Манай орны цаг уурын онцлогоос шалтгаалан иргэд жилийн есөн сард нь түлш түлдэг. Нийслэлийн хэмжээнд жилд 5.2 сая тонн нүүрс хэрэглэдгээс гэр хорооллын 134 мянган айл өрх 572 мянга, дулааны гурван цахилгаан станц 3.5 сая орчим, үлдэх 1.3 сая тн нүүрсийг нам даралтын 400 гаруй зуух шатаадаг байна. Түүнчлэн 80 мянга орчим автомашин хорт бодис ялгаруулж хотын агаарыг бохирдуулдаг. Эдгээр автомашины дийлэнхийг Солонгос, Японоос оруулж ирсэн хорт утаа ихээр ялга-руулдаг хуучин автомашинууд эзэлдэг нь агаарыг улам бохирдуулах нөхцөлийг бүрдүүлдэг юм.

Монголд явж буй нэг автомашин европын 70-80 автомашины гаргах хорт бодисыг агаарт хаядгийг судалгаагаар тогтоожээ. Тиймээс агаарын бохирдлын 40 орчим хувийг автомашинаас ялгарсан утаа эзэлдэг байна. Нөгөө талаар нийслэлийн тоосжилт агаар бохирдуулж буй бас нэг шалтгаан. Улаанбаатар олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн хэмжээнээс 2-3 дахин их тоосжилттой нь ногоон байгууламж дутмаг, зам талбай асфалтжуулаагүйтэй холбоотой. Нүүрс шаталтаас хүхэрлэг хий, автомашины утаанаас азотын давхар исэл ялгардаг тул агаарыг ийнхүү их хэмжээгээр бохирдуулдаг аж.

Харин нарийн ширхэгтэй тоосонцор нь хүний үйл ажиллагаатай холбоотой үүсдэг бол бүдүүн ширхэгтэй тоосонцор нь нүүрсний шаталтаас үүсдэг. Энэ хоёр тоосонцор янз бүрийн өвчин үүсгэх үндэс юм. Тухайлбал, нарийн ширхэгтэй тоосонцор нь хүний амьсгалаар дамжин уушигны цулцанд наалдаж гэмтээн тэлэгдэж улмаар зүрхэнд хүрдэг байна. Ингэснээр зүрх судас, амьсгалын зам, цусны эргэлтийн хэвийн ажиллагааг алдагдуулснаар томоохон өвчнүүд үүсэх шалтгаан болно. Өвлийн улиралд угаарын хий, хүхрийн давхар исэл, азотын давхар исэл зэрэг агаар бохирдуулагч бодисууд зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс 10 дахин ихэсдэг. Түүнчлэн гэр хорооллын зарим айл дугуй түлэх нь цөөнгүй.

Энэ нь хүний генийг гэмтээдэг төдийгүй хорт хавдар үүсгэх өндөр идэвхитэй бензперин гэдэг бодис ялгаруулдаг аж. Мөн энэ бодис нүүрсний давирхайнаас гадна хуучин автомашин ялангуяа дизель хөдөлгүүртэй автомашины утаа, органик материалын шаталтаас үүссэн утаа, хайрч хуурсан түлэнхий хоол хүнсэнд агуулагддаг гэнэ. Сүүлийн үеийн судалгаагаар шарсан талханд бензипериний төвшин өндөр төдийгүй шарсан махыг тогтмол хэрэглэх нь хавдрын эрсдлийг нэмэгдүүлдэг болохыг ч тогтоожээ.

Хорт утаанд хүүхэд илүү өртөмтгий байдаг нь тэдний минутад амьсгалах тоо олон, уушиг болон бусад эрхтэн тогтолцооны хөгжил султай холбоотой. Мөн утаанд хордсон эхийн хүүхэд хөхний сүүгээр дамжуулж дээрх хорт бодисуудыг авдаг аж. Тиймээс агаарын бохирдол хэдий их байна хүүхдийн өвчлөл төдий чинээ ихэснэ гэсэн үг. Дугуй шаталтын дүнд бий болсон хаягдлууд гудамж, зам, талбайд хэдэн өдрөөр байх ба түүн дээгүүр хүн, автомашин явах бүрт хорт нэгдэл нь агаарт тархаж, эргээд амьсгалын замаар дамжин уушгийг хордуулна. Мөн борооны усаар дамжин, ус, хөрсийг бохирдуулдаг аж. Энэ мэтчилэн хүнд метал болон хорт нэгдлүүд хэзээ ч устаж, алга болдоггүй бөгөөд ургамал, амьтан, гол усанд оршиж, хор хөнөөлөө учруулсаар байдаг юм.

Ж.Сүрэн