Улс vндэстний нvvр царай онгоцны буудлаасаа эхэлж нийслэлээрээ илэрхийлэгддэг. Улаанбаатар хотын
маань ганц гол, төв гудамж бол Энхтайваны өргөн чөлөө. Хотын энэ гудамжны хоёр захаар аль тэртээх 1950-аад оны барилга 40, 50 мянгат vргэлжилнэ. 40, 50 мянгатыг анх аж ахуйн арга, бvх нийтийн субботникоор барьсан гэх яриа vнэний хувьтай ч юм шиг санагдана. Эдгээр барилгуудын тааз нь банзан хучилттай, зарим айлын тааз нь цөмөрч байсан удаа ч бий.

Эдvгээ хотод газар шиг vнэтэй юм алга. Бас газар шиг ховор ч юм алга. Бvр сvvлдээ хvvхдийн тоглоомын талбай, хөгшдийн нарладаг гэрийн буйран чинээ газрыг ч барилгын компаниуд эрх мэдэлтнvvдийн дэмжлэгтэйгээр булаан авдаг болов. Хаяа нийлvvлэн барьсан хос барилгуудын улмаас хотын орон сууцны иргэд нар vзэх эрхгvй болсон. Гэсэн атлаа хотын хамгийн ашигтай талбайд мөнөөх 40, 50 мянгатын хуучин барилгууд зай эзэлсэн хэвээр. Ядахад эдээр барилгууд 4-5-хан давхар гээд бод доо.

Амь бөхтэй энэ хуучин барилгуудыг одоо буулгах цаг нь болсон. Эдгээр барилгуудын нэгдvгээр давхрыг vйлчилгээний газрууд тvрээсэлж, талбайгаа томсгож даацын ханыг нь нураачихсан. Угаасаа ч тоосгон барилга. Гай гэнэт нvvрлэж, газар жаахан шилгээвэл тэсвэрлэх барилга энэ орчинд нэгээхэн ч vгvй. Хотын гол гудамжинд vеэ өнгөрөөж өвгөрсөн энэ барилгыг буулгаж оронд нь шинэ орон сууц барих нь зvйтэй хэмээн Нийслэлийн барилга, хот байгуулалт, төлөвлөлтийн газрын архитекторууд ярьж байсан.

Тэдний зvгээс 40, 50 мянгатын барилгыг шинэчлэх ажлыг төлөвлөөд эхэлчихсэн, инженерийн дэд бvтцийн асуудлыг шийдэх талаар судалгаа явуулж байгаа аж. Зvvн тийш “Ард” кино театр, урагш Энхтайвны өргөн чөлөө, хойд талаараа Худалдааны гудамж, баруун хэсэг нь Их дэлгvvрийн зvvн талын гудамж хvртлэх газарт байгаа 51 барилгыг шинээр барилгажуулах талаар төлөвлөгөөндөө оруулжээ. Гэвч энэ ажил яригдаж эхэлснээсээ эхлээд л удаашралтай байгаа юм. Барилгыг буулгахад гацаа vvсгэж байгаа нэг зvйл нь vйлчилгээний газар тvрээслэгчид байгаа аж. Тэд “Энэ газраас би тэдэн тэрбум төгрөг олдог” гэхчлэн их хэмжээний мөнгө нэхээд тэс хөндлөн хараад зогсчихдог байна. Vvнийг зохицуулах хууль, эрхзvйн орчин дутмаг байгаа учраас нэг тийш нь шийдэх төвөгтэй байгаа аж.

Ер нь Монголчуудад нийтдэг нэг томоохон дутагдал байх юм. Хуучин муу зvйлийг нь засч сайжруулаад өгье гэхээр эсэргvvцэж, хөлийг нь чөдөрлөх явдал юм. Нэг нь санаачлага гаргаад, хvн амьдрахад хэцvv байгааг нь тогтоож, шинээр барилгажуулахыг хvссэн ч нөгөө л бусдыг уруу татагчид ажилд нь чагт тавих юм. Чөдөртэй морь холддоггvйн адил энэ яриа тэрvvхэн тэндээ л өрнөх болов. Юун төлөө хууль батлагсад байгаа билээ. Тэд энэ мэт улс оронд хэрэгтэй зvйл дээрээ дуугарах ёстой, эрх зvйн орчныг нь бvрдvvлж өгөх учиртай хvмvvс байлтай. Гэтэл тэд өнөөг хvртэл таг чиг.

