ХААН Банкны Санхүүгийн түрээс, төслийн зээлийн газрын захирал Б.БОЛОРТУЯА:

-Хэдэн жилийн өмнөөс арилжааны банкууд санхүүгийн түрээсийн үйлчилгээг үзүүлж ирсэн. Одоо банкууд тусгай зөвшөөрөл авч энэ үйлчилгээг эрхлэхээр болжээ. Энэ нь юугаараа онцлог юм бэ?

-2006 оны зургадугаар сард Санхүүгийн түрээсийн хууль батлагдсан боловч арилжааны банкууд санхүүгийн түрээсийн үйлчилгээ үзүүлэх боломж хараахан байгаагүй юм. Харин энэ оны нэгдүгээр сард Банкны тухай хууль шинэчлэгдэн батлагдсанаар арилжааны банкуудад санхүүгийн түрээсийн үйл ажиллагаа явуулах эрх зүйн орчин бүрдсэн юм. Уг хуулийн дагуу арилжааны банкууд санхүүгийн түрээсийн үйлчилгээ явуулах хүсэлтээ Монголбанканд гаргаж, тусгай зөвшөөрөл авах болсон.

-Танай банк санхүүгийн түрээсийн үйлчилгээ үзүүлэх анхны тусгай зөвшөөрлийг авсан гэсэн. Зөвшөөрлийг ямар шалгуураар олгодог юм бэ?

-Банкны тухай хуульд зааснаар тухайн арилжааны банк нь үйл ажиллагаанд шаардагдах хөрөнгийн эх үүсвэр, өөрийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний журам, хүний нөөцийн боломж, программ хангамж, тоног төхөөрөмжийн байдал, бизнес төлөвлөгөөгөө зэргээ танилцуулсны үндсэн дээр тусгай зөвшөөрлөө аваад байна.

-Зарим банк санхүүгийн түрээсийн үйлчилгээг үзүүлэх оролдлого хийж байсан. Гэхдээ санхүүгийн түрээсийн одоогийн нөхцөлд жижиг, дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх боломжгүй гэсэн шүүмжлэл гардаг. Танай банкны хувьд үйлдвэрлэгчдэд ямар боломжийг олгох бол?

Сүүлийн хориод жилийн хугацаанд Монголын эдийн засаг худалдаа, үйлчилгээний салбар дээр тогтож ирсэн гэхэд хилсдэхгүй. Одоо үйлдвэрлэл рүү шилжих цаг болсон гэж бизнесийнхэн болоод банк санхүүгийн мэргэжилтнүүд үзэж байна.

Засгийн газрын түвшинд ч энэ тухай ярьж, нэмүү өртөг бий болгох, үйлдвэрлэлийг дэмжих чиглэлд анхаарлаа хандуулж байна.

Манай банкны хувьд 2005 оноос эхлэн хэрэглээний лизингийн бүтээгдэхүүнээр харилцагчиддаа үйлчилж ирсэн. Бид хэрэглээний лизингид суудлын автомашин, мотоцикл болон 5.0 тонноос доош хүчин чадалтай ачааны машин, гэр ахуйн цахилгаан бараа, тавилга, гар утас гэх мэт бараа бүтээгдэхүүнийг хамруулдаг.
Одоо шинээр гарч буй санхүүгийн түрээсийн бүтээгдэхүүн нь илүү бизнесийн үйл ажиллагаанд чиглэсэн.
Үйлдвэрлэл эрхлэгчид өөрийн бизнесийн үйл ажиллагаанд шаардлагатай тоног төхөөрөмж, машин механизмыг урт хугацаанд уян хатан нөхцлөөр түрээслэх замаар худалдан авах боломжийг санхүүгийн түрээс олгох болно. 

-Манай арилжааны банкууд томоохон хөрөнгө оруулалтыг санхүүжүүлэх бололцоогүй гэдэг. Үйлдвэрлэлийн тоног төхөөрөмж бол их хэмжээний хөрөнгө шаардана. Ийм хэмжээний зээлийг гаргах чадал бий юу. Өөрөөр хэлбэл, төд хүртэл төгрөгийн зээл олгох боломжтой гэсэн босго байгаа юу?

