Монгол Улсад Барилгын салбарын Мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын байгууллага үүсч хөгжсөний 20 жилийн ойг тохиолдуулан Сургалт, судалгаа, хөрөнгө оруулалт, барилга захиалагчийн албаны Мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын хэлтсийн ахлах мэргэжилтэн, зөвлөх эдийн засагч Д.Жигүүнтэй уулзаж ярилцсан юм.

Юуны түрүүнд та бүхэнд баярын мэнд хүргье. Мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын байгууллагын түүхэн замналын талаар яриагаа эхлэх үү?
Барилгын ажилтны мэргэжил дээшлүүлэх институт /БАМДИ/-ийг 1990 онд БНМАУ-ын Барилгын яам, Ардын боловсролын яамны хамтарсан шийдвэрээр удирдлага, эдийн засгийн тэнхим, техникийн дэвшил, мэдээллийн тэнхимтэйгээр анх үүсгэн байгуулсан юм. Зах зээлийн харилцааны нөхцөлд зохицсон инженер техникийн ажилтны мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын шинэ тогтолцоог бий болгож хөгжүүлэх нь тус байгууллагын эрхэм зорилго байлаа. БАМДИ- нь 1992 оноос барилгын үндсэн мэргэжлийн инженерүүдэд мэргэжлийн зэрэг олгох сургалт, шалгалтыг зохион байгуулж эхэлсэн нь манай улсад инженерийн мэргэжлийн мэдлэг, ур чадварын түвшинг тогтоон мэргэжлийн зэрэг олгосон анхдагч нь болсон юм. Мөн 1995 оноос барилгын төсөвчдөд зэрэг дэв олгох болсноор барилгын төсөв, үнэлгээний ажлын чанарыг дээшлүүлэх, гүйцэтгэлийг хянах, улмаар хөрөнгө оруулалтын төлөвлөлтийн үндэслэлийг сайжруулахад үр дүнгээ өгсөөр байна.

Дэд бүтцийн салбарыг нийтэд нь хамарсан мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын нэгдсэн бодлого, үйл ажиллагаа явуулах  хэрэгцээ шаардлагыг үндэслэн БАМДИ-г 2000 оноос Дэд бүтцийн ажилтны мэргэжил дээшлүүлэх институт/ДБАМДИ/ болгон өргөтгөн зохион байгуулсны дээр олон улсын туршлагад үндэслэн инженерийн тасралтгүй мэргэжил дээшлүүлэх тогтолцооны загварыг боловсруулан баталж, мөрдүүлснээр барилгын салбараас гадна эрчим хүч, тээвэр, холбоо, усны аж ахуй, төмөр зам, авто замын салбарын мэргэжилтнүүд сургалт, шалгаруулалтад хамрагдах болсон.
ДБАМДИ-г 2006 оноос Барилга, хот байгуулалт, нийтийн аж ахуйн үндэсний төвийн бүрэлдэхүүнд нэгтгэн Сургалт, судалгаа, мэдээллийн төв, 2009 оноос Сургалт, судалгаа, хөрөнгө оруулалт, барилга захиалагчийн албаны мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын хэлтэс болгосон юм. Хэдийгээр цаг хугацааны эргэлтэнд нэр хаяг нь өөрчлөгдөж байсан ч барилгын салбарын мэргэжилтний мэргэжил дээшлүүлэх, мэргэжлийн зэрэг олгох сургалт, шалгаруулалтын үйл ажиллагаа нь тасралтгүй үргэлжлэн явагдсаар байгаа бөгөөд өнгөрсөн 20 жилд 15 мянга орчим мэргэжилтнийг сургалтанд хамруулсан тоо байдаг.

