Монголын ундэсний моргэйж корпорацийн төлөөлөн удирдах зөвлөлийн дарга Д.Рэнцэнтэй ярилцлаа.

 

 

-Үл хөдлөх хөрөнгийн барьцааны тухай хууль өнгөрсөн долдугаар сард батлагдсан. Хэрэгжихгүй байгаа шалтгаан бол хуулиа мэдэхгүйдээ, тогтолцоог нь ойлгохгүйдээ л байгаа юм. Иргэдэд моргэйжийн талаарх ойлголт тун бага байна.

 

 

-Моргэйж бол ирээдүйд бий болох орлогоо барьцаалан орон сууцтай болох хэлбэр. Тодруулбал, цалин, өөрийн авах орон сууцны захиран зарцуулах эрхээр барьцаа тавьж, урт хугацааны орон сууцны зээлд хамрагдах тогтолцоо юм. Арилжааны банкуудын орон сууцны урт хугацааны зээлийг иргэд моргэйж гэж ойлгоод байдаг. Энэ бол ташаа ойлголт.

Моргэйжийн зээлийн үл хөдлөх хөрөнгийн барьцаа нь захиран зарцуулах, ашиглах, эзэмших эрхийг хоёр талаас харилцан тохиролцдогоор банкны зээлээс ялгаатай юм. Тоглоомын дүрэм нь энгийн бөгөөд хувь хүн, байгууллагын эрх ашгийг хамгаалсан хариуцлага үүрэх зарчим. Зээлээ төлж чадахгүй бол банк таны байрыг маш хямдхан авчихдаг. Энэ нь шударга бус шүү дээ. Гэтэл төлж байх явцад авто осолд орох, нас барах, ажлаасаа халагдаж ч болно. Энэ тохиолдолд хариуцлагыг хэн үүрэх вэ гэдэг асуудал гарна.

 

 

-Ийм үед л моргэйжийн тогтолцоо хариуцдага үүрдэг юм. Моргэйжийн даатгалтай бол таны байрыг эрсдэлд opyyлахгүй тодорхой хугацаа бий. Ямар нэг шалтгаанаас болж моргэйжийн зээлээ төлж чадахгүй бол тодорхой хугацаанд даатгалаас төлнө. Бүр төлж чадахгүй гээд байраа зарахаар болбол банк биш, мэргэжлийн зуучийн компани борлуулна. Гэхдээ банк шиг хямдаар биш, тухайн зах зээлийн ханшаар борлуулахыг эрмэлзэнэ. Ийм зохицуулалтыг хийхэд моргэйж чухал. Урт хугацаанд хүү нь тогтмол байдаг нь моргэйжийн бас нэг давуу тал. Өнөөдөр нэг хувийн хүүтэй, 20-30 жилийн хугацаатай моргэйжийн зээлд хамрагдсан бол зээлээ дуустал анхны хүүгээ төлнө гэсэн үг. Тэгэхээр одоогийн тооцоогоор гурван өрөө байр чинь үнэтэй санагдаж болох ч 20 жилийн дараа өөр үнэлэмжтэй санагдах юм. Хэдэн жилийн өмнө гучин сая төгрөг маш их мөнгө санагддаг байсан бол одоо машины мөнгө л болсон байгаа биз дээ.

 

 

-Бодлогын зохицуулалт хийх шаардлагатай. Моргэйжийн зээлд хамрагдсан гэр булийн хоёр хүн ажилтай байж л зээлээ төлнө. Хүн бүр тогтмол орлоготой байвал байртай болно, мөн татвараа төлнө гээд тасралтгүй мөнгөн урсгал бий болно. Тэгэхээр моргэйж нь нийгмийн зөв хөшүүрэг байгаа биз дээ.

 

 

-Одоогоор байр авах хүсэлтэй иргэ-дийн судалгааг явуулж байгаа. Ирээдүйд бий болох орлого их чухал. Үүнийг баталгаажуулах зүйл бол нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн байдал юм.

Иргэд худалдан авах байраа өөрсдөө сонгох биш, зөвхөн моргэйжийн корпорацийн санал болгосон байрнаас л сонгох боломжтой. Барилгын компаниуд барилгаа моргэйжийн зээлээр өгөх саналаа манай корпорацид тавьж байгаа. Удахгүй манай нэг цэгийн үйлчилгээгээр дамжуулан орон сууцны зээлд хамрагдах хүсэлтэй иргэдийн захиалгыг авч эхэлнэ.

