“Шалгах хуудас”-аар танай байгууллагын үйл ажиллагааг ч гэсэн дүгнэх боломжтой
Barilga
2019-11-05
Нийгэм дээр үйл ажиллагаа явуулж байгаа олон салбарууд дундаас барилгын салбарт тэд илүү их анхаарал хандуулж ажиллаж байгаа гэнэ. Анхаарал татсан гол шалтгаан нь энэ салбарт гарч байгаа элдэв зөрчлүүд. Эдгээр зөрчлүүдийн ихэнх нь хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн шаардлага хангаж ажилаагүйгээс үүдэлтэй байдаг учраас зөрчил дутагдалыг бууруулах үүднээс барилгын салбарын “шалгах хуудас”-ыг бий болгоод байна. Энэ талаар МҮЭХ-ны Бодлого Төлөвлөлтийн Газрын Дарга Ц.Отгонтунгалагтай уулзаж тодрууллаа.
- “Шалгах хуудас” гэгчийг бий болгосон гэлээ. Энэ нь ямар учиртай юм бол?
- МҮЭХ, Японы Олон Улсын Хөдөлмөрийн Сантай хамтран хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн чиглэлээр 1998 оноос хойш хамтран ажиллаж “Позитив” гэдэг сургалтын төвийг үүсгэн байгуулсан. Энэ сургалтын төвөөс санаачлан барилгын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг хорин байгууллагын хөдөлмөрийн эрүүл аюулгүй ажиллагаа хариуцсан ажилтанууд санаачлан уг шалгах хуудсыг гаргасан. Барилгын шалгах хуудас нь хөдөлмөрийн аюулгүй байдал эрүүл ахуйн хуультай холбоотой элдэв зөрчлийг илрүүлэх, тухайн хөдөлмөрийн байранд үнэлгээ хийх, энэ нь эцсийн дүндээ элдэв осол аваараас урьдчилан сэргийлэх зорилготой. Ажлын байран дээр байгаа алдаа дутагдлыг эртнээс урьдчилан харж, эрсдлийн үнэлгээ хийх хэмжээнд ашиглаж болох ийм шалгах хуудсыг боловсруулаад эхний ээлжинд зарим нэг барилгын компаниуд дээр шалгалт явуулж эхлээд байна. Тухайн нэг байгууллага дээр хийгдээд өнгөрөх шалгалт ч шалгалтын явцад оролцож байгаа бүрэлдэхүүнүүддээ болон өөр өөрийнхөө ажлын байран дээр үнэлэлт дүгнэлт эргэж хийх боломж болох юм. Энэ бол үйл ажиллагааны практик шинж чанартай арга гэдгийг хэлэх хэрэгтэй.
- Тэгэхээр барилгын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг ямар ч байгууллага өөрийн үйл ажиллагаагаа үнэлүүлэх, шалгуулах, дүгнэлт хийлгэх боломжтой гэсэн үг байх нь?
- Тийм. Хамгийн гол нь барилгын салбарыг мэддэг мэргэшсэн, үнэлгээ хийж чадахуйц хүмүүс танай байгууллага дэр хүсвэл очиж шалгаад юу нь зохих стандартаа хангаж байгаа, юу нь алдаа дутагдалтай байгааг хамтран илрүүлэх болно. Ямар нэг алдаа дутагдал байгааг олж харж байгаа бол энэ сайн гэсэн үг. Учир нь танай байгууллагад хэзээ нэг өдөр учирч болзошгүй аюул эрсдлээс бид хамтдаа сэргийлж чадлаа гэж ойлгож болох нь.
- Энэ шалгах хуудас тухайн аж ахуй нэгж байгууллагын үйл ажиллагааг цогцоор нь дүгнэж, үнэлэж чадахуйц хүчтэй шалгуур гэж ойлгогдлоо. Яг ямар бүтэц хэсгүүдтэй, ямар байгууллага, хүмүүс ажлын явцад ажилласан бэ?
- Барилгын материалтай харилцах, машин механизмын аюулгүй ажиллагаа гэх мэт зургаан бүлэг дөчин асууулга шинжилгээтэй. Эдгээр бүх асуулгууд нь ажлын байран дээр хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн асуудлын зарчмуудыг ахин нэг сануулж чадах агуулгатай хийгдсэн. Барилгын салбарт идэвхитэй үйл ажиллагаа явуулж байгаа байгууллагуудын төлөөлөл оролцож боловсруулсан. Бид шалгах гэхээсээ илүү хамтарч ажиллаад алдаа оноогоо мэдээд, эргэж засаж залруулах тал дээр хамтарч ажиллах боломж юм шүү.
