Баригдаж буй барилгууд дээр мундаг мундаг шалгалт хийж, мөн тэр хэрээр аймаар аймаар зөрчлүүдийг ар араас нь тасралтгүй илрүүлсээр байгаа гэнэ. Барилгын олон компаниудыг олон сая төгрөгөөр торгоод зогсохгүй зарим барилгуудын ажлыг зогсоож, компаниудын тусгай зөвшөөрлийг нь хурааж, зарим барилгыг бүр нураах шийдвэр гаргаснаа улс орон даяар бараг л баяр ёслолын байдалтайгаар зарлан тунхагласаар... Хүнсний хэдэн зах, дэлгүүрүүдээс цааш хальдаггүй байсан Мэргэжлийн Хяналтынхан улсорны хамгийн том салбарыг ийнхүү бүхэлд нь шүүрэн авч, тэнд "ард түмний эсрэг хорт үйл ажиллагаа нууцаар явуулж байсан дайснуудыг илрүүлэн бут ниргэж" эхлэхийг харсан хүн бүр янз бүрээр хүлээн авч, дараа нь яах бол хэмээн тэсч ядан хүлээгээд байгаа нь ч мэдрэгдэж байна. Хяналтынхан унтаж байгаад сэрэв үү? Эсвэл алдаа дутагдлыг олж хардаг тусгай билгийн мэлмий гээч юмтай болчих нь энэ үү? Өмнөх олон жилүүдэд барилгын ажил еө сэвгүй сайхан явж байгаад ойрын үөэс л болохоо больчихсон юм огт биш. Ард иргэдийн зүгээс барилгын талаар зөндөө гомдол мэдээлэл гардаг байсан ч тэдгээрийн мөрөөр ийм сүртэй юм болдоггүй л байсан шүү дээ. Улсын байцаагч нэгэн танилаасаа тэд нар юу болоод барилгынхан руу довтолж лснийг сонирхвол "яахав кампанит ажил л байхгүй" гэж байна. "Нэгэнт үхчихсэн юмыг одоо алаад ч яахав дээ" гэдэг шиг тэртэй тэргүй хямрал нүүрлээд дампуурахын ирмэг дээр оччихсон байхад нь тэднийг шалгаад, торгоод, нураагаад яах ч юм билээ дээ гэвэл "Мань мэт нь яаж мэдэхэв дээ. Тэр дээрээс л наадхаа асуу" гэж байна. Манайд төрийн байгууллагуудын хэлж буй үг, хийж буй үйлдлийг энгийн иргэд байтугай тухайн байгууллагын ажилтнууд нь ч ойлгодоггүй, зөвхөн тээр дээр байх бие нь үл үзэгдэх цөөн эрх мэдэлтнүүдийн явцуу хүрээнд л асуудал шийдэгдэж, бусад нь зөвхөн тэр тоглоомын хүүхэлдэй, золиос байдаг дэглэм бий болон үйлчилсээр одоо нийтээр үүнд дасан зохицож амьдрахаас өөр аргагүйд тулж дээ. Ингэж хэлж буйн учир гэвэл төрийн аль ч байгууллагын, тэр дундаа хууль хяналтын газрын албатууд ажил үүрэг гүйцэтгэхдээ хүмүүст "Намайг үүнийг хий л гэсэн. Бусдыг мэдэхгүй, дээрээс асуу" гэдэг хэллэг түгээмэл болсон. Энэ нь тэдний хийж буй ажил хуулиас гадуур гэдгийг нотлох хамгийн энгийн нотолгоо белгөө. Тэгвэл эдгээр "амьгүй албатууд"-аар яагаад ийм ажил хийлгээд байгаа юм бол?