 

 

-Германчуудын дунд нэг хошин яриа байдаг. Сайхан бенз машин, сайхан хувийн сууцтай амьдардаг ч гэсэн яг үхэхдээ өрөө төлөөд дуусдаг гэж. Хүн амьдралынхаа турш ажиллаж, түүгээрээ баталгаажсан тав тухтай тохилог орчинд амьдрах нъ чухал шүү дээ.

Cap бүр байрны зээлээ төлөөд байртай болъё, урьдчилгаа төлбөрөө өгөөд зээлд хамрагдъя гэсэн хүмүүс их бий. Тэдэнд мөнгө байгаа ч манай зах зэзлд зохицуулалт алга байна. Тэгэхээр цалингаараа зээлээ төлөх боломж байна уу, өрхийн орлого нь бага байж энэ зээлд хамрагдаж болох уу, танайд ямар ашигтай юм бэ гэж асууж магад.

 

 

-Тодорхой хэлэхэд бэрхшээлтэй. Ойролцоогоор тооцоолъё. Одоогийн байдлаар 64 ам метр байрыг /гурван өрөө/ 20 жилийн хугацаанд авъя гэвэл сардаа 260 орчим мянган төгрөг төлөх юм.

 

 

-Сүүлийн арваад жилд барилгын салбар эрчимтэй хөгжиж ирсэн. Одоо байдал хэцүү байгаа нь үнэн. Цаашид энэ нь хэвээр үргэлжилбэл дахин 10 жил болж хөл дээрээ босох юм. Тиймээс дутуу барилгыг дуусгахад анхаарч ажиллах хэрэгтэй. Тухайлбал, бартер хэлбэрээр солилцоо хийх, банкны хүүг бууруулах, царцаах, татварын хөнгөлөлт үзүүлэх зэргээр арга хэмжээ авах нь зүйтэй болов уу. Аль аль талдаа түгжигдмэл байгаа хөрөнгийг хурдан эргэлтэд оруулах нь зөв юм.

 

 

-Моргэйжийн үндэсний корпораци нь анхдагч, хоёрдогч, дерватив чиглэлээр бүтээгдэхүүн гаргаж ажиллана. Дотроо хамтарсан хэлбэрээр үл хөдлөх хөрөнгийн компани, даатгал, үнэлгээ, зууч, төлөвлөлтийн компани, банк, банк бус санхүүгийн байгууллага, бүртгэл, мэдээллийн чиглэлийн мэргэжилтэй зөвлөхүүдийг ажиллуулна. Энэ бүгд цогцоороо ажиллаж байж моргэйж бүрэн хэрэгжих юм. Түүгээрээ бусдаас давуу гэж ойлгож болно. Өнөөдөр Монголд моргэйжийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж буй гурван байгууллага байгаа. Орон сууцны санхүүжилтийн корпорацийн 51 хувийг нийслэл, үлдсэн хувийг Сангийн яам, Зам тээвэр, барилга, хот байгуулалтын яам эзэмшдэг. Тус байгууллага нь төрөөс хямд орон сууцаар хангах хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байгаа. Төлөвлөлт, газрын асуудлыг төрөөс даачихсан байдаг учир төсөвт өртөг нь бага төдийгүй эцсийн хэрэглэгчдэд хямд үнээр очно. Тус корпораци нь 4000 айлын орон сууцны төслийг хэрэгжүүлснээр моргэйжийн эхлэлийг тавьж байна гэж ойлгож болно. Арилжааны банкууд нийлээд "Монголын Ипотекийн Корпорац" ХХК-ийг байгуулсан. Тус байгууллагын үйл ажиллагааны онцлог нь хоёрдогч зах зээлээс зээлийг нь багцаар худалдан авч, дараагийн мөнгө босгохыг хариуцах юм. Харин манайх цогц үйлчилгээг нь үзүүлж, институцээр нь зохицуулах компани гэж ойлгож болно. Манап зүгээс хувийн хэвшил болоод жирийн иргэд рүүгээ түлхүү анхаарч ажиллана

 

Өнөөдөр