр зогсоов. Харин Хятадын хөрөнгө оруулалттай “Шүнди” компанийн барилга барих тусгай зөвшөөрлийг цуцлахаар болоод байгаа зэрэг жишээ байна.

Тэгэхээр барилгын салбарын хамгийн чухал асуудал нь чанар, насжилт, хэдэн баллын газар хөдлөлтөнд тэсвэртэй, аль улсын технологи, хаанахын барилгын материалаар баригдсан зэрэг юм. Тэгэхээр манайд энэ шаардлагыг хангах барилга маш цөөхөн нь ойлгомжтой тийм болохоор үнэ өндөр байх ямар ч боломжгүй асуудал шүү.

Мөн чанаргүй барилга барьсан “эздийг” нийтэд зарлах, улсын комисс хүлээж авсан орон сууцаа нийтэд ил тод мэдээлэх, хамгийн чухал нь энэ салбарт олон улсын стандарт тогтоож, барилга үйлдвэрлэж байгаа нөхдүүдэд ч гэсэн шалгуур үзүүлэлт тавих хэрэгтэй байна. Энэ бүхнээс харахад манай улсад байрны үнэ дээшлэх ямар ч үндэслэл байхгүй харин ч үнээ навс буулгах хэрэгтэй нь харагдаж байна.