ОССК-ийн үйл ажиллагаа зогсонги байдалд ороод байна гэж 40000 айлын орон сууцны үр дүнг хүлээж суугаа хэрэглэгчдийн шүүмжлэл байна. Энэ яриа үнэний ортой юу,  үйл ажиллагаа ямар түвшинд явагдаж  байгаа, цаашлаад барилгын салбарын өнөөгийн байдлын талаар ОССК-ийн Инженер Техникийн Газрын Захирал  Ж.Наранцогттой ярилцлаа.

ОССК-ийн үйл ажиллагаа хэвийн гэхээсээ илүүтэйгээр эрч хүчтэй голдрилоор явагдаж чадаж байна уу?

Ер нь бол хэвийн түвшин гэдэг нь шаардлагын  хэмжээнд явагдах гэсэн үг байх. Манай үйл ажиллагаа шаардлагын энэ түвшиндээ явагдаж  чадахгүй байгаа гэдгийг хэлэх байна.  Энэ нь санхүүжилтийн асуудалтай холбоотой. Манай үйл ажиллагааны гол чиглэл орон сууцны барилга барих, иргэдийн зээл гэсэн хоёр асуудал дээр төвлөрч явагдаж байгаа. 40.000 айлын орон сууцны угсралтын ажлыг гүйцэтгэж байгаа барилгын  компаниуд өөрсдийн хөрөнгөөр 20-25 хувьтай гүйцэтгэлийн ажлыг бие даан хийх болдог. Энэ нь манай гүйцэтгэгч нарт хүнд тал болж өгдөг. Үүнээс ч болоод тендерт томоохон гүйцэтгэгч нар оролцохоос хойш суух, хойргошоох гол шалтгаан нь болж байна. Нөгөөтэйгүүр манай санхүүжилтийн үйл ажиллагаа эхнээсээ  доголдолтой, барилгын санхүүжилт гарахгүй гацааны байдалтай эхний хэдэн сар байсан нь гүйцэтгэгч болон иргэдэд сөрөг мэдээлэл болсоор ирсэн тал байгаа. Гэхдээ одоо бол манай байгууллагын үйл ажиллагаа хэвийн  хэмжээнд явагдаж байна.

Та сая хэллээ, эхний ээлжийн гүйцэтгэлийг 25 хувь хүртэл тухайн барилгын компани бие даан гүйцэтгэдэг нь  хөтөлбөр удаашрах гол асуудал болж байна гэж. Тэгвэл  үйл ажиллагааны хэвийн байдалд саад  болж байгаа энэ асуудлыг арай өөр өнцгөөс  шийдвэрлэж болохгүй юу? Нэгэнтээ л ЗГ-ийн дэмжлэгтэйгээр явагдаж, төрийн албан хаагч болон бага дунд орлогтой иргэдээ орон сууцаар хангах гэсэн эрхэм зорилго танай үйл ажиллагааны цаана байгаа шүү дээ?

Уг асуудлын гарцыг Сангийн яам, Барилгын яам гээд холбогдох олон газрууд нь эрж хайсаар ирсэн. Одоо ч холбогдох газруудад хандсаар байгаа.  Манай санхүүжилтанд зориулагдаж байгаа ЗГ-ийн вондын хөрөнгийг банкуудаар дамжуулж санхүүжүүлдэг. Банкуудаар дамжуулж санхүүжүүлэхэд вондын хөрөнгийн эрсдлийг банк  хариуцдаг. Ийнхүү банк хариуцдаг учраас сангийн сайд барилгын сайдын хамтарсан тушаалаар баталсан  санхүүжилтийн журам гэж  гарсан. Ер нь бол нарийн журмаар зохицуулагдаж байдаг.

Би таньтай 40000 айлын хөтөлбөрийн хэрэглэгчдийн өмнөөс зарим асуултыг тавих хүсэлтэй байна.  Өнөөдөр барилгын салбар дээр орон сууцны зээлийн асуудал хамгийн ихээр анхаарал татсан асуудал байсаар байна.  Барилгын компаниуд 25-50 хүртлэх хувийн урьдчилгааг иргэдээс  шаардаж байгаа. Танай зүгээс 25 хувийн урьдчилгааг  бууруулах боломж байна уу? Байрны үнэ хэдэн мянгаар биш саяар үнэлэгддэг учраас иргэдэд 25  хувь ч гэсэн чамгүй их мөнгө байдаг?

Манай корпарацийн үйл ажиллагаа үндсэн хоёр чиглэл болох зээлийн санхүүжүүлэлт, барилга барих симтем гэж  явагдаж байгааг ахин хэлье. Энэ хувийг  багасгах зорилтыг бид  тавин ажилласаар ирсэн.  Гэхдээ урьдчилгаа төлбөр 20-25 хувь байна гэдэг бол олон улсын жишиг байдаг. Энэ нь нэгд барьцаа хөрөнгө болдог хоёрт үл хөдөлөх хөрөнгийн өөрийнх нь үнэлэмж байдаг. ОССК иргэдэд 25 сая хүртлэх төгрөгний зээл олгодог. Тухайн иргэн дөчин саяын үнэтэй байр авахыг хүслээ гэхэд 25 сая төгрөгөө зээлээд, урьдчилгаа арван таван саяыг үл хөдлөхийнхөө барьцаа болгон төлөхөөс л өөр аргагүй гэсэн үг л дээ.  

