Зайсангийн ойролцоох айлууд газраасаа хөөгдөн, "Финанс энд Сервис" компанийнхан эд хөрөнгийг нь сүйтгэсэн гэнэ.

Хан-Уул дүүргийн XI хо­рооны нутаг, Зайсангийн зүүн талд амьдардаг 20 ша­хам айл "Финанс энд Сервис" компа­нитай газраа булаа­цалдан тэмцсээр багагүй хугацаа өнгөрлөө.

Маргаантай газрыг хайн Зайсан толгойн зүүн суганд зорьж очиход арав шахам нийтийн байр, 50 гаруй гэр байлаа. Тэр бэсрэгхэн хо­роол­лоос цаахна чамин хийц загварын өнгө өнгийн хувийн орон сууц шил даран сүн­дэрлэнэ.

Гэр хороололд байх за­хын айлаас газрын маргаан хаана гарсныг асуухад гэ­рийн эзэгтэй хорооллын зүүн захад шинэ хашаа татсан 20 шахам айлыг зааж өглөө. Заасан газарт байгаа айлуу­дын тал шахам нь гэрээ хураажээ. Заримынх нь эд хогшил ун­дуй, сундуй хараг­дана.

Тэндхийн иргэд оршин суугаа газраа хэрхэн хам­гаал­сан, одоо ямар байдал­тай байгаагаа ам уралдан ярьсан. Хан-Уул дүүргийн XI хорооны иргэн С.Пүрэвжав "Би Халд­вар судлалын үн­дэсний төвд насаараа ажил­ласан. Тэнд ажиллаж байхад Зайсангийн зүүн суган дахь нийтийн байр­наас нэг өрөөг нь өгсөн юм. Түүнээс хойш 40 гаруй жил энд амьдарлаа. Манайх 14-үүлээ амьдардаг. Гурван хүү маань өрх тус­гаар­лахад амь­дарч байсан нэг өрөөгөө өг­сөн. Өнөө жил энэ хавийн газарт олон жил амьдарсан айлд газрыг нь 15 жил эзэм­ших эрх өгч эхэл­сэн юм. Түүнийгээ авах гэж Хан-Уул дүүргийн газрын албаар хөө­цөлдөөд дий­лээ­гүй. Насаараа энд амьдарсан учраас энэ газраа хэл амгүй авах байх гэж өнгөрсөн гу­равдугаар сард хашаа барьж төвхнө­лөө. Гэтэл "Финанс энд Сер­вис" гэх компани энэ хавийн айлуудын хашааг маань той­руулан шон татаж эхэлсэн. Бүр гэрээсээ ч гарах эрхгүй болгосон хэрэг. Тэгж байгаад долдугаар са­рын 29-нд гэнэт хам­гаа­лал­тын албаны 200 гаруй залуу айлуудын хашаа, гэ­рийг нь түйвээн эвдэж, эсэр­гүүцсэн эздийг нь зодож эхэлсэн. Гэрийнхээ тооныг гэдрэг битгий хэл газар тави­хаас цээрлэдэг монгол ёсыг минь тэд уландаа гишгэн гэрийн модыг жалга руу ши­дэлж, төрөх дөхсөн эмэгтэйг хайр найргүй бороохойдож бай­сан. Том биетэй залуус нялх хүүхдийг гэртэй нь өр­гөж, заримд нь буу тулган, эгэм­нийх нь ясыг хугалсан. Ерөн­хийдөө долдугаар сарын 1-ний үймээнээс дутахааргүй юм болсон. Харин гэр орноо бусниулуулсан хохирогчид нь энд амьдардаг 20 шахам айл. Зарим айл өнөөг хүртэл гэрээ барьж чадаагүй. Эв­дэрсэн эд хогшлоо босгож чадахгүй байгаа. "Финанс энд Сервис" компанийнхан хэзээ мөдгүй сүйтгэнэ байх гэж айж байна. Айгаад нүүе гэсэн ч очих газар байхгүй шүү дээ" гэв. Мөн тус хорооны иргэн Ц.Өнөржаргал "Манайхны гэрийг бусниулж байхад цаг­даа дуудсан. Гэвч төрийн цагдаа "Газрын мар­гаан би­дэнд хамаагүй. Өөрс­дөө зохиц" гээд явчихсан. Бид "Финанс энд Сервис" компа­нийнхны өмнө хүчин мөхөс­дөж болж буй үйл явдлыг олон нийтэд мэдээлэхээр хэв­лэлийн бага хурал хийсэн юм. Энд олон жил амьдарсан ахмадууд Үндсэн хуульд заа­сан оршин суух газраа сон­гон амьдрах эрхээ эдлэхгүй бай­гаа талаар ярьсан. Гэтэл хорооны цагдаа над руу утас­даж "Та нар долдугаар сарын 1-ийнх шиг зэвсэгт мөргөл­дөөн үүсгэх гээд байна. Тий­мээс таныг Тагнуулын ерөн­хий газар (ТЕГ)-аас асууж байгаа шүү" гэсэн. Ямар учраас ТЕГ-т асуугдах болс­ноо хорооны цагдаагаас очиж асуухад "Би эндүүрчээ" гэ­сэн. Ер нь цагдаа болон бусад хүмүүс биднийг утсаар байн­га дарамталдаг. Гэр орон сүйтгэсэн залуус хэзээ да­хин ирж бусниулах бол гэсэн байнгын айдастай амьдарч байна" гэв.

