Төр болон хувийн хэвшлийн харилцаа холбоог өргөжүүлж, хамтран ажиллах арга замыг олох зорилготой тус чуулганд Монгол улсын тэргүүн шадар сайд Н.Алтанхуяг, нийслэлийн Засаг даргын нэгдүгээр орлогч Б.Баатарзориг, Үйлдвэрлэл, экологи хариуцсан орлогч Д.Ганболд, МҮХАҮТ-ийн захирал С.Дэмбэрэл, Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрлэлийн дэд сайд зэрэг төр засгийн төлөөлөл оролцлоо. Улсын эдийн засгийн хөдөлгөгч хүч болж буй үйлдвэрлэл эрхлэгчдийг дэмжихээр улсаас энэ жил 30 тэрбум төгрөг төсөвлөснөөс есөн тэрбумыг нь нийслэлд хуваарилжээ. Нийслэлийн дотоодын нийт бүтээгдхүүний 70 гаруй хувийг худалдаа, үйлчилгээний салбар бүрдүүлдэг аж. Өөрөөр хэлбэл жижиг, дунд үйлдвэрлэгчид гэж нэрлэгдсэн тэр хүмүүс нийслэлийн мөнгөний гол эх үүсвэр байх нь. Тэгвэл улсын нийслэлийн хөрөнгийн багагүй хэсгийг бүрдүүлдэг үйлдвэрлэгчдийг дэмжихээр есөн тэрбум төгрөг хуваарилсан төр тэднийг дэмжиж байгаа хэрэг үү? Энэ асуултын хариултыг олох гэсэн оролцогч цөөнгүй байсан. Мэдээж энэ мөнгө хэнд хүрч, хэний үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх вэ гэдэг нь эргэлзээтэй. Улаанбаатар хотод импортыг орлох жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг бодлогоор дэмжиж, дэлхийн зах зээлд өрсөлдөх чадвартай, байгальд ээлтэй технологид суурилсан үйлчилгээ, үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх зорилтыг тодорхойлжээ. Цаашдаа гэсэн үгээр тодорхойлогдсон энэ зорилт хэзээ бодит биелэлээ олох нь төр, хувийн хэвшлийн хамтын хөдөлмөрөөс ихээхэн шалтгаалах юм. Чуулганы үеэр салбартаа амжилт гарсан зарим үйлдвэрлэгчийг шагнаж урамшуулсан юм. Нийслэлийн Хүндэт тэмдгээр “Эрдэнэтовуу” хоршооны дарга Ш.Нямсүрэнг шагнасан бол Засаг даргын Жуух бичгийг “Хүнс комфлекс” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал Д.Оюунтуяа, Б.Энхбат, “Эрэл” тоосгоны үйлдвэрийн захирал Б.Энхгэрэл, Ш.Жаргал, Л.Санжааноров нарт гардуулсан юм. Харин ХХААХҮ-ийн сайдын Хүндэт жуухаар “Тэнгэрийн хишиг” ХХК-ийн ажилтан У.Орхон, “Коко десерт” ХХК-ийн ажилтан Ш.Алтантуул нарыг шагналаа. Өнөөдөр манай жижиг, дунд үйлдвэрүүд банкны хараат байдалд байдаг гэж болно. Банк зээлээ хаавал тэдний үйл ажиллагаа зогсдог. Энэ бол үйлдвэрлэгчдийн өмнө тулгарч буй хамгийн том асуудал. Харин цаана нь ямар хүндрэл байгаа бол? Энэ талаар зарим үйлдвэрлэгчдийн бодлыг сонссон юм.

Борлуулалт сайжирсан 

 “Улиастай” хөнгөн бетон, блокны үйлдвэрийн захирал Б.Уранчимэг: 

-Ямар чиглэлээр үйлдвэрлэл эрхэлдэг вэ? Хүндрэл бэрхшээл юу байна? 

-Манай байгууллага хөнгөн бетон үйлдвэрлэдэг. Борлуулалт нэлээд муу байсан. Харин сүүлийн үед жаахан гайгүй болж энэ чиглэлийнхэн сэргэх тал руугаа орж байна. Түүхий эдээ татахад зам, тээврийн асуудал хүндрэл учруулах боллоо. Манайх Баянзүрх дүүрэгт байрладаг. Баянзүрхийн гүүрийг засварлах болсноор түүхий эдээ татаж чадахгүй байна. 