Гадаадад ажиллаж амьдарч байгаа иргэдийн нэг зорилго нь мөнгө хурааж, эцэстээ өөрийн гэсэн байр, үл хөдлөх хөрөнгөтэй л болох  гэж зүтгэж  байгаа. Тэдний хувьд төр засгийн зүгээс хэрэгжүүлж байгаа энэ хөтөлбөрт хамрагдчих юмсан гэсэн хүсэл эрмэлзэл их байдаг юм байна лээ?

2007 онд манай зүгээс Солонгост очин, гадаадад ажиллаж амьдарч байгаа иргэдэд илүүтэй боломж олгох үүднээс судлаж, үйл ажиллагаа зохион байгуулж ажиллаж үзсэн. Мэдээлэл бага байдаг юм байна лээ.  ЗГ-ийн бондын хөрөнгө гэдэг бол өөрөө эргэн төлөгдөх нөхцөлтэй хөрөнгө учраас нарийн журмаар зохицуулагдсан байдаг гэж дээр хэлсэн. Зээлд хамрагдаж байгаа иргэд тухайн банкны зүгээс тавих шалгуур үзүүлэлтүүдэд нийцсэн байх ёстой. Үүнтэй холботой олон асуудлыг ярьж болно. Гадаадад байгаа иргэд өөрийн ах дүү, найз нөхдийн нэр дээр баримт бичигээ бүрдүүлээд зохих журмын дагуу хамрагдаж болно.

Ипотекийн хуулийн талаар сүүлийн үед ихээр ярицгааж байна. Энэ хуулийн тал дээр ОССК-ийн зүгээс ямар байр суурьтай байгаа вэ?

Ажлын хэсэгт манай зүгээс орж ажиллаж байсан. Хуулийн төсөл боловсруулаад гарах үед хуулийн санал ч өргөж байсан. Ер нь хууль боловсруулж байгаа ажлын хэсгийг ажиж байгаа.  

Барилгын салбарт ажиллаж байгаа хүний хувьд Монголын барилгын салбар хямралд орсон гэж дүгнэж байна уу?

Барилгын салбар хямарсан уу гэвэл хямарсан. Гэхдээ Монгол улсын хэмжээнд л хямраад байна. Зарим нэг хүмүүс дэлхий нийтийн хямралаас үүдэлтэй гэж тайлбарлаж байгаатай би санал нийлэхгүй байна. Америк, Солонгосын барилгын салбарынхантай туршлага солилцон, хамтран ажиллаад ирлээ. Тэгэхэд нэг ч хүн, нэг ч удаа “хямрал” гэдэг үгийг амнаасаа унагасангүй. Үйл ажиллагаа нь ч хэвийн явагдсаар л байна. Манайхан бол амараа ч, сэтгэлээрээ ч хямраад байгаагаа аль хэдийнээ зарлаад байна.  Гэхдээ барилгын салбарын хямрал банк санхүүгийн тогтолцоотой хамааралтай үүслээ гэж хувь хүнийхээ үүднээс дүгнэж байгаа.

Тэгвэл барилгын салбарын хямралаас гарах гарцыг юу гэж харж байна вэ?

Олон гарцуудыг ярьцгааж байна. УИХ-ын гишүүн Чулуунбаатарын гаргаж байгаа саналтай санал нэг байгаа. ЗГ-аас хөрөнгө гаргаад, зогсонги байдалд ороод байгаа барилгуудыг худалдаад авчихъя. Энэ нь барилгын компаниуддаа ч дэмжлэг болно. Улмаар дуусаагүй байгаа барилгуудаа ч дуусгаад авна. Үүнийгээ эргээд иргэдэд худалдъя. Тэр нь эргээд зах зээлээ сэргээх, ажлын байраа бий болгох, санхүүгээ дэмнэх хөшүүрэг болох юм аа гэж ойлгож байгаа. Гэхдээ энэ саналд бас нэг асуудал байгаа. Энэ нь тодорхой нэг хэсгийн хүрээнд хэсэг хүмүүсийн хоол болох бий гэж бодож байгаа шүү. 

“Barilga.mn”сайтын хэрэглэгчид барилгын салбартай ямар нэг сэжүүрээр холбоотой, энэ салбарт холбоотой, шинэ  мэдээллийг эрж хайсан хэрэглэгчид байдаг. Та бид хоёрын ярилцлагыг сонирхож суугаа энэ хэрэглэгчдэд хандаж, хямралын гарцтай холбоотойгоор зөвлөхгүй юу?

