Нийслэлийн газрын албаны дарга, хотын Ерөнхий даамал Ц.Сандуйтай ярилцлаа.

 

-НИТХ-ын тогтоолоор газар зохион байгуулалтын төлөвлөгөөг баталж энэ онд нийслэлд өмчлүүлэх газрын байршлын хэмжээг тог­тоосон. Өнгөрсөн онд Нийс­лэ­лийн газрын алба мэдээл­лийн технологийг ажилдаа өргөн цар хүрээ­тэй­гээр нэвтрүүлж бүх төр­лийн мэ­дээллийг ил тод болгох зо­рилт тавин ажил­ласан.

Мөн "Миний газар", "Зургаан алхамт" хөтөлбөр, иргэдийн оролцоотойгоор газар зо­хион байгуулах олон ажил хий­сэн. Энэ ажлын хүрээнд бид мэдээллийг он­лайнаар олон нийт хү­лээж авах бо­ломж бүрдүүл­с­эн. Харин 2010 онд газрын менежмен­тийг боловсрон­гуй болгох зорилт тавин ажиллаж энэ хүрээнд то­моо­хон ажлуу­дыг хийж эхэлж байна. Энэ ажлын хүрээнд хэд хэдэн томоохон ажлыг хийж байгаа.

 

-Байлгүй яахав. Хуу­лиар үүнийг зөвшөөрсөн. Улаанбаатарт амьдарч бай­гаа иргэн Монгол Улсын хаана нь ч нэг удаа газар өмчлөх эрхтэй. Дархан, Эрдэнэтийн иргэн Улаан­баа­тараас бусад аймагт газар өмчлөх эрхтэй. Аймагт амьдардаг хүн дээрхээс бусад аймагт газар өмчлөх бүрэн эрхтэй.

 

-Яг энэ жил Газар зо­хион байгуулалтын төлөв­лөгөөнд есөн байршилд шинээр суурьшлын бүс бий болгож иргэдэд газар эзэм­шүүлэх, өмчлүүлэхээр тус­гасан. Үүнд, Хан-Уул дүү­рэгт Өлзийт хороолол, Гавь­жийн шанд. Сонгинохайр­ханд “369-ын гарам”, Хур­ганы САА, 324 дүгээр зөр­лөг орчимд төлөвлөлт хийж иргэдэд шинээр газар өмч­лүүлэн суурьшуулна. Баян­зүрх дүүргийн Ногоон зоорь орчимд одоо байгаа айлуу­дад нь газрыг нь өмчлүүлж байгаа. Хот баруун тийшээ хөгжих бодлого бий. Гэхдээ шинэ суурьшлын бүсүүд зүүн талд үүсч, Ургах на­ран, Ногоон зоорь орчмын газрыг суурьшлын газар болгох тул Налайх руу тэлэх боломжтой.

 

-Иргэдийн шилжилт хөдөлгөөн их замбараагүй явагдаж байгаа учраас энэ асуудал мөд арилахгүй байх. Монголчууд нүүдэлч­дийн сэтгэхүйгээр хандаж, хөдөө, бэлчээрт байгаа юм шиг хотод ирээд энэ ая­тайхан газар гээд буучихдаг. Бид сүүлийн гурван жи­лийн хугацаанд судалгаа хийж үзлээ. Улаанбаатарт, зургаан дүүрэгт өдөрт 8-10 хашаа зөвшөөрөлгүйгээр баригдаж байна.

 

-Нийслэл, дүүргийн газ­рын албанд хариуц­лагатай жижүүр ажилладаг. Дүүргүүд иргэдээс нийс­лэлийн Шуурхай мэдээл­лийн төвийн 310005 тоот утсанд ирүүлсэн мэдээл­лийн дагуу арга хэмжээ авдаг. Хо­рооны Засаг дарга, хэсгийн дарга иргэдтэй холбогдож ажилладаг. Өдөр, шөнөгүй тэднийг манаж, сахиж ча­дахгүйгээс хойш хууль зүйн дагуу мэдэгдэх хуудас өгч, хориглосон газарт барьсан хашааг буулгах ажлыг байнга л хийдэг.

