Муу ёрлолоо гэж зэмлэх хэрэггvй. Ийм байдалд хэдийнэ хvрчихээд, олон хvний аминд хvрч мэдэх энэ аюулыг анзаараач, арга хэмжээ авч єгєєч гэж нийслэлийнхээ удирдлагуудад хандан тусламж гуйж буй минь энэ. Хvvгээ тэврээд лифтэнд орлоо. Очих давхрынхаа товчин дээр дарлаа. Лифт дээш хєдєлж эхлэх шиг болоод л зогсчихлоо.
-Хvvе ээ… хvн байна уу… лифт гацчихлаа… Сандарсан хvн яаж ч сайхан дуугарах билээ дээ. Тусламж эрэн хашгирах минь нялх хvvхдэд лифтэнд гацсанаас ч илvvтэй аймаар байсан биз. Хvvхдээ айлгачихгvйн тулд хашгирахаа болилоо. Тас харанхуйд хvvгийнхээ хацарт хацраа наагаад л зогсож байлаа, єєр яах билээ. Таван минут орчмын дараа лифтчин хvvхэн ирж, хаалга онгойлготол гэрэл ч аслаа. “Одоо зvгээр ээ, яв яв” гээд тэр бvсгvй тоомжиргvй яваад єгєв.
20 гаруй жил энэ цахилгаан шатаар гэртээ орж, гарсан л даа. Vе vе гацчихна. Заримдаа ажиллахгvй cap гаруй болно. Ингэж удаан зогссоны дараа лифтний хажуугийн самбарт “Цахилгаан шатны ашиглалтын хугацаа дууссан, засварлах техник, тоног тєхєєрємж нь олдохгvй байна, тиймээс даац муутай байгаа. Нэг удаа гурван хvн л сууж явахыг анхааруулъя” гэсэн зарлалыг СЄХ-ыхон бичээд хадсан байх юм. Олон ч хадсан даа, олон хавар нэгэндээ гэж vг бий. Хашрууд нь барагтай суухаа больсон. Байрныхан ийм анхааруулгад эвгvйцдэг байлгvй, ганц хоёр хоног сvрхий алхацгаана. Ганц нэгээрээ л. сууна. Ёстой л гурав хоноод хамаагаа алдана, хєргєгч, угаалгын машин, том диван, євлийн идэш… зєєгєєд эхэлнэ. Хvнд ачаа зєєхдєє хаалганд нь хvргэчих тєдийд манай лифт гацна. Лифтчин дуудаж байж л ачаа бараагаа салгаж авдаг даа, бид.

Лифтний хуучирч муудсан олс гэнэт тасарвал яанааа… Улаанбаатар ид барилгажиж асан 1970, 1980-аад онд сvндэрлэсэн ес, 12 давхар орон сууцнуудын лифтний ашиглалтын хугацаа бvгд дууссан. Єєрєєр хэлбэл, бvгд аюултай, хэзээ ч унаж мэднэ. Гэтэл сvvлийн vеийн шинэ шилэн барилгуудын лифтнvvдийн талаар таагvй мэдээлэл тархаж, хvмvvсийн айдас улам нэмэгдэх боллоо.
Барилгын салбар дундаа тэргvvлэгч, магадгvй хамгийн найдвартай нь байх “Жигvvр гранд”-ын хотын тєвд, баруун дєрвєн замд бараг тєв зам хаах шахам сvндэрлэсэн шилэн харшид єдгєє худалдааны тєв ажиллаж буй. Тvрээсийн байгууллагууд, тэнд лангуу тvрээсэлдэг гэхчилэн олон зуун хvн бий. Энэ олон хvний амь нас, ажлын байрны аюулгvй орчныг тус худалдааны тєвийн удирдлагууд хариуцаж, анхаарах учиртай.
Тvрээслэгчид саяхнаас нэгэн айдастай болжээ.

Тэндхийн лифт vе vе унадаг гэнэ. Бvр хоёр ч удаа гэнэ vv, доошоо унаж… бурхан тусалж, гэнэт унасан шигээ гэнэт зогссон гэж байгаа. Саяхан ингэж чєлєєт уналт хийхэд нь дээд давхруудын цэвэрлэгээг хариуцдаг vйлчлэгч таарч, хєєрхий бараг сvнс нь зайлчихсан амьтан лифтнээс гарч ирсэн гэдэг. Одоо тэр лифтэнд суухаа больсон гэнэ, хувинтай ус, шалны алчуур, мод, тоос сорогч зэргээ гартаа барихыг нь бариад, тэврээд, vvрээд дээш доош шатаар гvйдэг болжээ.

