Баруун-Урт сумын Засаг дарга, хотын захирагч
М.Төмөрчулуунтай ярилцлаа.

-Сумын Засаг дарга, хотын захирагчийн хувьд аймгийн төвийн хөгжлийн асуудлаар Таны бодол сэтгэгдлийг сонсвол…?
-Хотынхоо одоогийн болон ирээдүйн хөгжлийн талаар сэтгэл ханамжтай байна. Бид хотоо “Хөгжиж буй хот” гэж нэрлэдэг. Сүүлийн гурван засаглалын хугацаанд Баруун-Урт хот маань хөгжих өнгө төрхөө олж олон сайхан хөгжлийн чиг хандлага бүхий бүтээлч ажлыг хийж байна. Ер нь Баруун-Урт сум /хот/ маань аймгийн төвийн хувьд Засгийн газрын болон аймаг, орон нутгийн удирдлагын бодлого, үйл ажиллагааны анхаарлын төвд ямагт байж хөгжил дэвшил, тохижилт, бүтээн байгуулалтын тодорхой ажил хийгдэж байна. Хуучин тогтолцооны үед хагас дутуу баригдаад балгас болж орхигдсон дуусаагүй барилга олон байсныг манайхан сайн мэднэ дээ, бүгд ашиглалтанд орлоо. Цэвэр, бохир усны шугам сүлжээнд холбогдоогүй сургууль, цэцэрлэгийн болон нийтийн эзэмшлийн олон барилга байгууламжийн ихэнхийг нь холбож дууслаа.Баруун-Урт хотын дэд бүтэц, зам харилцаа, холбоо, гэрэл цахилгаан, усны хангамж сайжирч төв суурингийн хөгжлийн суурь асуудлууд үндсэндээ шийдэгдээд байна. Энэ нь гудамж талбайгаа тохижуулах, ногоон бүс бий болгох болон бусад бүтээн байгуулалтын ажлыг хийхэд ихээхэн дөхөмтэй боллоо.Сум, орон нутагт бүтээн байгуулалт өрнүүлж хурдацтай хөгжихөд манай аймгаас сонгогдсон УИХ-ын хоёр гишүүн маань туслалцаа дэмжлэгийг үргэлж үзүүлж байдагт нь баярлаж явдгаа энэ дашрамд илэрхийлье.
-Та Баруун-Урт сумын Засаг даргаар хоёр дахь удаагаа сонгогдон ажиллаж байна. Энэ бүрэн эрхийн хугацааны мөрийн хөтөлбөртөө сум, орон нутгийн хөгжил дэвшил, иргэдийн аж амьдралыг дээшлүүлэх талаар бодитой зүйл юу хийж бүтээхээр тусгав даа?
-Иргэд, олон түмний дэмжлэг, итгэлийг хүлээж Баруун-Урт сумын Засаг дарга, хотын захирагчаар хоёр дахь удаагаа сонгогдон ажиллаж байна. Сумын удирдлага, тамгын газраас санаачлан хэрэгжүүлж буй бодлого шийдвэр, ажил арга хэмжээг иргэд маань талархан хүлээж авч идэвхтэй оролцдог боллоо. Ер нь аймгийн удирдлага болон сумын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгж, байгууллага, хүмүүсийн тусламж дэмжлэг, санаачлагын үр дүнгээр аймгийн төв маань иргэдийн ая тухтай тавлаг амьдрах орчин бүхий тохилог суурин болж байна. Сумын Засаг даргын Тамгын газар 2008-2012 оны засаглалын бүрэн эрхийн хугацаанд таван бүлэгт 83 асуудлыг багтааж төлөвлөн хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байна. Бидний мөрийн хөтөлбөрийн гол асуудал нь төрийн үйлчилгээний чанар хүртээмжийг сайжруулах, иргэний нийгмийн байгууллага, иргэдийн өөрсдийнх нь оролцоо боломж, бололцоонд тулгуурлан ажиллаж амьдрах орчин нөхцлийг нь сайжруулах, ажилгүйдлыг бодитойгоор бууруулах, өрхийн орлогыг нэмэгдүүлэхэд чиглэгдэж байна. Яавал нэг өрхийг ч гэсэн гэр бүлээ аваад явчих хэмжээний орлогын эх үүсвэртэй болгох вэ? гэдэг асуудал миний сэтгэлд үргэлж явдаг юм. Дундаж болон түүнээс дээш орлоготой өрхийн тоог нэмэх явдал мөрийн хөтөлбөрийн маань үндсэн зорилт юм даа. Иймд хүний нэр төр, гэр бүл, амьдрал ахуй ямар их үнэ цэнэтэй, хүн бүрт ямар их эрч хүч, нөөц боломж байдгийг өөрсдөд нь мэдрүүлж ойлгуулахийг хичээн ажиллаж байна. Ер нь “Ядуурал” гэдэг үгийг “залхуугаас зайлсхийх” гэсэн үгээр сольж яримаар санагддаг. Төрийн зүгээс олон жил ядуурлаас гаргана гэж ярьж, тодорхой зорилт дэвшүүлж багагүй зүйл хийсэн ч үр дүн нь тааруухан байна. Бид “юмхнаар юм хийж сурсан” өвөг дээдсийнхээ тэр сайхан уламжлалыг сэргээмээр байна. Ялангуяа малын арьс шир, ноос ноолуурыг боловсруулан хэрэгцээт зүйлээ хийгээд байх нөөц боломж их байна. Энд бидний санаачилга, сэтгэл хоёр л дутаад байна уу даа.
