Тус газар татварын албаны үйл ажиллагаа, татварын улсын байцаагч, ажилтныг ёс зүйн зөрчил дутагдал гаргахаас сэргийлэх, зөрчил дутагдлыг илрүүлж, таслан зогсоохоор өнгөрсөн гуравдугаар сараас эхлэн мэдээлэл авах 318772 нээлттэй утас ажиллуулж, зуугаад мэдээлэл ирсний мөрөөр шалгаж хариу өгчээ. ТЕГ-ын Татвар төлөгчтэй харилцах хэлтсийн улсын байцаагч Ц.Цэндсүрэнгээс зарим зүйлийг тодрууллаа.

-Улсын төсвийн орлогын бүрдүүлэлт ямар байгаа вэ?

-Хагас жилийн хугацаанд улсын төсөвт 233,8 тэрбум төгрөг, орон нутгийн төсөвт 106.2 тэрбум төгрөг нийт 340.0 тэрбум төгрөгийн татварын орлогыг төвлөрүүллээ. Улсын төсөв, Монгол Улсыг хөгжүүлэх санд 228,1 тэрбум төгрөг төвлөрүүлэхээс 233,8 тэрбум төгрөг төвлөрүүлж төлөвлөгөөг 102,5 хувиар биелүүлсэн. Дархан-Уул, Дорнод, Орхон, Төв, Ховд аймаг, Баянзүрх, Сүхбаатар дүүргийн татварын хэлтэс төлөвлөгөөг 0,3-20,5 хувиар тасалсан дүнтэй байгаа.

-Татварын өр, дутуу төлөлт болоод хүчингүй болгосон өрийн талаар ярихгүй юу?

-"Татварын өршөөл үзүүлэх тухай хууль" хэрэгжүүлэх төв комиссын хурлаар Налайх, Багануур, Баянзүрх, Баянгол, Сүхбаатар, Хан-Уул дүүрэг, Архангай, Говьсүмбэр, Ховд, Дархан-Уул, Өвөрхангай, Хэнтий, Дорноговь, Булган, Дорнод, Завхан, Говь-Алтай, Өмнөговь, Дундговь, Увс, Сэлэнгэ, Сүхбаатар, Баян-Өлгий, Баянхонгор аймгийн татварын хэлтсээс ирсэн татварын өрийн холбогдолтой материалыг мэдээллийн баазын өрийн үлдэгдэлтэй тулган, 25 татварын албаны 17 мянга гаруй татвар төлөгчийн 6536.1 сая төгрөгийн өр шалгаж, 15450 татвар төлөгчийн 5726.9 сая төгрөгийн өрийг татварын өршөөл үзүүлэх хуульд хамруулах болсон. 19 татварын албанд өршөөлд хамрагдах татварын өр хүчингүй болгох зөвшөөрлийн бичиг хүргэлээ. Шүүхийн шатанд татварын холбогдолтой хэрэг маргааны шийдвэрлэлт, цагдаа, прокурорын болон бусад хууль хяналтын байгууллагад шилжүүлсэн ч шийдвэрлэгдэхгүй байгаа хэрэг, өрийн судалгааг татварын алба бүрээр гарган, татварын өр, маргаантай хэргийн шийдвэрлэлтийг сайжруулахаар хамтран ажиллаж, мэдээлэл солилцож байгаа.

-Хяналт шалгалт хийсэн тухайд?

-Татварын улсын байцаагчдын сахилга хариуцлага дээшлүүлэх, ажлын арга барил, хэлбэрийг боловсронгуй болгон үйл ажиллагааг эрчимжүүлэх, тэднийг мэргэжил, арга зүйн нэгдсэн удирдлагаар хангах, далд эдийн засаг дахь нуугдмал орлого илрүүлэн татварт хамруулах, татвараас зайлсхийхийг таслан зогсооход чиглэсэн арга хэмжээ авч ирлээ. Татварын хууль тогтоомж санаатай зөрчиж, татвар төлөхөөс зайлсхийсэн 13 татвар төлөгчийн 166,630,164.0 мянган төгрөгийн зөрчил төлбөрийг хууль хяналтын байгууллагад шалгуулахаар шилжүүлсэн.