-Худалдан авагчид хэр байна вэ? 

-Борлуулалт сүүлийн арван тав хоногт сайжирч байна. Өмнө нь бол бараа бүтээгдхүүн нөөцөөд л, ямар ч борлуулалтгүй байсан. 

-Жижиг, дунд үйлдвэрлэгчдийг дэмжихээр нийслэлд есөн тэрбум төгрөг төсөвлөжээ. Таны бодлоор энэ мөнгийг юунд зарцуулвал оновчтой байх бол? 

-Яг одоо бизнес эрхэлж тодорхой хэмжээний амжилтад хүрсэн хүмүүстээ л өгөөсэй гэж бодож байна. Гэхдээ өндөр хүүтэй банкаар дамжуулвал их хэцүү л дээ. 

Бид хууль, тогтоомжтойгоо л зууралдаж байна 

Жижиг, дунд үйлдвэрийн газрын Хамтын ажиллагаа, сургалт мэдээллийн хэлтсийн дарга М.Ангараг 

-Бизнес эрхлэгчдийг хэрхэн дэмжих гэж байна вэ? 

-Нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газар, Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийн агентлаг хамтарч энэ зөвлөгөөнийг хийж байна. Төрд ажиллаж байгаа хүмүүсийн хамаатан садан нь үйлдвэрлэл эрхэлдэг хүмүүс байдаг. Тиймээс ч хувийн хэвшлийнхнийг төрийн бүх шатны байгууллага дэмжих үүднээс хамтарч хийж байна. Энэ чуулганы гол зорилго нь цаашид хэрэгжүүлэх зорилтууд юу байна, ямар бодит дэмжлэг байна гэдгийг гаргахад чиглэгдэж байна. Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэхэд зориулсан 30 тэрбум төгрөгийг бүтэн зургаан сар хүлээсэн. Нийслэлийн төв байгууллага дөнгөж саяхан мөнгөө авсан. Харин энэ мөнгийг зарцуулах, ажил хэрэг болгоход үйлдвэрлэгчид болон төрийн санал бодол зохицож байх хэрэгтэй. Хууль эрхзүйн орчны талаар Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийн агентлаг ажиллаж байна. Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийн болон лизенгийн хуулийг өөрчлөх шаардлагатай байгаа. Бас нэг чухал зүйл бол мэдээлэл. Тиймээс ч мэдээллийн санг байгуулна. Энд үйлдвэрлэлийн судалгаа, шинэ технологи зэрэг бизнес өсч дэвжих бүх боломжийг багтаана. Харин энэ сан нь иргэдэд үнэгүй байх ёстой. Мөн дүүрэг бүрт жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих төвийг байгуулах шаардлагатай. Энэ жил чаддаггүй юм гэхэд дараа жил заавал байгуулна. Ингэснээр сургалт явуулж, нарийн мэргэжлийн боловсон хүчинг бэлтгэх боломж бүрдэнэ. 

-Төрөөс жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжиж байгаа гэж яриад байдаг. Бодит байдал дээр дэмжиж чадаж байна уу? 

-Одоогоор дэмжлэг үзүүлж байгаа юм алга. Эрхзүйн орчноо сайжруулах гэж хэдэн хууль, тогтоомжтойгоо зууралдаад сууж байна. Чамлахаар чанга атга гэж 30 тэрбум төгрөг төсөвлөсөн. Ер нь төр жаахан удаан. Үүнийг хурдасгах шаардлагатай. Харин сургалт, боловсон хүчин бэлтгэх талаар жаахан ахиц гарч байна. 

-Чамлахаар чанга атга гээд байгаа 30 тэрбум төгрөгөөр жижиг дунд, үйлдвэрлэлийг дэмжиж чадах уу? 

-Энэ мөнгө бол зөвхөн амь тариа төдий зүйл. Харин энэ мөнгийг үйл ажиллагаа явуулдаг ч түрхэн зуур санхүүгийн хүндрэл ороод байгаа үйлдвэрүүдэд өгч, тэднийг дэмжих хэрэгтэй.Түүнээс дөнгөж шинээр байгуулагдаж байгаа газруудад өгөөд ямар ч нэмэргүй. Цаашид 30 тэрбум төгрөг дээр нэмээд 20 сая ам.долларын асуудал яригдаж байгаа. Төр үйлдвэрлэлийг дэмжих гэж чадах ядахаараа л зүтгэж байгаа. Харин үр дүн нь л жаахан удаан байна. 