Єчнєєн ачаа тээштэй vйлчлэгч 15 давхар єєд мацах ч гайгvй хэрэг ээ. Нийслэлийн Засаг даргын орлогч Б.Баатарзориг хотын захиргааны ард сvндэрлэсэн нийслэлийн тєр захиргааны байгууллагууд тєвлєрсєн “Хангарьд” ордны 15 давхарт гарах, доош буухдаа гvйчихдэг гэсэн. Даргыг дагалддаг эрхмvvд дагаад гvйхээс аргагvй чирэгдээд дээш амьсгаадан мацдаг даа гэж нийслэлийн тєр захиргааны байгууллагад ажилладаг хvмvvс ярих юм билээ. Эрхэм дарга цагаа хэмнэн, биеийн эрvvл мэндээ бодож ийн гvйдэг байж болох ч шинэ байрны лифтний аюулгvй байдалд эргэлздэг байж болох юм гэж хардах нь vнэнд илvv дєхєж очмоор санагдаад байгаа юм.

Vvнийг батлах жишээ олон. Хvмvvсийн сайн мэдэх нэгэн байгууллагын дарга, гадаадад Элчин сайд, олон улсын байгууллагад эх орноо тєлєєлєн ажиллаж асан нэгэн эрхэм гадаад дотоод явах, яаралтай хурал цуглаантай vед лифт ер ашигладаггvй. Жирийн иргэдийн л адил есєн давхар орон сууцанд амьдардаг тэрбээр лифтнийхээ ашиглалтын хугацаа дууссан, тоног тєхєєрємж, мєнгє хайсан СЄХ-ныхон нь бэдэрч явдгийг мэдэх тул лифтэнд суудаггvй. Энэчлэн тоочвол хашир хvмvvсийн жишээ мундахгvй. Би ч тэдний нэг, хvvхдээ хєтлєєд дээш мацдаг болсон.

Улаанбаатарт байгаа олонх байрны лифтний ашиглалтын хугацаа дууссан. Шитvvд нь ч найдвар муутай. “Жигvvр гранд” худалдааны тєвийн шилэн харшийн лифтний чанарт эргэлзсэн Мэргэжлийн хяналтын ерєнхий газрын байцаагч нар хvлээж аваагvй гэж байгаа. Хvлээж авахгvй байж болно, байцаагчдын эрх. Гэтэл барилгын эзэд ашиглалтад оруулах эрх єгєєгvй байхад хvн тээвэрлээд, унаган алдаад байдаг сонин тогтолцоо манайхаас єєр улсад байхгvй биз. Мэргэжлийн хяналтын байцаагч нарын дvгнэлт хэрэгжихгvй юм бол, хэрэгжихгvй дvгаэлт гаргадаг ийм хvмvvсийг иргэдийн татварын мєнгєєр цалинжуулах хэрэг байна уу, vгvй юу, тєрд.

Сvvлийн жилvvдэд тєрєлт огцом єслєє, амаржих газрууд ачааллаа дийлэхээ байлаа, нэг, хоёр, гуравдугаар тєрєх, Эх нялхсын тєрєх тасаг эрvvл ахуйн шаардлага хангахгvй байна…. Хэвлэл, мэдээллийн хэрэгслээр хангалттай бичсэн. Дєрєвдvгээр тєрєх удахгvй баригдана гэж дарга бараг таван жил ярьж ам хаасан ч єдгєє сураггvй л байна. Гэтэл нь хамгийн шилдэг, сайн нь гэдэг Нэгдvгээр амаржих газарт бохирын шугам хагарч бєєн хэрэг мандав. Хорвоод ирснээ зарлан уйлсан нялх амьтад орчны бохирдлоос айгаад буцаад явчихлаа. Даанч гутамшигтай, харамсалтай ийм явдал гарсны дараа л тєр засаг сэрж… нээрэн тєрєх газраа засъя, шинээр барих тєрєхєє тvргэвчилье гэж арай гэж нэг юм дуугарав даа.