Одоо барилгын салбарын хэмжээнд байгаа нийт инженер техникийн ажилтны тоог гаргах боломжтой юу? Сургалтад хамруулах ямар арга хэмжээ авч ажиллаж байна вэ?
Барилгын салбар гэхээр барилга угсралт, зураг төсөл, материалын үйлдвэрлэл эрхэлдэг ах ахуйн нэгж, байгууллагууд хамаарна. Барилгын тухай хуулиар эдгээр ажил, үйлчилгээг тусгай зөвшөөрөлтэй эрхлэхээр заасан байдаг. Иймээс тусгай зөвшөөрөлтэй аж ахуйн нэгжүүдийн бүртгэл, мэдээллийн сангаас салбарт ажиллаж байгаа нийт инженер техникийн ажилтны тоог гаргах боломжтой.
2010 оны эхний хагас жилийн байдлаар барилгын салбарт 13 198 инженер техникийн ажилтан ажиллаж байгаа мэдээ байна. Эдгээр инженер, мэргэжилтний 1 951 нь мэргэжлийн зэрэгтэй байгаагийн дотор зөвлөх инженер 428, мэргэшсэн инженер 756, мэргэшсэн архитектор 166, тэргүүлэх төсөвчин 170, мэргэшсэн төсөвчин 381, зөвлөх эдийн засагч 30, мэргэшсэн эдийн засагч зэрэгтэй 20 хүн байна. Харин нийт инженер техникийн ажилтны дотор зэрэгтэй мэргэжилтний эзлэх хувийн жин дөнгөж 14% байгаа нь хангалтгүй үзүүлэлт л дээ.
Салбарын инженер техникийн ажилтан, мэргэжилтнүүдийг сургалтад хамруулах гол арга хэмжээ бол эрх зүйн орчныг нь бүрдүүлэх явдал юм. Монгол улсын “Барилгын тухай” хуульд “Инженер техникийн ажилтны мэргэжлийг тасралтгүй дээшлүүлэн зэрэг олгож…, хариуцлагын болон сургалтын тогтолцоо бүрдүүлэх…”-ийг барилгын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагын бүрэн эрхэнд хамааруулж хуульчилсан юм. Үүний дагуу “Барилгын салбарын мэргэжилтний мэргэжил дээшлүүлэх, мэргэжлийн зэрэг олгох дүрэм”, “Сургалт, шалгалтын журам”, “Салбарын мэргэжилтний тасралтгүй мэргэжил дээшлүүлэх тогтолцооны бүдүүвч”-ийг шинэчлэн боловсруулж, ЗТБХБ-ын сайдын тушаалаар батлуулан мөрдөж байна. Мөн барилгын зураг төсөл боловсруулах, барилгын ажил, барилгын материалын үйлдвэрлэл эрхлэх тусгай зөвшөөрлийн суурь нөхцөл, шаардлагад заавал мэргэжлийн зэрэгтэй байх ИТА-ны тоог тодорхой шалгуур болгож оруулж өгсөн нь инженерүүдийн мэргэжлийн зэрэгтэй болох, зэргээ ахиулах сонирхолыг нэмэгдүүлэх болсон юм. Үүнээс үзэхэд мэргэжил дээшлүүлэх сургалт нь зах зээлд чөлөөт өрсөлдөөний нөхцөл бүрдүүлэх, барилгын ажил, үйлчилгээний чанарыг сайжруулах талаар төрөөс явуулах бодлого чиглэлийн салшгүй хэсэг болсныг харуулж байна.

Одоогийн байдлаар танай байгууллага хичнээн төрлийн сургалтыг ямар түвшинд, ямар хугацаатай зохион байгуулж байна вэ?
Манай сургалтын гол зорилго нь салбарын мэргэжилтнүүдийн мэргэжлийн мэдлэг, ур чадварыг дээшлүүлэх, удирдлагын дэвшилтэт арга барил, техник технологийн шинэ мэдээллээр хангах, шийдвэр гаргах, өрсөлдөх чадавхийг хөгжүүлэхэд чиглэгдэж байгаа юм. Бид одоо салбарын мэргэжилтнийг мэргэшүүлэх, чадавхижуулах гэсэн хоёр чиглэлээр жилдээ 20-иод төрлийн сургалт зохион байгуулж, мянга шахам инженер, мэргэжилтнийг хамруулж байна.
Мэргэшүүлэх сургалтад мэргэжлээрээ 5 ба түүнээс дээш жил ажилласан инженер, архитектор, эдийн засагч, төсөвчний зэрэг горилогчдыг сургалт, шалгалтад хамруулах, чадавхижуулах сургалтаар инженер, мэргэжилтнүүдэд шинээр батлагдсан норм, норматив, стандарт, шинэ техник, технологи танилцуулах, чанарын удирдлагын тогтолцоо нэвтрүүлэх, барилгын захиалагч инженер, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн зааварлагч бэлтгэх чиглэл баримталж байна.