Зээл аваад айдаггүй баймаар байна 

 “Өнгөт хэвлэл” ХХК-ийн захирал П.Эрдэнэтогтох 

-Үйлдвэрлэгчдийн чуулган хэр ач холбогдолтой болж байна вэ? 

-Үйлдвэрлэлийг дэмжих жил гэж зарласан ч юу хийхээ мэдэхгүй байсаар байтал жилийн тал нь дуусчихаад байна. Улсаас явуулж байгаа бодлого, мөнгө төгрөг яг үйлдвэрлэл эрхэлж байгаа хүмүүстээ хүрэхгүй байгаа. Тэр нь томоохон үйлдвэрүүдэд л хүрдэг байх. Зээл тусламж юу байна тэр бүгд тэр том хүрээнд л хүрдэг. Хагас өдрөө зараад энэ чуулганд оролцож байна. Хүнд хэрэгтэй, наалдацтай шийдвэр гараасай гэж хүсч байна. Ер нь мэргэжлийн холбоодын хүрээнд л мэдээллийг сайн өгөх хэрэгтэй. Үйлдвэр, худалдааны яамнаас өөр төрийн байгууллага бидэнтэй хамтардаггүй. 

-Хөрөнгө мөнгөний асуудлаа хэрхэн шийддэг вэ? Зээл тусламжид хамрагдаж чаддаг уу? 

-Энд яриад байгаа том том мөнгө, зээл тусламж нь ямар ч хүртээмж байхгүй. Юм хийе гэхэд хөрөнгө мөнгө маш их хэрэгтэй байдаг. Хамгийн гол нь хэрэгтэй хүмүүстээ хүрэхгүй байна. 

-Манайд хэвлэлийн чиглэлийн үйлдвэрлэл ямар хэмжээнд хөгжиж байна вэ? Ийм үйл ажиллагаа явуулахад ямар хүндрэл тулгардаг вэ? 

-Улсаас ямар ч хамааралгүйгээр олон улсын түвшинд хүрсэн үйлдвэрүүд зөндөө байна. Өөрсдөө зүтгээд гадныхны өмнө нүүр улайхгүй болсон үйлдвэрүүдийг төрөөс тусалсныг би санахгүй байна. Цаана нь жаахан л тусламж, дэмжлэг өгчихвөл хөгжих боломжтой үйлдвэрүүд зөндөө бий. Харин тэр дэмжлэг нь олдоггүй. Ядаж л нэг өөрийн гэсэн байр байхгүй, түрээс төлж байхад өөдөлнө гэж байх уу. Одоо яриад байгаа инкубатор төвийг би лав ойлгоогүй. Хэнд олддог гэдгийг маш олон үйлдвэрлэгчид мэдэхгүй байгаа. Миний бодлоор хурал цуглаан гэхгүйгээр анхан шатны зүйлсийг энгийн аргаар үйлдвэрлэгчдэд ойлгуулмаар байна. Энэ чуулганаар гарах гурван урилгыг авъя гэхэд байхгүй гээд өгөөгүй. Ингэж хүндээ хүргэж чадахгүй байж үйлдвэрлэлийг хөгжүүлнэ гэдэг хэцүү байх. 

-Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих хамгийн эхний арга зам юу бол? 

-Хамгийн чухал нь хөрөнгө мөнгө. Дараа нь хууль, эрхзүйн орчныг сайжруулах хэрэгтэй. Нэг зээл авчихаад айдасгүй баймаар байна шүү дээ. Барьцааны хөрөнгөө алдах, зээлээр авсан тоног төхөөрөмжөө хураалгах, үйл ажиллагаагаа зогсоолгох гээд айдас маш их байна. Зээл тусламж нь хугацааны хувьд үнэхээр боломжгүй. Жижиг, дунд үйлдвэрлэгчид олсон арван хувийн ашгаасаа нөөц үүсгэнэ гэж байхгүй. Нэг сараас дараагийн сарын хооронд нь ажиллаж байна. Ингэж цалинжуулж чадахгүйгээс болоод сайн ажилчдадаа алддаг. Ийнхүү үйлдвэрлэгчид чуулж, өөрсдийн санал бодлыг солилцлоо.