Сургуулийн хvvхдvvдэд хоол єгье гэж улстєрчид л шийдсэн. Хоол єгєєч гэж бид гуйгаагvй. Сургуулиудын гуанзны эрvvл ахуйн шаардлага ямар билээ, тэнд мэргэжлийн хvмvvс ажиллаж чаддаг уу, хаанаас ямар бvтээгдэхvvн авч, ямар жороор бидний хvvхдvvдэд хоолорхуу юм бэлтгэж єгєєд байгаад бас л эргэлзсэн.
Хэвлэлээр энэ тухай зєндєє бичдэг. Єдєрт нэг хvvхдэд ногдох 300-хан тєгрєгєєр хvvхдэд ямар хоол єгєх нь тодорхой гэж эцэг эхчvvд дургvйцэж байхад энэ мєнгєєр ашиг олж, орлогоо нэмэгдvvлдэг хvмvvс байгаа нь бvр хачирхалтай юм шvv. Єнгєрсєн намар цэцэрлэгийн хvvхдvvд тєрєєс vнэгvй єгдєг хоолонд хордсон, сая дээдсийн хvvхдvvд суралцдаг орос гуравдугаар сургуулийн бага ангийн голдуу хvvхдvvд мєн л хоолноос хордлого авч, зуугаараа эмнэлэгт хэвтэж, тєр засгийг сэрээв.

Яг vvн шиг лифтний тухай сонин хэвлэлээр мєн ч их бичих юм даа. Сэрэмжлvvлэг, анхааруулга болгож л бичээд байгаа хэрэг шvv дээ. Тvvнээс мууг зєгнєж нийтлээд байна гэвэл инээдтэй. Гэтэл хэн ч энэ унааг анхаарахгvй байна. Засч сэлбэе, сольж тавья гэхгvй байна. Тэр ч ёстой яршиг байна аа, наана нь єчнєєн том асуудал байна гээд тоох хvн алга.
15, 12, есєн давхраас лифт унаж, бєєн хэрэг мандах вий дээ. Бурхан минь, тэр vед тэр дотор нь хvvхдvvд л битгий байгаасай билээ.

Манай улсад тохиолдоод буй энэ олон “проблем” нь ниргэсэн хойно нь хашхирав гэгч л болоод байгааг хvмvvс хэлж байгаа. Хийсч ирдэг зовлон гэж бий. Байгалийн гамшиг, ган зудын талаар энд огт дурдаагvй. Манай хvvхэд євдчихлєє гэж биш хvvхэд минь євдчихвий гэсэн болгоомжол эгэл жирийн эцэг эхчvvдэд суусан байхад 2.7 сая хvн амтай МОНГОЛ УЛС гэдэг нэгэн єрхєд ийм бодлого алга юм даа.

Т.Эрмvvн
Цахилгаан шатнуудын 60 гаруй хувь нь “тэтгэврээ тогтоолгох” болсон
Кранаар юм єргєж, лифт /цахилгаан шат/-ээр зорчих нь хvний хєдєлмєрийг хєнгєвчилдєг ч гэлээ аюул осол гэдэг талаасаа бол эрсдэл ихтэй гэнэ. Учир нь эдгээр тєхєєрємж осол аюулыг тооцох дэлхий нийтийн нийтлэг стандартаар єндєр хэмжээнд тооцогдох тоног тєхєєрємжид хамаардаг байна. Тиймээс аюулгvй ажиллагааны дvрэм журмыг сайн мєрдєх хэрэгтэй гэсэн vг.

Харин манай улсад мєрдєж байгаа дvрэм журам нь хуучны оросын лифттэйгээ адил хоцрогдоод орчин vеийн электрон удирдлагатай тєхєєрємжvvдэд тохирохоо больсон байна. Барилгын салбар эрчимтэй хєгжсєн сvvлийн жилvvдэд Улаанбаатарт шинээр босч байгаа барилга орон сууцууд Финланд, Япон, Герман, БНСУ, БНХАУ зэрэг оронд vйлдвэрлэсэн ганган лифтvvдээр гоёх болсон ч тvvнд нийцvvлэн дvрэм журмаа єєрчлєх ажил нь удаашралтай байгаа аж.