-Аймгийн Засаг даргаас сар бүр нэг бүтээлч ажил хийж байхаар сумдын Засаг дарга нартайгаа батламж гэрээ байгуулсан. Өнгөрч буй жил хагасын хугацаанд мөрийн хөтөлбөрийнхөө хүрээнд ямар бүтээлч ажил хийж амжуулав?
-Засгийн газраас баримталж байгаа иргэний бүртгэлийн төгөлдөршлийг бий болгох зорилтын хүрээнд гуравдугаар сард иргэний бичиг баримтын үзлэг зохион байгуулж иргэдийн бичиг баримтын зөрчлийг арилгах арга хэмжээ авлаа.
Урин дулааны улиралд хотын ойр орчмын хог цэвэрлэх, мод зүлэг суулгаж арчлах, явган хүний зам тавих, хүүхдийн тоглоомын талбай байгуулах зэрэг бүтээн байгуулалт, тохижилтын ажилд хөдөлмөр эрхэлдэггүй хоёр зуу орчим хүнийг татан оролцуулж тодорхой хэмжээний хөлс цалин олгож байна. Ер нь аймаг, сумын Засаг даргын тамгын газар хамтран гудамж талбайг тохижуулж ногоон бүс, цэцэрлэгт хүрээлэн байгуулахад анхааран ажиллаж байна. Сумын агропаркийг түшиглэн мод үржүүлгийн газар байгуулах зорилгоор зургаан төрлийн модны 3000 суулгацыг тарьж, арчилж хамгаалах ажлыг хийж байна. Хэдэн жилийн дараа нутгийнхаа хөрсөнд ургуулсан модноос суулгац авч гудамж талбайдаа таривал холоос мод тээвэрлэн авчирдаг явдал арилж, зардлын хувьд хямдарч ирнэ гэж бодож байна. Багийн хөгжлийг дэмжих хөтөлбөрийн хүрээнд айл өрхийн хашааны эгнээ, гудамжийг тэгшилж, будаж зосдон засварлах ажлыг хийж эхлээд байна. Цаашид энэ ажлаа үргэлжлүүлж, гэр хорооллын цэвэр, бохир усны цооногыг эрүүл ахуйн шаардлагад нийцүүлэн байгуулж, ногоон бүс бий болгож иргэдийн амьдрах цэвэр, үзэмжтэй орчин бий болгохоор зорьж байна.
“Нэг сум-нэг бүтээгдэхүүн” үндэсний хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж жижиг дунд үйлдвэрлэл эрхлэгчдийг дэмжих зорилгоор “Сүхбаатарт үйлдвэрлэв” үзэсгэлэн худалдаа зохион байгуулж энэ ажлаа цаашид үе шаттайгаар явуулж байхаар боллоо.
-Аймгийн төв маань эзэмшлийн ногоон бүсээс өөр газар нутаггүй. Иймд иргэдийн зуун дал гаруй мянган малын ус, бэлчээрийг хэрхэн зохицуулж байна даа?