 

Энэ үйл явдлыг барилгын компаниуд "Зовлонтой газрын лам тарган, зудтай газрын нохой тарган" гэдэг эртний үгтэй утга дүйцүүлэн тайлбарлаж байна. Нэг үгээр хэлэхэд барилгын компаниудад тулгарч байгаа байгаа энэ бэрхшээл нөгөө нэг хэсэг хүмүүст ашигтай тусч байгаа гэсэн утга л даа. Хөрөнгийн эх үүсвэрийн дутагдалд ороод зогссон олон барилгуудыг яаж ашиглалтанд оруулах талаар санаа тавих хүн эздээс нь өөр бараг байхгүй, харин улс орны санхүү, эдийн эасгийг бүхэлд нь татан унагахад хүрч, хурцаар тулгамдаад байгаа энэ нөхцөл байдлыг яаж өөртөө ашигтайгаар эргүүлэх вэ хэмээн санаашрах улс тер, бизнесийн бүлэглэлүүд олон гэнэ. Тухайлбал, барилгынхан банкныхан хоёрын эовлон ижил атал хамтраад гэтлэхийн оронд эндээс зөвхөн өөрөө ашиг олох гэсэн явцуу аминчхан үээл зарим банкны нөхдөд давамгайлж буйгаас байдал улам эвгүй тал руугаа эргэжээ. Банкныхан барилгынхантай уулзахаас бултан зугатах, барилгынхныг "золигт гаргах" замаар өөрсдиймхөө амийг авч гарах гэсэн эрмэлзэл илт ажиглагдах болсон талаар барилгачид ярьж байна. Үүнд Монголбанк ч мөн хамаарч байгаа нь түгшүүртэй. Банкны салбарын зарим эрх мэдэлтнүүд "Барилгынханд нэг ч төгрөг бүү өг. Цаадуулын чинь хэр удаан гүрийхийг үзье. Аргаа барах үед нь тэдний барилгуудыг тал үнээр нь эээлийн барьцаанд хурааж авья. Тэгсний дараа тэдгээр барилгуудыг гүйцээх хөрөнгийг бид гаргана, Барих компами олдож л таараа ш дээ" хэмээн тавлаж буй тухай яриа тархаж байна. Учир нь барилгынхөн өнөөгийн нөхцөл байдлаас аль болох хохирол багатай гарах талаар чамгүй олон арга сүвэгчилж буй өж. Гэнэтийн болон давагдашгүй хүчин зүйл буюу олон улсын хэллэгээр fores majeure, түүнээс арай өөр манай одоогийн нөхцөл байдалд нилээд тохирох улс төр, эдийн засаг, хууль эрх зүйн урьдчилан таамаглах боломжгүй нөхцлөөс болж учирсан биэнесийн эрсдлийг шийдвэрлэдэг олон улсын хэм хэмжээнд хүлээн зөвшөөрөгдсөн аргө замыг ч сонгох боломжтой эсэхийг судлан суугаа нь үүний гэрч.

Учир мэдэх мэргэжилтнүүд, эдийн засагчдын баталж буйгаар бол барилгын салбар дахь хямрал араасаа нийт улс орны санхүү эдийн засгийн гүн хямралыг дагуулдаг зүй тогтолтой гэнэ, Хэрвээ манай төр засаг, Монголбанкны дээд хэсэгт өнөөдрийнхөөс арай илүү боловсролтой,ухаантай, бас улс орны хувь эаяанд самаа зовдог хүмүүс байсөн бол байдлыг ингэтэл нь хүндрүүлэхгүйгээр эасаж залруулах бодитой боломж байсан, одоо ч байгаа, тэгэхдээ өдрөөс өдөрт хумигдсаар байгөа аж, Үүнд нэн түрүүнд Монголбанкны унхиагүй, арчаагүй, ажилтнууд нь хувийн амбицдаа баригдан улс орны нийтлэг ашиг сонирхлыг уландаа гишгэсэн байдлыг барилгынхан тодорхой жишээ баримтаар нотлон, албан тушаал, нэр устай нь дурьдан ярьцгааж байгаа юм.