Дvрэм журмаа єєрчлєх ажил нь ийм байхад хуучин ЗХУ гэж байх vед vйддвэрлэсэн лифтvvдийг шинэ, орчин vеийнхээр солих ажлын хурд ямар байх нь ойлгомжтой. Мэргэжлийн хяналтын ерєнхий газрын мэдээгээр бол улсын хэмжээн дэх нийт лифтийн 60 гаруй хувийнх нь ашиглалтын хугацаа аль хэдийнээ дуусчээ. КОНЕ, Сигма зэрэг томоохон фирмvvдийн тогтоосноор цахилгаан шатны ашиглалтын хугацаа 25 жил байдаг аж.
Тэгэхээр манайд одоо ашиглагдаж байгаа 10 лифт тутмын зургаа нь 25 жилийг аль хэдийнэ ардаа vдээд тэтгэврээ тогтоолгох нас нь єнгєрчихсєн мєртлєє ажиллаад байна гэсэн vг юм. Энэ бол цахилгаан шат аюултай унаа болсныг батлах баримт. Ашиглалтын хугацаа хэтэрсэн лифтvvдийг солих нь хєрєнгє шаардсан ажил болохоор 2003 оноос хойш улсын тєсєвт хєрєнгє тусгуулах тухай яригджээ. Ингэж яригдсанаас хойш 2007 онд 16, 2008 онд 30-ыг л шинэчилжээ. Сольж шинэчлэх ажлын энэ аажуу удаан хэмнэлийг євгєрсєн лифтvvд нь хvлээж чаддаг л байгаа даа.

Д.Баяр
Хяналтгvй урсах шат
Дэлгvvр хоршоо хэсэх ажлыг хялбарчилдаг нэг сайхан “унаа” бий. Залхуу хvрсэн vед “Урсдаг шаттай дэлгvvр л оръё” гэж хоёр муу хєлєє хэмнэх. Єнгєрсєн жилийн сvvлчээс Улсын их дэлгvvр урсдаг цахилгаан шаттай болсон. Их дэлгvvрийн энэ єєрчлєлтийг хараад зарим хvн “Хэсэхэд амар болж” гэж дvгнэсэн бол зарим нь “Овоо доо, гадаадын их дэлгvvрvvдийн ядаж шатыг нь ингэж дуурайх хэрэгтэй ш дээ” гэсэн vгс унагаж байна. Их дэлгvvрээр хэдэнтээ ороход мєнєєх мануулаад байсан урсдаг шатны дєрєвдvгээр давхраас доошоо буух хэсгийн шат ажиллахгvй юм. Буух шат хайгаад тэр давхрын урсдаг шатны аман дээр нэгэнт хvрээд ирсэн хvмvvс буцаж, хажуугийн шатаар буухаасаа залхуурах аж.
Тэгээд урсдаг шатаар алхаж байна аа. Урсахгvй, зогсож байгаа шатаар хєлєєрєє буух их эвгvй. Настай эмэгтэй тvvгээр бууж байгаа хvмvvсийг харж нэлээд зогссоноо толгой сэгсрээд хажуугийн шатаар буухаар буцлаа. Бас нєгєє талаар зогсож байсан шатаар буух гээд алхаж байтал гэнэт ажиллавал яах бол гэж айдас тєрєх. Эгц уруугаа єнхрєєд унах магадлал єндєр аж. Хэрвээ шатаар явж байгаад бvдэрсэн єєрийн хохь болоод л єнгєрєх байх.

Тиймээс єєрийнхєє vндсэн зориулалтаар ажиллахгvй байгаа шатны аман дээр ямар нэгэн хаалт, эсвэл анхааруулга тавьж яагаад болохгvй гэж. Манай улсад урсдаг цахилгаан шат /экскалатор/ 2000 оноос хойш Улаанбаатар хотын vйлчилгээний байгууллагуудад анх нэвтэрч эхэлжээ. Анхдагч нь Скай худалдааны тєв. Тvvнээс хойш том жижиг vйлчилгээний олон тєв урсдаг цахилгаан шат ашигладаг болсоор єдгєє энэ тоо 100 гарчээ.

Шинээр орж ирж байгаа энэ тєхєєрємжийг яаж аюулгvй угсрах, яаж ашиглах талаар тодорхой дvрэм журамгvй явж байгаагаас vндсэндээ хяналтгvй ашиглагдаж байгааг учир мэдэх хvмvvс хэлж байна. Урсдаг цахилгаан шат техникийн хийгээд vйлчилгээний бас нэг дэвшил. Цаашдаа ч ийм шатыг ашиглах байгууллагын тоо нэмэгдэх нь лавтай болохоор дvрэмгvй, хяналтгvй урсгаал байж боломгvй.

Д.Билэг