-Санхүүгийн түрээсээр түрээслэх хөрөнгө нь тухайн худалдан авах үнээс хамаарах ба дээд хэмжээг тогтоогоогүй. Өөрөөр хэлбэл энэхүү бүтээгдэхүүн маань зөвхөн  зөвхөн жижиг, дунд үйлдвэрлэл эрхлэгчдэд бус  томоохон аж ахуйн нэгжүүд ч үүнд хамрагдах боломжтой.

-Тэгвэл санхүүгийн түрээсийн үйлчилгээ нь түрээслэгчдэд ямар давуу талыг олгож байна вэ?

- Бизнес эрхлэгчид тоног төхөөрөмжөө худалдан авах бол маш их хэмжээний хөрөнгө шаардана. Харин түрээслэснээр тухайн худалдан авахад зарцуулах байсан хөрөнгөө өөр үр ашигтай хөрөнгө оруулалтад зориулах боломжтой болно.

Бизнес эрхлэгчид шаардлагатай түрээсийн зүйлийг банк борлуулж буй компаниас худалдан авч түрээсийн гэрээний үндсэн дээр түрээслэгчид эзэмшүүлж ашиглуулна. Ийм учраас барьцаа хөрөнгө бага шаардана.
Түрээсийн гэрээ дуусгавар болоход бизнес эрхлэгч түрээсийн зүйлийг өөрийн өмчлөлд шилжүүлэн авах боломжтой.

Санхүүгийн түрээсийн хуульд зааснаар түрээсийн зүйлийг аль ч талын баланст тусгаж болох тул түрээслэгч өөрийн балансад тусгаснаар татварт ногдох зардлыг бууруулах давуу талтай.

Түүнээс гадна нэг том давуу тал бол санхүүгийн түрээсийн уян хатан нөхцөл юм. Санхүүгийн түрээсийг 60 хүртэл сарын хугацаатай, төгрөгийн хувьд сарын 1.3-2.0 хувийн хүүтэй, ам долларын сарын 1.0-1.8 хувийн хүүтэй, 15-40 хувийн урьдчилгаа төлбөр төлөх нөхцөлтэйгээр хамрагдах боломжтой.

Санхүүгийн түрээс нь урт хугацааны хөрөнгө оруулалтын хэлбэр тул инфляцийн нөлөөлөлд өртөхгүй гэх мэт маш олон давуу талтай бөгөөд үйлдвэрлэл эрхлэгчдэд маш тохиромжтой бүтээгдэхүүн юм.

-Банк эрсдэл өндөртэй ийм зээлийн бүтээгдэхүүнийг яагаад гаргах болов. Манайд ийм эрэлт их байна гэдгийг судалж үзсэн үү. Ирээдүйд уул уурхайн салбар ихээхэн хөгжих төлөвтэй байгаа. Гэвч хөрөнгө мөнгөгүйгээс болж өөрийн лицензээ ашиглаж чадахгүй байгаа хувь хүн, аж ахуйн нэгжүүд цөөнгүй.

- Энэ бүтээгдэхүүн маань арилжааны банкуудын хувьд эрсдэлтэй байж болох ч үйлдвэрлэл эрхлэгчдээ дэмжих, Монголдоо баялгыг бүтээх боломжийг олгож байгаа гэдэг утгаараа илүү ач холбогдолтой юм.

2006 онд Санхүүгийн түрээсийн хууль батлагдсанаас хойш ХААН Банк санхүүгийн түрээсийн үйл ажиллагаа эрхлэх талаар судалгаа шинжилгээ хийж байсан ба санхүүгийн түрээсийн талаар мэргэшсэн гадаад зөвлөхүүдийн хэд хэдэн удаа авч ажиллуулж байсан.

Гадаад орнуудын туршлагаас харахад үйлдвэрлэл эрхлэгчдийн хөл дээрээ босох, үйл ажиллагаагаа өргөтгөх санхүүжилтын гол арга зам нь санхүүгийн түрээс байдаг байна.

Санхүүгийн түрээс нь уул уурхай төдийгүй хөдөө аж ахуй, аж үйлдвэрийн бүхий л салбарт үйл ажиллагаа явуулж буй бизнес эрхлэгчид зориулагдана.

Бид одоо түүхий эдээ экспортлохоос илүүтэйгээр түүнийг боловсруулан, нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхэд санхүүгийн түрээсийн үйлчилгээ чухал үүрэг гүйцэтгэнэ гэдэгт найдаж байна.

-Тодорхой судалгаа байна уу?