 

Ер нь иймэрхүү тохиолдол ганц манайд ч биш дэлхийн цөөнгүй улс оронд тохиолддог юм байна л даа, 2000-аад оны эхээр Азийн их хямралтай давхцан Хонгконгд барилгын салбарын ийм хямрал нүүрлэжээ. Манайхаас хамгийн их ялгаатай нь тэр үед Хонгконгийн Засгийн газраас хөрөнгө мөнгө гаргаж борлуулалтгүй үлдсэн болон дуусаагүй эогоосон бүх барилгуудыг барилгын компаниудаасаа худалдан авчээ. Барилгынхаа компаниудыг аврах гэж тэр шүү дээ! Нэгэнт хямралтай цаг үе байсан болохоор мэдээж ард иргэдийн худалдөн авах чадвар эрс буурсан тул 2003 оны эхээр Хонгконгийн Засгийн газрын эээмшилд зарагдаагүй үлдсэн 25000 орон сууц байсан нь энэ ормы дэлхийд өрсөлдөх чадвөр илт муудсаныг харуулах үзүүлэлт болж байв. Чухам яг энэ үед БНХАУ-ын барилгын Жун Фань групп эдгээр орон сууцны эарагдах үнийг шалдаа буусан хойно нь худалдан авахаар ээхэж байв. Үүнийг мэдсэн олон түмний дунд "эх газрын хятадууд энд ирж эугаацан цэнгэхээр болж байна" гэсэн шуугиан улс орон даяар түгжээ, Өмнө нь орон сууц хэтэрхий өндөр үнэтэй байна, барилгын компаниуд баяжиж байна гэсэн шүүмжлэлийг тасралтгүй цацаж байсан хэвлэл мэдээлийнхний эх орон ч совин хөдөлж дуу хоолойгоо нэгтгэн "Барилгын бизнесээ аварья. өөрсдийнхеө хөлс хүчээр бүтээн босгосон үл хөдлөх хөрөнгөө өөрсдөө эзэмшье" гэсэн уриалга ухуулгыг бас л тасралтгүй цацаж эхэлснээс хойш 7-хон хоногийн дараагаөс орон сууцны борлуулалт бараг 3 дахин нэмэгдэж, үнэ нь өсч, барилгын бизнес сэргэжээ.

Бид үнэн худлааг бүү мэд, эх орондоо, баялагтаа харийнханд, тэр тусмаа хятадуудыг эзэн суулгахгүй энэ тэр гэж их л сүржигнэцгээдэг, Үүн дээр дөрөөлөн мандсан "чин зоригт эх орончид" ч олон буй, Харж л байя, Монголын Улаанбаатар хотдахь дуусаагүй барилга, тэр дундаа орон сууцуудын үнийг шалан дээр буусан хойно нь худалдан авах гэсэн гадны овжин бизнесмэнүүд биднийг нүд салгалгүй ширтэж байна. Манай нэгэн уран сайхны кинонд гардаг шиг Готов нь ч авна уу, Мятав нь ч авна уу" хэмээн зовж эүдрэн арга тасарсан нэгэн бүсгүй хоттой хонио хөөж байдаг шиг явдал барилгынханд бодитоор давтагдахад тун ойрхон болоод байна,

Монголчууд бидний өөрсдөө хөлс хүчээ шавхан босгосон барилгуудыг Хятад, Солонгос мэтийн орнуудын хөрөнгө сайтай компаниуд өөрийн өртгөөр нь худалдан аваад, эргүүлэн монголчуудвд хоёр гурав дахин өндөр үнээр эарахыг хүлээгээд л сууцгаах уу, цөмөөрөө, Яагаад ингэж барин тавим хэлж байгаа юм бэ гэвэл, Улаанбаатарын дуусаагүй барилгуудыг Хятадуудад худалдах ажиллагаа өндөр албан тушаалтнуудын, тодруулбал, Засгийн газрын гишүүдийн дунд хэдийн эхэлчихсэн байгааг мөхөс би энэ хоёр "циймэрээрээ" харсан билээ,

Ийнхүү дэлхийн глобал хямралын сүүдэрт өртсөн нялх балчирхан барилгын салбараа УМХГ, Монголбанк, арилжааны банкууд зэрэг "баатар"-уудын сэлэмний өмнө аваачин цаазлаад, цааш нь дайлаар мордон сөнөөх уу? Хэн нь эндээс юу олох бол???

Үргэлжлэл бий.