Нийслэлийн нутаг дэвсгэрт газар эзэмшиж, ашиглаж буй иргэн, аж ахуйн нэгжүүд жилд нэг удаа газрын төлбөрөө төлөх ёстой. Энэ төлбөр нь төсөв бүрдүүлэх томоохон эх үүсвэр болдог. Харин ашиглаж, эзэмшиж байгаа газрынхаа төлбөрийг хэдэн жилээр ч төлөөгүй тохиолдол гарсаар байна. Энэ тохиолдолд газрын эрхийг нь цуцалж, хураах арга хэмжээ авдаг байна. Нийслэлийн Газрын албаны Газрын үнэлгээ, төлбөрийн хэлтсийн дарга Д.Дашцэцэгтэй энэ талаар ярилцлаа.

 

 

-Нийслэлийн газар нутаг таван үнэлгээний бүстэй. Төвийн зургаан дүүрэг нь гурван бүсэд хуваагддаг. Алслагдсан гурван дүүрэг нь хоёр бүстэй байдаг. Төв суурин бүсэд газрын төлбөрийг тогтооход 0.1-1 хүртэл хувийн итгэлцүүр авч бодож гаргана гэж Газрын тухай хуулинд заасан. Тэгэхээр нийслэлийн төвийн зургаан дүүрэгт нэг метр квадрат газарт 44-440 хүртэл төгрөгийн төлбөр ногдуулдаг. Энэ нь үнэлгээний нэгдүгээр бүсэд худалдаа, үйлчилгээний зориулалтаар ашиглагддаг» нэг-метр квадрат газар 440 төгрөгийн үнэлгээтэй гэсэн үг.Харин гуравдугаар бүсэд үйлдвэрлэлийн зориулалтаар газар ашиглаж байгаа бол 44 төгрөгийн төлбөр ноогддог.Алслагдсан гурван дүүрэгт 8-40 төгрөг хүртэл байдаг.

 

 

-Гуравдугаар улирлын тайлангаар нийслэлд газар эзэмшигч, ашиглагчдын тоо 12500-гаад болоод байна. Энэ тооцоонд зуслангийн газар болон гэр хороололд өмчлөх эрхээ аваагүй байгаа газар ороогүй. Харин 12500 ашиглагчид нь аж ахуйн зориулалттай төсвийн шашны байгууллага, нисэх, буудал, төмөр зам бүгд багтаж байгаа. Энэ гэрээгээр үзвэл нэг жилд 10 тэрбум төгрөг нийслэлийн төсөвт төвлөрөх ёстой. Газрын төлбөрийн тухай хуулиар бол тухайн жилийн газрын төлбөрийг төлөх эцсийн хугацаа нь улирал бүрийн эхний сарын 25-ны өдөр байдаг. Энэ улирлын төлбөрөө төлөх хугацаа нь 10 сарын 25. Тэгэхээр дөрөвдүгээр улирлын тухайд газрын төлбөрөө хийх хугацаа аль хэдийнэ дууссан.

 

 

-Төлбөр, Газрын тухай, Татварын ерөнхий хуулийн дагуу арга хэмжээ авч байгаа. Хоёр бөгөөд түүнээс дээш жил газрын төлбөрөө төлөөгүй удаа дараа шаардуулдаг иргэн, аж ахуйн нэгж бий. Тэндэнд эхний ээлжинд мэдэгдэл, шаардах хуудсаа өгч, төвийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр зарлана. Бүр болохгүй бол шүүхэд хандаж, шийдвэр гаргуулдаг. II, III улиралд шүүхэд шилжүүлсэн 121 материал байна. Дахиад материалаа шүүгээд өнөөдөр гэхэд шүүхэд 200-гаад материал шилжүүлэх гээд байж байна. Хэдий шүүхэд очсон ч төлбөрөө шийдвэрлээгүй тохиолдол бий. Тэгэхээр бидний хамгийн эцсийн арга хэмжээ болох Газрын тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлд зааснаар газрын эрхийг нь хүчингүй болгоно. Бид 11 дүгээр сарын 15-ны өдөр хүртэл төлбөрөө хий гэсэн хугацаа өгсөн байгаа. Энэ хугацаанд төлбөрөө хийгээгүй бол нийслэлийн Засаг даргын захирамжаар газрын эрхийг хүчингүй болгож, дахин хуваарилалт эсвэл дуудлага худалдаанд оруулна. Газрын эрх нь хүчингүй болсон тохиолдолд тухайн газар эзэмшигч, ашиглагч газрын гэрчилгээгээ хураалгаж, газраа чөлөөлж өгөх ёстой. Хэрэв чөлөөлөөгүй тохиолдолд албадан буулгана.