Гэр орныг нь сүйтгэн, дарамталсан "Финанс энд Сервис" компанийнхан нут­гийн иргэдийг Хан-Уул дүүр­гийн шүүхэд өгчээ. Шүүхэд гаргасан өргөдөлдөө "Манай компани 2004 оноос аялал, жуулчлалын цогцолбор бай­гуулах зорилгоор гурван га газрыг Байгаль орчны яам­наас тусгай зөвшөөрөл авч, бусад холбогдох байгуулла­гууд­­тай гэрээ байгуулсан. Гэтэл энэхүү газарт айлууд хашаа барьж эхэлсэн. Ингээд бид Хан-Уул дүүргийн Засаг дарга болон, цагдаагийн хэл­тэст урьдчилан мэдэгдсэний дараа Иргэний хуулийн дагуу "Өөртөө туслах" арга хэмжээг авсан. Гэтэл иргэд манай хашааг эвдэн сүйтгэж өнөөд­рийн байдлаар 21 сая гаруй төгрөгийн хохирол учрууллаа. Мөн "Өөртөө туслах" арга хэмжээ авахын тулд хамгаа­лалтын алба хөлслөн дөрвөн сая 400 мянган төгрөгийн зардал гаргасан. Тиймээс манай компанийн хохирлыг эдгээр хүмүүсээс гаргуулна уу" гээд тухайн газар дээр амьдардаг иргэдийн нэрийг бичжээ. Энэ хэргийн шүүх хурал удахгүй болох гэнэ. "Хохирогч болчи­хоод хариу­цаг­чаар шүүхэд дуудагдаж байгаагаа ойлгох­гүй юм. Уг нь гэр орон, газар­гүй болох гэж байгаа бид л хохирсон бай­маар юм" гэж шүүхэд дуудагдсан хүмүүс ярьж байв.

Барилгын компанид хөөг­дөж, бэмбэгнэн өдөр хоногийг өнгөрөөж байгаа иргэд нэгдэн "Экологи зайсан" төрийн бус байгууллага (ТББ) бай­гуул­жээ.

"Финанс энд Сервис" ком­панийнхан иргэдийг шүүхэд дуудах үндэслэлгүй талаар "Экологи зайсан" ТББ-ын тэргүүн Б.Мөнхзаяа "Хариу­цагчаар татагдсан хүмүүс түр оршин суугч биш энэ газарт 25-50 жил амьдарч байгаа. Харин Монгол Улсын Газрын тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.6-д "Хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр гэрээнд заасан зориулалтын дагуу тухайн газраа хоёр жил да­раалан ашиглаагүй бол газар эзэмших эрхийн гэрчилгээ хүчингүй болно" гэж заасны дагуу "Финанс энд Сервис" компанийн газар эзэмших эрх нь дуусгавар болсон.

"Финанс энд Сервис" ком­пани "Өөртөө туслах" арга хэрэглэхээсээ өмнө шүүхэд хандах ёстой. Гэтэл энэ асууд­лыг шүүхээр шийдвэр­лүүлэхийг хүсэхгүй, хүч хэ­рэглэсэн. Тиймээс бидэнд учирсан хохирлыг тус ком­пани барагдуулах ёстой" гэлээ.

"Төрж өсч, насаараа амьдарсан газраасаа хөөг­дөж байгаад гомдолтой байна. Уг нь бид энд газар эзэмших бүрэн эрхтэй хүмүүс шүү дээ. Дархан цаазат Богдхан уулын бүсэд бид нүх ч ухдаг­гүй, бусдад саад болохгүй амьдарч ирсэн. Гэтэл барилга барих компаниуд гэнэт хүч түрэн орж ирж байгааг эрх мэдэлтнүүд анхаармаар бай­на. Бидний эрхийн талаар Үндсэн хуульд эрхбиш заа­сан байдаг биз дээ. Мөнгөтэй, аргатай зальтай нь жирийн иргэдийг ингэж хог мэт үзэх болсон бол бид ч зүгээр суухгүй ээ" гэж өндөр настан Н.Доржхорлоо ярьж байсан юм.

Харин "Финанс энд Сер­вис" компаниас энэ маргаа­ны талаар тодруулахад иргэдийн ярьсан бүхнийг үгүйсгэж байлаа. Тэд "Энэ асуудлыг шүүхээр ший­дүүлэх болно" гэсэн юм.