Эдийн засагчид, мэргэжлийн байгууллагуудын тооцоо судалгаагаар 2015 он гэхэд нэг хүнд ногдох ДНБ 5000, 2020 онд 12 мянган ам.долларт хүрэх аж.

Мөн эдийн засаг 14-15 хувиар өснө гэсэн төсөөлөл гаргаад буй. Гагцхүү манай улс ойрын ирээдүйд ийм үсрэнгүй хөгжилд хүрэхийн тулд уул уурхайн салбарт өрнөх их бүтээн байгуулалтууд том түлхэц болох юм. Гэхдээ энэ нь хоёр талтай. Нэг үгээр хэлбэл байгалийн баялгаа ашиглаж, уул уурхайн том ордуудаа эдийн засгийн эргэлтэд оруулахдаа зөв бодлого барьж, оновчтой арга хэмжээ авч чадахгүй бол хөгжилд хүрэх бус буруу замаар явах нь дамжиггүй.

Тиймээс стратегийн ордуудаа ашиглахдаа аж үйлдвэрийн цогцолбор барьж, дэд бүтэц төмөр зам байгуулахад төр анхаарч байгаа. Эл бодлогын хүрээнд хамтарсан Засгийн газар Сайншандад аж үйлдвэрийн парк байгуулахаар. шийдвэрлээд удаагүй. Төмөр замын талаар төрөөс баримтлах бодлогыг батласан. Өргөн, нарийн царигтай байх нь зөв, буруу гэж мэтгэлцсэн маргааныг энэ бодлого нэг тийш болгоод зогсохгүй хөгжилд хөтлөх төмөр замын сүлжээг барих ажлын эхлэлийг тавиад буй.

Төмөр замын талаар төрөөс баримтлах бодлогод тусгаснаар эхний үе шатанд 1520 мм буюу өргөн царигтай 1100 км орчим урт төмөр зам барих юм. Удаад нь буюу хоёр дахь шатанд 900 км төмөр замыг 2012 оноос барьж эхлэхээр төлөвлөжээ. Аж үйлдвэрийн цогцолборуудыг холбож, тэндээс бүтээгдэхүүнийг нь зөөвөрлөх зориулалттай эхний ээлжийн төмөр замыг Тавантолгой-Цагаан суварга-Зүүнбаянгийн чиглэлд 400 км, Сайншандаас Баруун-Урт уруу 350 км, Баруун-Урт-Хөөт-Чойбалсан хүртэл 290 км тавих аж.

Ингэснээр Тавантолгой, Адуунчулуун, Чандгана, Талбулаг, Хөөтийн нүүрс, цайр, жонш, Цагаан суваргын зэсийн ордуудыг бүрэн ашиглаж, улмаар эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж, дэлхийн зах зээлд нийлүүлэх хаалга нээгдэх нь. Зөвхөн дээрх ордуудаас жилдээ дунджаар 50 орчим сая тонн бүтээгдэхүүнийг экспортлохоор тооцоолсон гэхээр хэр хэмжээний баялгийг бүтээх нь тодорхой. Тэгээд ч төмөр замын ачаа эргэлт өнөөдрийн төвшнөөс 3.5 дахин нэмэгдэж, 15 сая тоннд хүрэхээр улс орны хөгжил, эдийн засгийн өсөлт, хүмүүсийн амьжиргаанд таатай нөлөө үзүүлэх нь лавтай.

Басхүү энэ төмөр зам нь Хятад, ОХУ, Япон, Солонгос, Европын орнуудад гэхчилэн манай улсын хувьд дэлхийн зах зээлд хүрэх гарц болно. Ямар ч атугай шинээр барих төмөр замын техник эдийн засгийн үндэслэлийг боловсруулах, зам барих нөхцөлийг судлах ажил эхэлсэн байна. Мөн шинэ төмөр зам суурь бүтцийг барих тендерийг хэрхэн зохион байгуулж, гүйцэтгэгчийг ямар шалгуураар сонгох асуудлыг судалж, хэлэлцүүлж буй.

Өнөөдрийн байдлаар энэ ажилд урд, хойд хөрш, Япон, Солонгос зэрэг орны хөрөнгө оруулагчид хамтрах хүсэлтээ илэрхийлээд байгаа юм билээ. Тодруулбал, шинэ төмөр зам барих бүтээн байгуулалтад оролцох саналаа Монгол, ОХУ-ын 25, БНСУ-ын долоо, Япон, БНХАУ-ын арав гаруй, бусад улс орныхтой нийлээд 80 гаруй компани ирүүлсэн байна. Гүйцэтгэгчийн тухайд тавих шалгуурыг баримтлаад сонгочихож болно.

Харин хөрөнгийг хэрхэн босгох вэ гэдэг асуудал, Бүтээн байгуулалтад оролцох хүсэлтэй гадаад, дотоодын компаниудын хувьд км тутмыг 2.5 сая ам.доллараар барих тооцоолол бүхий 1100 км төмөр замыг барихдаа хөрөнгө санхүүгийн бэрхшээлээс эмээхээргүй байх нь чухал. Гэхдээ төмөр замыг тухайн гүйцэтгэгч өөрийн хөрөнгөөр бариад дараа нь төрөөс мөнгөө буцааж авах уу эсвэл тодорхой хугацаанд ашиглаад хүлээлгэж өгөх үү гэдэг хувилбарын аль нь манай талд ашигтайг сайтар хэлэлцэх шаардлагатай гэж албаны хүмүүс хэлж байна.

Монголын тал төмөр замыг хоёр жил хагасын хугацаанд барьж дуусгахыг санал болгох бөгөөд удлаа гэхэд дөрвөн жилээс хэтрүүлэхгүй гэсэн чиглэлтэй байгаа аж. Юутай ч өнгөрөгч долоо хоногийн сүүлээр хөрөнгө оруулагчдад энэ талаар танилцуулж, тэдний санал бодлыг сонсох хэлэлцүүлэг зохион байгуулахад ОХУ, БНХАУ, БНСУ, Япон, БНАСАУ, Вьетнамын төлөөлөгчид, Дэлхийн банк, Олон улсын валютын сан зэрэг донорууд оролцжээ.

Төмөр зам барина гэдэг хэдэн давхар барилга өрөхтэй адилгүй. Гэхдээ ар араасаа өрнөх бүтээн байгуулалтууд, стратегийн ордуудыг ашиглах төслийг ашигтай бөгөөд амжилттай хэрэгжүүлэхийн тулд төмөр зам барих ажлыг хойш тавиад байх аргагүй. Тэр дундаа төмөр зам барихад оролцох гадны хөрөнгө оруулагчдын сонирхол их, хөрөнгө хаяхад бэлэн байгаа үед бодит ажил л чухал. Харин тендер болгоны ард дагалдаж явдаг ашиг сонирхлын зөрчил, ил далд хуйвал-даан, маргаан хэл ам энэ удаад гарахгүй гэж найдаж байна.

Тендерийг хуулийн хүрээнд явуулж, гүйцэтгэгчийг зөв сонгохыг улс орны эрх ашиг шаардаж буй. Зарим нэгний таамаглаж байгаачлан хэрэв төмөр замын сонгон шалгаруулалт хөшигний ард болбол юун хөгжилд хүрэх байтугай олон улсад ч хөгөө дэлгэж мэдэх юм.