- Тэгэхээр барилгын салбарт тийм осол гарч гэнэ, тэдэн төгрөгний хохирол учирч гэнэ гэж мэдээлэхээс илүү энэ бүхний цаана ямар дүгнэлтийг хийж байдаг вэ?
- Осол гэдэг урьдчилж мэдэгдэлгүйгээр гардаг. Харин гарсан ослыг өнгөрсөн цаг дээр гарсан гэнэ гэж бид ярьдаг. Ослоос урьдчилан сэргийлнэ гэдэг бол аюулгүй байдал ямар байгааг байнга үнэлэж, эрсдэлийн нөхцөл байдлыг гаргахгүй байх юм. Барилгын ажил одоогоор ид явагдаж байна. Барилгын талбарт идэвхитэй үйл ажиллагаа явуулж байгаа байгууллагуудын хөдөлмөрийн аюулгүй байдал эрүүл ахуйн асуудал хариуцсан ажилтанууд бидэнтэй хамтран ажиллаасай гэж хүсэж байгаагаа хэлмээр байна.
- Энэ салбарынхан өөрстөө эрх ашгаа хамгаалахын төлөө хэр ажиллаж чадаж байгаа бол?
- Барилгын салбарын ҮЭХ-той сайн хамтран ажиллаж байгаа. Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал цаашлаад эрүүл ахуйн асуудал, осол аваар гаргахгүй байна гэдэг бол ажил олгогч эздийн алтан зарчим байх ёстой байдаг. Үйлдвэрчний эрхийн тухай хуульд “Иргэд хөдөлмөрлөх эрхээ хэрэгжүүлэх, түүнтэй холбогдсон хууль ёсны ашиг сонирхлоо хамгаалах зорилгоор аливаа зөвшөөрөл авалгүй, гагцхүү өөрсдийн сайн дурын үндсэн дээр ямар нэг ялгаваргүйгээр үйлдвэрчний эвлэлд чөлөөтэй эвлэлдэн нэгдэх эрхтэй” гэж заасан байдаг. Харин барилгын салбарт эрх ашиг маань зөрчигдөөд байна гэж байгаа иргэн байгаа бол, эрхээ хамгаалахад тухайн ажилчны оролцоо шаардлага ихээхэн хэрэгтэй байдаг гэдгийг сануулъя. Зөрчигдсөн эрхээ хамгаалахын туд яах вэ гэдгээ сайтар мэдэж байж та өөрийнхөө эрх ашигийн төлөө хүчтэй зогсож чадна шүү дээ. Хуульд хөдөлмөрлөх эрхээ хэрхэн хэрэгжүүлэх талаар заагаад өгчихсөн байхад иргэд тэр талаараа ч сайн мэддэггүй.
- Барилгын салбарт ажилагсадын эрх ашиг олон талаасаа зөрчигдөж байна гэж байгаа. Гол буруутан нь ихэвчлэн хэнд хамааралтай байдаг вэ?
- Ер нь бол жил болгон УМХГ-аас ослын шалтгаан нөхцөл гэсэн дүгнэлтийг гаргаж байдаг. Өнгөрсөн оны байдлаар осол болон ослын улмаас гарсан хохиролд автагсадын тоо хоёр дахин нэмэгдлээ. Байгууллагуудаас ажилчид аюулгүй ажиллагааны аргад хангалтгүй суралцсан, машин тоног төхөөрөмжийн шаардлага хангаж ажилаагүйгээс болсон гэсэн дүгнэлтийг ихэвчлэн гаргадаг. Тэгэхээр энэ дүгнэлтээс эргээд ямар дүгнэлтэнд хүрч болж байгаа вэ гэхээр ажилчид аюулгүй ажиллагаанд хангалтгүй суралцна гэдэг нь тухайн ажлын байран дээр жишээлбэл өрмийн болон токарийн машин дээр ажиллаж байгаад осолд өртсөн ажилтан тухайн техник технологи дээрээ хангалттай суралцах, дадлагжих онол аргазүй муутай байсан гэж дүгнэгдэж байгаа юм.
- Ажил олгогч ажилтанаа сайн боловсруулж бэлтгээгүйгээс ихэвчлэн болж байна гэсэн үг үү?