-Аливаа хяналт шалгалт ямар нэгэн эерэг үр дүн авчирдаг. Танай хувьд?

-Өнгөрсөн онд хийсэн шалгалтаар татварын албад нийт 6845 татвар төлөгчийг шалгаж 211,749.7сая төгрөгийн зөрчил илрүүлэн 14,990.3 сая төгрөгийн нөхөн татвар, 15,306.8 сая төгрөгийн хүү, торгууль, нийт 30,297.1 сая төгрөгийн төлбөр ногдуулан төлүүлэхээр шийдвэрлэснээс 50.4 хувийг барагдуулсан. Нийслэлийн хэмжээнд бүх төрлийн согтууруулах ундаа, тамхины жижиглэн, бөөний худалдаа эрхэлж байгаа аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэд, импортлогч 52 дэлгүүр, төвлөрсөн захад шалгалт хийж, онцгой албан татварын хуурамч тэмдэгтэй, эрүүл ахуйн шаардлага хангаагүй, 0.25-1.0 литрийн, 24 нэр төрлийн, 2620 шил буюу 7,433.5 мянган төгрөгийн архи, дарс, виски хураав. Согтууруулах ундааны үйлдвэрлэл эрхлэгч 83 аж ахуйн нэгжийн үйлдвэрлэн борлуулдаг согтууруулах ундааны нэр төрөл, савлалт, барааны шошгоны судалгаа шинэчлэн хийж, нийт 235 нэр төрлийн согтууруулах ундаа бүртгэсэн.

-Татвар төлөгч хуулиар хүлээсэн үүргээ биелүүлэхгүй байгаа нь нэг талаас мөнгө санхүүтэй холбоотой, нөгөөтэйгүүр мэдээлэл муу авснаас үүдэж байна уу?

-Иргэн хүн, татвар төлөгч хуулиар хүлээсэн эрхээ эдэлж, үүргээ биелүүлэх ёстой. Үндэсний татварын алба татвар төлөгчдэд нээлттэй, шуурхай үйлчилгээ үзүүлэн, татвар төлөгч, татварын байгууллагын хамтын ажиллагааг бэхжүүлж, татвар төлөгч хуулиар хүлээсэн үүргээ биелүүлэхэд нь туслах, татварын боловсролыг дээшлүүлэх сургалт, сурталчилгаа, зөвлөгөө өгөх, мэдээллээр хангах үүднээс Татвар төлөгчтэй харилцах хэлтэс шинээр байгуулсан. Аль болох татвар төлөгчтэй ойр байж хамран ажиллахыг зорьж байна. "Татвар төлөгчдийн өдрүүд"-ийг тавдугаар сарын 4-10-нд "Хямралын эсрэг хамтдаа" уриан дор улсын хэмжээнд зохион байгуулж, шилдэг татвар төлөгч аж ахуйн нэгжийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ сурталчилах, татварын албадын үйл ажиллагааг олонд хүргэсэн. Их, дээд сургуулийн оюутнуудын дунд "Татварын хуулийг хэн сайн мэдэх вэ?" тэмцээн, "Татварын харилцаан дахь төр хувийн хэвшлийн түншлэл" уулзалт, ярилцлага хийж, татварын сэдэвт зурагт хуудас, татварын хуулийн хялбаршуулсан хүснэгт, татвар төлөгчдөд зориулсан зөвлөмж, цахим тайлангийн сурталчилгаа тарааж, утсаар зөвлөгөө өгч байгаа.

-Хууль тогтоомж боловсронгуй болгох талаар ямар алхам хийж байгаа вэ?