Миний хувьд бол цус сэлбэх шаардлагатай болжээ  л гэж харж байгаа. Цус муудна гэдэг нь эргэлт муудна, үйл ажиллагаа идэвхгүй удаашрана л гэсэн үг. Гэхдээ үүний өмнө нэг зүйлийг заавал хэлэх хэрэгтэй л дээ. Энэ хямралаас өмнө барилгын салбарт хэт их халалт  үүссэн. Энэ хэт халалт юунаас бий болсон бэ гэхээр асар их хөрөнгө оруулалтын урсгалууд  барилгын салбар луу орж ирсэнтэй холбоотой. Тэр хөрөнгө оруулалтаас улбаалан  барилгын үнэ огцом хөөргөдөж эхлэсэн шүү дээ. Энэ нь  барилгын салбарт ажиллаж байгаа нөхдүүдэд ашиг ихээр олж болох юм байна гэсэн сэтгэхүйг төрүүлсэн. Гэтэл бодит байдал дээр Монголд хөрөнгө оруулалтыг шингээх чадвар гэж ерөөсөө байхгүй байсан. Барилгын материал нь хангалтгүй, ихэвчлэн импортоор орж ирдэг, ажиллах хүчин, боловсон хүчин, тоног төхөөрөөмж,  техник технологи гээд олон учир дутагдалтай асуудлууд байсан. Эндээс буруу хувиарилалт үүссэн.  Энэ мэт олон асуудал байсан учраас барилгын салбар сэхэж чадалгүй эргээд  түгжрэлд орж эхлэсэн. Тиймээс одоо барилгын салбарын цусыг сэлбэх тал дээр л анхаарах хэрэгтэй байна. Цус сэлбэгдэж байж одоо эргэлт үүсэхээр байгаа. Магадгүй гадны хөрөнгө оруулалт, засгийн газрын хөрөнгө оруулалт ч хийгдэх хэрэгтэй байх.     

Барилгын салбарынханы нэг хэсэг нь засгийн газрын дэмжлэг хэрэгтэй байна гэж байхад нөгөө хэсэг хамтдаа хөтлөлцөөд “sale зарлая” гэж уриалж байна?

“Хямдаръя” гэж байгаа барилгын чиглэлийнхэнийг би эх оронч байна гэж дүгнэж байгаа. Гэвч хямдарлаа, хямдарлаа гэхэд, “тэгнэлээ тэгнэлээ гэхэд тэнхээгээ даахгүй” гэж үг байдагдаа. Үүнтэй адил өнөөх барилгын чинь боссон бодит  зардал гэж байгаа, тэгэхээр хэрэглэгчдийн хүсээд байгаа шиг хямдрах боломжгүй гэсэн үг. Гарц болох нэг зам байж болох юм. Нэг  удаа алдагдал хүлээгээд, үйл ажиллагаагаа ахин босгох улмаар эргээд  сэргэх гарц байж болох юм. Гэхдээ барилгынхан энд тэнд дуугараад, нэг хүн шиг байж  чадахгүй байна.

Барилгын салбарын хэрэглэгчид нэг талаасаа цаг хугацаа алдаад хохироод байх шиг. Энэ нь вальютын зөрүү, орон сууцны 1м2-ийн үнэ буурна гэсэн хүлээлт зэрэг олон хүчин зүйлтэй хамааралтай байх шиг байна?

Одоогоор орон сууцны 1м2-ийн үнэ 700 орчим доллараас эхлэж байна. Энэ үнэ буураад 1м2=500$ орчимд хүрнэ гэдэг боломжгүй. Манайд хэрэглэгч, нийлүүлэгч хоёрын дунд том хар уул байгаад байдаг буруу тогтолцоо байна. Тиймээс нийлүүлэгч нь хэрэглэгчээ гэж хэн бэ гэдгээ бодитоор хардаггүй, хэрэглэгч нь ч нийлүүлэгчээ таньж мэддэггүй. Иймээс ч хоёр талд асуудал үүсдэг. Энэ мэт гаж тогтолцоонд төр зохицуулалт хийх ёстой. Харин холбогдох яамд, байгуулагын зүгээс иргэддээ одоо, өнгөрсөн гэхгүйгээр мэдээ мэдээллээр сайн хангаж байх хэрэгтэй байна.

Ярианыхаа төгсгөлд албаны хүнтэй уулзсных энэ зун ашиглалтанд орно гэж  төлөвлөгдсөн  Нисэхийн 350 айлын орон сууц хугацаандаа ашиглалтандаа орж чадахаар байгаа юу?

Манай журам байдаг барилгын ажил 85  хувь хүртлэх гүйцэтгэлтэй болохоор иргэдэд зарлаж захиалгаа авдаг. Энэ хороололын санхүүжилт одоогоор зогсонги байдалтай байна. Үл хөдөлөх хөрөнгийн байдал, банкуудын хоорондын хэлэлцээрийн байдлаас хамаараад хэтдээ яах нь мэдэгдэх байх.