-Орчин үеийн санхүүгийн түрээсийн үйл ажиллагааг 1950-иад оноос АНУ-д жинхэнэ утгаараа үүсэж бий болсон гэж үздэг бөгөөд Европын орнууд, Азийн хөгжиж буй орнуудад маш түгээмэл ашиглагддаг санхүүгийн бүтээгдэхүүн болоод байна.

Манай статистикийн мэдээнээс үзвэл, дотоодын нийт бүтээгдэхүүнд эзлэх аж үйлдвэрийн салбарын хувь хэмжээ маш бага байгаа. Бага зэрэг өссөн үзүүлэлт харагддаг боловч энэ нь уул уурхайн салбарт хамааралтай байдаг. Уул уурхайгаас гадна бусад аж үйлдвэр хөгжих ахиц харагдахгүй байгаа. Монгол Улс одоо импортлогч орон биш, үйлдвэрлэгч орон болох цаг нь болсон гэж бодож байна.   

-Манай үйлдвэрлэл эрхлэгчдэд яг ямар төрлийн тоног төхөөрөмж илүү хэрэгцээтэй байгаа бол.

-Тоног төхөөрөмжийг аж үйлдвэрийн салбараар нь ангилж болох юм. Уул уурхай, хөдөө аж ахуй, газар тариалан, хүнсний үйлдвэрлэл гээд. Бизнесийн орчин өөрөө нээлттэй тул бизнес эрхлэгчдэд ямарч төрлийн тоног төхөөрөмж шаардлагатай болж болно.

Ерөнхийдөө орон нутгийн хувьд бол түүхий эдийн нөөц бололцоон дээр тулгуурлан бага оврын сүү боловсруулах үйлдвэр, ноос боловсруулах үйлдвэрүүд, газар тариалангийн тоног төхөөрөмжүүд илүү эрэлт хэрэгцээтэй байдаг бол томоохон аж ахуйн нэгжүүдэд том оврын машин механизм, үйлдвэрийн бүхэл бүтэн дамжлага цех ч шаардлагатай байдаг.

Хамгийн чухал нь тоног төхөөрөмжийн талаарх мэдээлэл их хомс байна. Саяхан манай банк МҮХАҮТ-тай хамтран ажиллах гэрээнд гарын үсэг зурлаа. Ингэснээр манай харилцагчид МҮХАҮТ-ын мэдээллийн бааз болон ахмад зөвлөхийн багаар дамжуулан тоног төхөөрөмжийн талаар мэдээлэл авах, танхимын дэргэдэх төлөөлөгчийн газраар дамжуулан тоног төхөөрөмжийг импортлон оруулж ирэх боломжийг нээж өгч байгаа юм. Мөн хэд хэдэн байгууллага хамтран ажиллах санал тавиад байгаа. Цаашид манай банкны зүгээс санхүүгийн түрээсийн үйлчилгээний ашиг тусыг бодитоор хэрэгжүүлэхэд Засгийн газар болон ТББ-уудтай хамтран ажиллахад нээлттэй байна.

-Түрээслэгч, банк, бэлтгэн нийлүүлэгч гэсэн гурван талын холбоо байгаа. Бэлтгэн нийлүүлэгчийг хэрхэн сонгох вэ. Орчин үеийн дэвшилтэт технологийг сонгоно гэдэг үйлдвэрлэгчдийн хэрэг байх. Нөгөө талаас банк  эрсдэл үүрч байгаагийн хувьд үүнийг хэрхэн зохицуулах вэ?

-Бизнес эрхлэгчид хоёр замаар санхүүгийн түрээсийн үйлчилгээг авч болно.  Нэгдүгээрт, манай банктай хамтран ажиллах гэрээтэй байгууллага, иргэдийн борлуулж буй тоног төхөөрөмж, машин механизмаас сонгох замаар хамрагдах,  хоёрдугаарт, тухайн түрээслэгчийн өөрийнх нь үйл ажиллагаанд тохирох тоног төхөөрөмжийг оруулж ирдэг гэрээ байгуулсан байгууллагууд байхгүй бол Өөрөө буюу зуучлагчаар дамжуулан импортлон оруулж ирснийхээ дараа санхүүгийн түрээст хамрагдах боломжтой. Өөрөөр хэлбэл бизнес эрхлэгчид өөрсдийн оруулж ирсэн тоног төхөөрөмжөө банкинд худалдаад, буцаагаад банкнаас түрээслэх боломжтой юм.

Монцамэ