Нvvдэлчин ард тvмэн бидний хувьд хотын соёл иргэншилд дасан зохицож амьдрах гэдэг санасантай адил хялбар биш ажээ. Хот төлөвлөлтдөө алдаа гаргаснаас замбараагvй барилга байгууламжаар дvvрэх болов.
Сvvлийн vед шинээр баригдаж буй барилгуудад иргэд сэтгэл дундуур ханддаг болжээ. Шинэхэн орон сууцанд ороод хэд ч хоноогvй байтал тааз нь нурж унасан, халаалт муутай зэрэг гомдол тасрахаа байжээ. Тиймээс хуучны гэх тодотголтой хэдэн барилгууд руугаа хошуурах болов. Гэсэн ч тэдгээр барилга оршин суугчдын сэтгэлд нийцэхээ болиод удсан бололтой юм. Vеэ өнгөрөөсөн юм гэдэг ийм л байдаг шvv дээ.

Шинээр засч сэлбэлээ ч цаанаа л нэг гундуухан. Хичнээн янзаллаа ч хуучин гэсэн барилаа ер тавихгvй аж.
Тиймээс энэ барилгуудыг нураагаад оронд нь орчин vеийн олон давхар барилга барих хэрэгтэй. Ингэвэл нийслэлчvvдийг орон сууцаар хангах, цаашлаад орон сууцны vнийг хямдаруулахад ч сайнаар нөлөөлнө. Ялангуяа хот төлөвлөлтийн өнөөгийн энэ замбараагvй байдлыг засч залруулж, Улаанбаатарыг орчин vеийн дvр төрхтэй хот болгоход ихээхэн ач холбогдолтой байх нь эргэлзээгvй.

Өнгөрсөн намар манай улсад аялсан Оросын хоёр сэтгvvлч Улаанбаатар хотын талаар бичсэн байхыг нь хараад сэтгэл сэмрэв. “Хотын ганц гол гудамж Энхтайваны өргөн чөлөө нь манай Омскийн жирийн нэг гудамжаас ялгарах юм юу ч vгvй” хэмээн бичсэн байна билээ. Гэхдээ тэд яг л vнэнийг нь өгvvлжээ. Хөгжилтэй орны мухар гудамжнаас ялгарахааргvй хот төлөвлөлттэй болохоор тэдний өмнөөс хэлэх vг ч vнэндээ олдсонгvй. “Хот байгуулалт бол буулгахаас эхэлнэ” гэж Хятадууд ярьдаг. Байгаа барилгаа буулгахаас төвөгшөөдөг vv дахин барина гэхээс халширдаг уу ямартаа ч бид хойрго ханддаг юм шиг санагдах юм.

40, 50 мянгатыг буулгаад оронд нь олон давхар барилга барих нь барилгажилтыг дагасан дэд бvтэц хөгжихөд нөлөө vзvvлнэ. Тухайлбал дулаан, цэвэр бохир усны шугамын гэхчлэн өндөр өртөг зардалтай нvсэр ажлыг хөнгөвчилнө. Учир нь энэ хэсэг бvхэлдээ дэд бvтцийн ийм бэлэн байгууламжтай. Асуудлын гол нь гагцхvv одоо тэнд амьдарч байгаа иргэдтэй зөвшилцөх явдал. Өөрөөр хэлбэл газраа чөлөөлж авах явдал. Тэд олон жилийн хур чийг, хөгцөөсөө салж шинэ байранд тухлах сонирхол байгаа нь тодорхой.

Гагцхvv яах учраа олохгvй байгаад л асуудлын гол нь байгаа юм. Аливаа ажил гэдэг зорилгоо ойлгуулахаас эхэлнэ. Оршин суугчид, барилгын компаниудын аль алиных нь алтан дунджийг олсон, хэн хэндээ ашигтай санал хувилбарыг олж чадвал энэ орчны газрыг чөлөөлөх бvрэн боломж бий.

Хэдэн жилийн өмнөөс манайд нэгэн шинэ “мода” дэлгэрээд байгаа. Тэр нь хvнээс мөнгө нэхэх явдал. Газраа өгчихөө, оронд нь сайхан барилга бариад өгье гэхээр vгvй ээ, би газраа зарна, тэгээд тэр байранд орно гэх. Дэндvv даварсан болзол тавьж, улс орны ажилд саад болоод байгаа хvмvvстэй хатуухан ярьж, төрийн төмөр нvvрийг харуулсан ч яадаг юм бэ. Тэгэхгvй бол хот доторх энэ том “хог”-ноос салах улам л хэцvv байх болно. Дэлхий нийтээрээ хөгжиж, шинэ техник, технологи бий болж байхад хуучин барилгынхаа учрыг ч олж чадахгvй мунгинаж суух нь гунигтай явдал биш гэж vv.

Ж.Тагтаа

Нийслэл Таймс