- Тэгэхээр олон жил хөдөлмөрийн аюулгүй байдал эрүүл ахуйн чиглэлээр ажиллаад харж байхад нэг хүн ослод өртлөө гэхэд ослын гол буруутанг бие бие лүүгээ түлэхдэг. Тухайн хүн өөрөө эрүүл аюулгүй байдалд ажиллах зан үйлтэй л байх хэрэгтэй. Тэр хүний төлөвшлийн асуудал осол гэдэгтэй чинь эцэстээ холбогдож байдаг. Яагаад гэхээр хүн өөрөө урьдчилан мэдэх боломжгүй осол гэж байдаг ч гарч байгаа ихэнх ослуудын олонх нь хаалттай, хяналттай, зүй зохистой байх ёстой зүйлийг л хэрэгжүүлэгүйтэй холбоотой байдаг. Тухайлбал, барилгачин барилга дээр ажиллаж байхдаа малгайгаа өмссөн байх ёстой байтал өмсөлгүй байж байгаад л осолд орчихож байгаа жишээтэй. МУ-ын иргэн хэн ч гэсэн хаана ч өөрөө өөрийгөө аюул осол, эрсдлээс хамгаалах зан үйлийг өөртөө хувь хүнийхээ үүднээс төлөвшүүлэх хэрэгтэй байгаа юм. Үүнийг мэдээж ажил олгогч хөндөлөнгийн эзэд сургаж дадлагажуулах үүрэгтэй. Харин хэлж заагаад байхад тухайн ажилтан өөрөө өөрийнхөө эрүүл аюулгүй байдлыг хангаж чадахгүй байвал зан үйл болон соёл ч гэж хэлж болохоор зүйлийг та өөрөө өөртөө төлөвшүүлэх шаардлагатай байна гэсэн үг.
- Нийгмийн даатгалтай холбоотой зөрчил, санал гомдол энэ салбарын дийлэнх хувийг эзлэдэг юм байна лээ. Энэ тал дээр иргэдэд хандаж зөвлөвөл?
- МҮЭХ хууль зүйн зөвлөгөө өгч иргэдэд үйлчилдэг. Зөвлөгөө өгөх төвд сардаа 200-300 хүн тогтмол үйлчлүүлдэг. Хандаж байгаа иргэдийн нэг хэсэг нь мэдээж барилгын салбарынхан байдаг. Тэдний олонхи нь хөдөлмөрийн гэрээний хугацаанаас хамаараад нийгмийн даатгалд хамрагдах эсэх асуудлаар хандсан байдаг. Өнгөрсөн жил нийгмийн даатгалын хуульд нэмэлт өөрчлөлт орж улирлын шинжтэй үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллагын ажилчдын ажилаагүй хугацааны нийгмийн даатгалын шимтгэлийг ажил олгогч төлнө гэж заасан. Энэ журмаар нийгмийн даатгалд хамрагдахын тулд улирлын журмаар ажиллаж байгаа ч тухайн байгууллагын үндсэн ажилтан байх шаардлагатай. Хэрвээ бүр боломжгүй тохиолдолд барилгачид өөрстөө нийгмийн даатгалд сайн дураараа даатгуулах хэрэгтэй. Ажилгүй байх хугацаандаа хөдөлмөрийн доод хэмжээгээр орлогоо тодорхойлоод, нийгмийн даатгалын санд ажилаагүй хугацааныхаа нийгмийн даатгалын шимтгэлийг харъяа дүүргийнхээ нийгмийн даатгалд гэрээ байгуулаад сайн дураараа төлөөд явах хэрэгтэй. Нийгмийн даатгалын шимтгэл тасрахгүй төлөгдөж байна гэдэг бол хөдөлмөрийн чадвараа алдсны, өндөр насны тэтгэмж авах, магадгүй тахир дутуу иргэдийн тэтгэмж авах зэрэг амьдрал дээр тохиолдож болох олон асуудалд эргээд тус болдог. Актын мөнгө гэхэд л өвчтэй болохоосоо өмнө 3 сарын турш нийгмийн даатгалаа тасралтгүй төлсөн байх шаардлагатай гэдэг шүү дээ. Ер нь ганц нийгмийн даатгал дээр ч бус холбоотой бүхий л хууль, дүрэм журамууд энэ салбарт мөрдөгдөж байх ёстой. Харин мөрдөгдөхгүй байгаа бол хэзээ хэн гэгч хүн хэрхэн хэрэгжүүлэх вэ гэдгийг дээр хэлсэн “шалгах хуудас” гэсэн шалгуураар шалгуулаад харилцан дүгнээд үзээрэй.
Барилга.мн
Б.Алтанцэцэг
Б.Алтанцэцэг