 

-2008 онд нийслэлийн ИТХ-аас зус­лан­ орчмын газрыг өмчлөх нь зөв гэсэн чиглэл өгсний дагуу бэлтгэл хан­гаж ажилласан. Энэ ажлын хүрээнд хам­гийн гол нь зуслангийн но­гоон бү­сийн хэсэгчилсэн ерөнхий төлөв­лөгөөг бат­луулах шаард­ла­гатай бай­гаа юм. 2007 онд анх хэ­сэгчилсэн төлөвлө­гөөг хийл­гэхээр Ба­рилга хот байгуулалт, тө­лөв­лөлтийн газарт захиалга өгсөн. Энэ төлөвлөлт амьд­ралаас хо­цорчихлоо. 2007 онд явуул­сан судалгаанд үндэслэн хийсэн нь өнөөдрийн шаард­лагыг хангахгүйд хүр­лээ. 2-3 жилийн өмнө­хөөс байдал өөр болчихсон учраас түр хойшлуулсан. Газрыг өмч­лүүлэх нь то­дорхой төлөв­лөлттэй байх, зам гаргах, бие засах газар, бохир, цэ­вэр усыг хэрхэн зо­хи­цуулах вэ гээд олон асуу­дал байна. Ирээдүйд мэдээж амины орон сууц, тохилог хороолол барихад дулаан хангам­жийн асууд­луу­дыг иж бүр­нээр нь ший­дэх шаардлага тавьсан. Тө­лөвлөгөө бат­лагдаагүй то­хиолдолд бид зуслангийн газрыг өмчлөх боломжгүй. Хуулиар хориг­лосон ойн болон усан сан бүхий газарт оршин сууж байгаа ай­луудад газрыг өмчилж бо­лохгүй. Тэр хэсэг нь төлөв­лөлтөөр гараад ял­гараад ирнэ гэсэн үг.

 

-Энэ хуулиар хориг­лосон ойн сан, усан сан бүхий газрыг ашиглаж бо­лохгүй гэж айлуудыг нь ялгаж зөвшөөрөгдсөн газ­рыг өмчлөх боломжтой. Өнөөдрийн байдлаар 30.000 айлын асуудал бий. Тоол­лого хийж энэ хязгаар­лалтыг мөрдөхөөр зуслан­гийн айлуудын тал хувь нь хориотой бүсэд орчихоод байгаа.

 

-Хууль зөрчсөн боло­хоор боломжгүй юм. Со­циа­лизмын үеэс зусланд бай­шин бариад амьдарч ир­сэн болохоор газрынх нь хуга­цааг нь сунгаад эзэм­шүү­лэх хувилбар байж болно.

 

-Үгүй л дээ. Голдуу хаус маягаар баригдаж, өвөл Улаанбаатарын агаарын бохирдлоос зугтаж амрал­тын өдрөө зусландаа очдог айл олон болсон. Үүнийг дагаад харуул, хамгаалалт бий болж 2-3 айл дундаа нэг манаачтай байх жишээтэй.

 

-Энэ жил манайх нийс­лэлийн төсөвт 18,3 тэрбум төгрөг төвлөрүүлэх ёстой. Өнөөдрийн байдлаар манай нөөц бааз маань 12-13 тэр­бум төгрөгтэй болоод байгаа.

 

-Дуудлага худалдаа, тор­­­гууль, бусад орлогоосоо олно. Ноднин газрын дууд­лага худалдаа зохион бай­гуулаад хүн бараг ирдэггүй байсан бол энэ жил эдийн засгийн байдал өсч байна. Дуудлага худалдаанд орол­цох хүмүү­сийн хүсэлт их ирж байгаа болохоор бо­ломж харагдаж байгаа. Зус­лангийн айлуу­дын хувьд эзэмшиж байгаа газрынхаа төлбөрөө төлнө. Харин хуу­лиараа 90 хувийг чөлөөлж, иргэн 10 хувийг төлдөг.

 

-Чадсан. Одоо "Утаагүй Улаанбаатар" хөтөлбөрийн хүрээнд гэр хорооллыг орон сууцжуулах хөтөлбөр хэрэг­жиж байгаа. Улаанбаатар хотын нэгдүгээр бүсийн Ногоон нуур, Дэнжийн мянга, 14 дүгээр хорооллыг барилгажуулах ажил эхэл­сэн. Хэдэн жилийн өмнө гэр хороололд барьцаалах га­зар­гүй, худалдаж авах хүн олддоггүй байсан. Иргэдээ хуурсан ажил гэж ойлгодог байсан бол одоо зарим газар 120 сая төгрөгт хүрч байна.

 

-Төр ямар ч тохиолдолд иргэдээсээ газар худалдаж авч болно. Улсын болон орон нутгийн хөрөнгө оруу­лалтаар дэд бүтцийн асуу­дал, мөн зам тавих ажил гарна. Мөн тухайн иргэний газарт барилга барих бол тэр компани иргэнтэй тохирол­цож газрыг нь хоёр өрөө бай­раар солино ч гэж ярьж байгаа. Зарим нь бэлэн мөнгөө авдаг. Орон сууцаа баригдсан хойно нь орно гэсэн хувилбар бий.