Сургалтыг зохион байгуулах явцад тулгарч буй бэрхшээл нь юу байна?
Энд хоёр төрлийн бэрхшээл байна гэж үзэж байна. Нэгд, Мэргэжил дээшлүүлэх болон мэргэжлийн зэрэг горилох сургалтанд зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэх багш нар дутагдалтай байдаг. Бид жил бүр сургалтанд мэдээлэл хийх зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэх багшийг сонгох тендер зарладаг боловч түүнд оролцогч цөөн байдаг, мөн хойрго ханддаг тал ч байна. Иймд салбарын хэмжээнд зөвлөх үйлчилгээг хөгжүүлэх, зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэх сонирхол, урамшууллын механизм, эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх шаардлагатай юм. Хоёр дах асуудал нь шинэ материал, техник технологи нэвтрүүлэх сургалт, дадлага явуулах хөрөнгө, санхүүгийн боломж хязгаарлагдмал байдаг даа.
Тэгвэл давуу тал нь юу вэ?
Давуу талууд байлгүй яахав. Хамгийн гол давуу тал гэвэл барилгын салбарт мэргэжил дээшлүүлэх сургалтыг төлөвлөх, зохион байгуулах талаар хуримтлуулсан 20 жилийн ажлын туршлага, сургалтын бааз, боловсон хүчин байна. Салбарын мэргэжилтний дипломын дараах тасралтгүй мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын тогтолцоог бий болгож хөгжүүлсэн, мэргэжлийн зэрэг горилогчдын сургалт, шалгалтыг зохион байгуулсан олон жилийн дадлагатай, энэ талаар барилгын салбар төдийгүй дэд бүтцийн салбартаа хүлээн зөвшөөрөгдсөн хамт олон юм.

Салбарын аж ахуйн нэгжүүд болон бусад байгууллагуудын захиалгаар сургалт зохион байгуулах боломжтой юу? Ялангуяа салбарт нэвтэрч буй шинэ техник технологийн талаар?
Энэ бол бүрэн боломжтой. Бид сар бүр шинээр боловсруулсан норм, норматив, стандарт, шинээр нэвтэрч байгаа материал, технологи танилцуулах сургалтыг үнэ төлбөргүй зохион байгуулж байгаа. Үүнд манай барилгын аж ахуйн нэгжүүд хангалтгүй оролцож байгаа, Манай талаас ч мэдээлэл, сурталчилгаа хоцрох явдал байгаа юм.
Цаашдаа салбарт шинэ техник, технологи, норм, стандарт нэвтрүүлэх, энэ чиглэлийн мэдлэг, мэдээллээр хэрэглэгчдийг шуурхай хангах нь мэргэжил дээшлүүлэх сургалтын бодлогын тэргүүлэх чиглэл байх болно

Цаашид хууль эрх зүйн орчны шинэтгэлийн хүрээнд ямар асуудлыг шийдвэрлээсэй гэж бодож байна вэ?
Салбарын ажилтны мэргэжил дээшлүүлэх, мэргэжлийн зэрэг олгох сургалтын эрх зүйн орчин зохих түвшинд бүрдсэнийг би түрүүн дурдсан. Тасралтгүй мэргэжил дээшлүүлэх тогтолцооны хүрээнд мэргэжилтэн бүр жилд 10-аас доошгүй багц цагийн сургалтад хамрагдсан байх ёстой юм.
Салбарын мэргэжлийн төрийн бус байгууллагууд олноор бий болж байгаа өнөөгийн нөхцөлд мэргэжил дээшлүүлэх, мэргэжлийн зэрэг дэв олгоход бэлдэх сургалтуудыг төрийн бус байгуулагууд зохион байгуулах нөхцөл бүрдэж байна.
Зэрэг горилох мэргэжилтнүүд багц цагаа хангахын тулд зөвлөлөөс баталсан сургалтын хөтөлбөрийн дагуу төрийн болон төрийн бус байгууллага, их, дээд сургуулиудаас зохион байгуулах ямар ч сургалтад суралцах боломжтой юм.
Ярилцсан Г.Хонгорзул