-Аймгийн АДХ-ын гүйцэтгэх захиргааны 1967 оны 64 дүгээр тогтоолоор Баруун-Урт сумын хилийн цэсийг “хотын ногоон бүс” гэсэн утгаар хааш хаашаагаа таван км-ын тойргоор тогтоож өгснийг өнөө хүртэл мөрдөж байгаа билээ. Одоогийн мөрдөгдөж буй хууль, эрх зүйн хүрээнд аймгийн төвийн сумын газар нутгийг шийдвэрлэх боломжгүй юм. Манай сум 170 гаруй мянган малтай ч өөрийн мэдлийн нутаг бэлчээргүй, Асгат, Уулбаян, Мөнххаан, Эрдэнэцагаан, Халзан гээд хил залгаа сумдын Иргэдийн хурал, Засаг даргын тамгын газартай тохиролцож, нутаг бэлчээр гуйж малчдаа хэдэн малтай нь авч явж байна. Ёстой л “хаяа багтахаар бууж, хамар багтаахаар иднэ” гэгч л болж байна даа.
-Аймгийн төвд гадаад, дотоодын төсөл хөтөлбөрийн хөрөнгө санхүүжилтийг хэрхэн ашиглаж байна вэ?
-2004 оноос хойш аймаг, хотод маань гадаад, дотоодын төсөл, хөтөлбөр, санхүүжилтээр багагүй зүйлийг шийдвэрлэж үр дүнд хүрч байна. БНСУ-ын “Шинэ тосгон” хөдөлгөөнтэй харилцаа холбоо тогтоож, хамтран ажиллах болсноос хойш гэр хороолол руу чиглэсэн хатуу хучилттай зам тавих, халуун усны газар байгуулахад хөрөнгийн туслалцаа дэмжлэг үзүүллээ. Мөн ӨМӨЗО-ны хөрш зэргэлдээ аймаг, хошуудаас хотын тохижилт, ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлэх, засмал зам тавьж, гудамж талбайг гэрэлтүүлэгтэй болгоход тодорхой хөрөнгө оруулалт хийсэн юм.
“Цайрт минерал” компанийг Төмөртийн овооны цайрын баяжуулах үйлдвэрийн хөрөнгө оруулалтаар их жанжин Сүхбаатарын хүрэл хөшөө бүхий талбайг бүрэн шинэчилсэн төдийгүй Дөрвөлж толгой дээр иргэдийн амралт, чөлөөт цагт зориулсан “Эв найрамдлын цэцэрлэгт хүрээлэн” -г байгууллаа. 2008 онд Английн Хүүхдийг ивээх сангийн хөрөнгөөр 4 дүгээр багт орчин үеийн шаардлагад нийцсэн 75 хүүхдийн хүчин чадал бүхий шинэ цэцэрлэгийн барилга барьж ашиглалтад орууллаа.
“Тогтвортой амьжиргаа-2” төслийн хөрөнгөөр өнгөрсөн онд цэцэрлэг, эмнэлэг, сургуулийн материаллаг баазыг шинэчлэх, нэмэгдүүлэх чиглэлээр таван төсөл хэрэгжүүлж, хөдөөгийн хоёр багийн эмчийг унаатай болгосон юм. Энэ төслийг хэрэгжүүлэхэд багийн иргэд идэвхитэй оролцож байна. Энэ онд “Тогтвортой амьжиргаа-2” төслийн санхүүжилтээр 7 дугаар багийн орон сууцнуудын гаднах тохижилт, ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлэх, Ерөнхий сайд асан Ц,Жигжиджавын хөшөө бүхий төв талбайн тохижилт, 6 дугаар багийн гудамжны гэрэлтүүлгийг нэмэгдүүлэх, хоёр, гуравдугаар цэцэрлэгийн тоног төхөөрөмжийг шинэчлэх зэрэг ажлыг хийж байна. Мөн уг төслөөс хөдөөд худаг шинээр гаргаж, булаг шандыг сэргээж, мал угаалгын цэг байгуулан мал эрүүлжүүлэхэд хөрөнгө гаргаж байна. Мөн Мерси кор төслийн байгууллагатай хамтран иргэдийн бизнесийн үйл ажиллагааг дэмжих, амьдрах орчин нөхцлийг сайжруулах чиглэлээр олон төсөл хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсэн төдийгүй хамгийн сүүлийн жишээ гэхэд л гуравдугаар багийн “Эвт хүч” хуримтлалын бүлэгт 1.8 сая төсөл хэрэгжүүлж байна. Энэ дашрамд аймаг дахь Мерси кор төслийн болон “Тогтвортой амьжиргаа-2” төслийн зохицуулагчийн газарт иргэдийнхээ өмнөөс талархал илэрхийлж, ажлын амжилт хүсэн ерөөе.