 

 

-Газрын төлбөрт үүсээд байгаа өрийг барилга байгууламжийн үнэлгээний хэдэн хувийг эзэлж байгааг тогтооно. Тэгээд энэ асуудлыг шүүхээр шийдвэрлэнэ. Эсвэл барилгыг нь албадан буулгах шүүхийн шийдвэр гаргуулна. Тэгэхээр иргэн, аж ахуйн нэгжүүд барилга байгууламжаа албадан буулгуулахгүйн тулд газрын төлбөрөө цаг тухайд нь төлдөг байх хэрэгтэй.

 

 

-Хоёр буюу түүнээс дээш жил газрын төлбөрөө төлөөгүй 150-иад иргэн, аж ахуйн нэг-жийн тооцоо гарсан. Бид дахиад судалгаа хийнэ. Мөн Газрын тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлд хоёр буюу түүнээс дээш жил газраа зориулалтын дагуу ашиглаж, эзэмшээгүй тохиолдолд газрын эрхийг хүчингүй болгоно гэж заасан байдаг. Энэ дагуу жагсаалт гаргаж байгаа. Урьдчилсан байдлаар 40-өөд байгууллага бий гэсэн тооцоо гарсан. Тэгэхээр хоёр заалтаар газрын эрхийг цуцална.

 

 

-Өмчлөгдсөн газар нь амины орон сууц. гэр хороол-лын хашааны зориулалттай газар гэсэн үг. Хуулиараа бол 0.07 га буюу 700 метр квадрат гаэар байна. 700 метр квадрат газар эзэмшиж байгаа тохиолдолд газрын төлбөр нь 30800 төгрөг болно. Энэ мөнгөний 90 хувийг төр дааж, чөлөөлдөг. Тэгэхээр тухайн иргэн 10 хувь буюу 3080 төгрөг төлнө гэсэн үг. Харин хувьчлаад, өөрийн өмч болгоод авсан бол газрын татвар 55440 төгрөг болно. Үүний 95 хувийг нь төр чөлөөлөхөд өмчилж байгаа 700 метр газарт 2772 төгрөг төлнө. Энэ нь газар эзэмшиж байгаагаас 308 төгрөгөөр хямд гэсэн үг. Газар өмчлөлийг эрчимжүүлэхээс гадна иргэдийг хувийн өмчтэй болгох үүднээс татварын хөнгөлөлт үзүүлдэг.

 

 

-Үүний тооцоо судалгаа нь манай дээр биш татварын албанд гардаг. Гэхдээ нэлээд иргэн байдаг юм шиг байна лээ. Манай иргэд газраа өмчлөөд авсан л бол ямар ч татвар төлөхгүй, үнэгүй гэж ойлгодог. Бас мэдэж байгаа хэрнээ үүргээ биелүүлдэггүй иргэд ч бий. Миний газрын эрхийг цуцлаад хураагаад авч чадахгүй гэсэн ойлголттой байдаг байх. Гэхдээ хууль эрхзүй ч өөрчлөгдөж, нарийн болж байгаа. Иргэд үүнийг ойлгож, ухамсарлан үүргээ биелүүлж байх ёстой. Эзэмшиж, ашиглаж, өмчилж байгаа ялгаагүй. Учир нь энэ бүхэн чинь төсөв бүрдүүлэх нэг эх үүсвэр. Хэрэв төсөв тасалдвал түүнтэй холбоотой бүх үйл ажиллагаа тасалдана гэсэн үг. Тэгэхээр иргэн, аж ахуйн нэгжүүд газар эзэмших, ашиглах гэрээнд заасан нөхцөлийн дагуу төлбөрөө цаг тухайд нь төлж байх ёстой.