-Татварын хууль тогтоомжийн эрх зүйн орчинг сайжруулах, хууль тогтоомжийг боловсронгуй болгох чиглэлээр "Бэлэн ба бэлэн бус төлбөр тооцоонд хяналт тавих тухай" хуулийн төсөл, "Жижиг татвар төлөгчийн орлогын албан татварын тухай" хуулийн төсөл, "Бэлэглэлийн албан татварын тухай" хуулийн төслийг шинээр боловсруулж байна. Татвар төлөгчийг урамшуулах чиглэлээр гадаад орнуудын туршлага судлан, татвар төлөгчдөд урамшуулал үзүүлэх талаар татварын ерөнхий хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл, "Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хууль", "Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хууль", "НӨАТ-ын тухай хууль", "Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хууль", "Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хууль"-д нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл, санал боловсруулж Сангийн яаманд хүргүүлсэн. Мөн "НӨАТ-ын тухай хууль" дагаж гарах "НӨАТ-ын ногдуулалт, төлөлтийг хянаж баталгаажуулах журам"; "НӨАТ-ын ногдуулалт, төлөлтийг баталгаажуулсан акт"-ын загвар, "Буцалтгүй болон хүмүүнлэгийн тусламж, хөнгөлөлттэй зээлийн хөрөнгөөр дотоодын зах зээлээс худалдан авсан бараа, ажил, үйлчилгээг хуулийн дагуу НӨАТ-аас чөлөөлөхөд мөрдөх журам", "Дипломат төлөөлөгчийн болон консулын газар, олон улсын байгууллагын төлсөн НӨАТ-ыг буцаан олгох асуудлыг зохицуулах журам" боловсруулж яаманд өглөө.

-Нэг цэгийн үйлчилгээ бий болгох, мэдээллийн технологийн ололтыг үйл ажиллагаандаа хэр хэрэгжүүлж байгаа вэ?

-Энэ онд "Татвар төлөгчийн бүртгэлийг шинэчлэн боловсронгуй болгох" ажлын хэсгийг байгуулсан. "Улсын бүртгэл болон татвар төлөгчийн бүртгэлийн ажлын холбоог сайжруулах, мэдээллийн урсгалыг загварчлах" уулзалтыг Улсын бүртгэлийн ерөнхий газартай хамтран хийж, хамтарсан төсөл боловсруулж УБЕГ-т хүргэсэн ч одоо болтол шийдвэрлээгүй байгаа. УБЕГ-ын Мэдээллийн технологийн газрын мэргэжилтэнтэй "Бүртгэлийн мэдээлэл солилцох шийдэл" уулзалт хийж, "One register-All information" систем боловсруулж эхэлсэн. Мэдээллийн технологийн хувьд татварын албаны мэдээллийн системийн байдал, татвар төлөгч, хэрэглэгчийн санал хүсэлт, мэдээлэлд дүн шинжилгээ хийж, татварын албаны мэдээллийн систем, технологийг олон улсын жишигт нийцүүлэхийг зорьж байна. Бэлэн ба бэлэн бус төлбөр тооцоонд хяналт тавих тухай хуулийн төсөл боловсруулах, журам, заавар хэрэгжүүлэхэд мэдээдлийн систем бий болгох, шаардлагатай техник тоног төхөөрөмжийн судалгаа, үнэлгээ хийсэн. Татварын программ хангамжид шаардлагатай нэмэлт өөрчлөлт хийж, нууцлалыг дээшлүүлэн, нэвтрэх нууц код, бүртгэлийг сайжруулж байна.

-Цаашдын зорилтын талаар ярихгүй юу?

-Татварын шинэчлэл, ил тодын хөтөлбөрийг энэ оны гуравдугаар улиралд багтаан боловсруулж 2009-2012 онд хэрэгжүүлэн татварын албыг орчин үеийн нээлттэй, шуурхай, соёлтой үйлчилгээг татвар төлөгчдөд хүргэх ил тод, шударга, хууль хэрэгжүүлэгч байгууллага болгох зорилт тавьсан. Төрийн татварын үйлчилгээг улам боловсронгуй болгохоор 2009 оныг “Татварын цахим үйлчилгээг өргөжүүлж, бүртгэлийг төгөлдөршүүлэх” жил болгон зарлаж Татварын албаны веб сайт, цахим тайлангийн систем, 1288 утсаар зөвлөгөө өгөх, нэг цэгээс татвар төлөгчдөд хүргэх үйлчилгээг боловсронгуй болгож, вэб хуудасаа байнга шинэчилж байна