 

-Улаанбаатар хот барил­гажих ерөнхий төлөв­лө­гөөний дагуу л явагдаж байгаа. Газрын тухай хуу­лиар төсөл сонгон шалга­руулж, дуудлага худалдаа­гаар газрыг эзэмшүүлж, ашиглуулж байгаа. Газар олгох субъект нь олон бай­даг ч эцэст нь манай ал­банаас өөр хариуцлага хү­лээх газаргүй болдог. Хо­рооны Засаг дарга, СӨХ-ны дарга нар хуулиар газар олгох эрхгүй мөртлөө асуудалд оролцох болсон гээд яриад байвал их зүйл бий. БОЯ, нийслэлийн За­саг дарга, есөн дүүргийн Засаг дарга, олон субъект хуулиар олгогдсон эрх мэдлээ хэ­рэгжүүлдэг. Эрх бүхий бай­гууллагуудтай санамж би­чигт гарын үсэг зураад хамтарч ажиллахаар болж байгаа. Богд уулыг тойрсон газруудаас төлбө­рийг нь авахаар болсон. Төлбөрөө өгөх гэж ирснийг нь бүрт­гэж авч байна. Яг хэчнээн компани тусгай хамгаа­лалттай нутагт газар авсан тухай мэдээлэл БОЯ-д байгаа.

 

-Газрын албаны даргын ажлыг аваад хоёр жил болж байна. Ажилдаа нэмэр бол­гох зорилгоор судалгаа хийж үзсэн. Иргэдийн 50 хувь нь зөвхөн мэдээлэл авах гэж манай газарт ирдэг. Тэгэхээр мэдээллийг ил тод болгон цахим хэлбэрт оруулж хэвлэл, мэдээллээр тарааж, гарын авлага тү­гээх юм бол ядаж 50 хувь нь 10 болж буурах байх. Энэ ажлын хүрээнд хиймэл да­гуулаас мэдээлэл дамжуу­лах ажлыг манай залуус санаачилж дотоод нөөцөө­рөө л хийлээ. Аль ч салбарт газрын тухай мэдээллийг манай баазаас авч болно. Удахгүй бид онлайн бир­жийн ажлыг хийхээр бэлэн болгосон.

 

-Малгүй болсон иргэд хотод амьдрахыг буруутгах аргагүй. Энэ шилжилт хө­дөл­гөөнийг замбараатай болгож төвлөрсөн нэг бод­лого барихгүй бол хот ачаал­лаа дийлэхгүй нь ээ. Одоо ч гэсэн хот савнаасаа халь­чихаад байна. Бид Улаан­баатар хотод шинээр суурь­ших иргэдийг түр нэг цэгт байршуулахаар нэлээн ажил хийж байгаа. Төв аймгийн зам дагуу иргэдийг суурьшуулах боломж бий. Ядаж замтай, цахилгаан, худагтай, нийтийн тээвэр үйлчилнэ гэх мэтээр төлөвлөсөн. Иргэдийг хуаран маягийн нэгдсэн хашаанд буулгаад бичиг баримтыг нь цэгцлээд нийг­мийн үйлчилгээнээс нь хоцроохгүй, дэд бүтцийг нь шийдэж өгөх хувилбар байна.

 

-Үерийн асуудал байнга ярьдаг, хавар шар усны үер болдог. Энэ ч бас манай хийх ажил. Даанч харам­сал­тай нь иргэд үүнийг ойлгодоггүй. Яг тэрүүхэн хугацаанд л ойл­гож байгаа юм. “Та нүүгээ­чээ, үерт ур­сана шүү” гэхэд "Миний хэ­зээ, яаж үхэх чамд ямар хамаатай юм. Үхсэн ч ха­маа­гүй эндээ амьдарна" гэдэг.

 

-Би үнэгүй өмчлөх ёстой 0.07 га газраа аваагүй. Ханд­­гайтын Богины аманд зуслангийн газартаа гэр бүлээрээ зусдаг. Хотод бус­дын адил нийтийн орон сууцтай. Автомашины нэг гарааштай. Яваан­даа тэр гарааш хотын өнгө үзэмж муутгаж байна гээд бидний хийж байгаа ажлын хүрээнд нураагдах байх аа.

 

Нийслэлийн газрын алба