“НИЙСЛЭЛ 2009-2015”
Хот байгуулалтын төсөл

 

Гурван зуун далан жилийн түүхтэй Улаанбаатар хотын үүсэл хөгжил нь уламжлалт нүүдэлчин Монголын түүх, соёлтой холбоотойгоороо дэлхийн бусад хотуудаас ялгарах өвөрмөц онцлогтой байсан ч суурьшмал амьдралын үндсэн хэв шинж хадгалагдсаар ирсэн юм. 1950 он хүртэл газрын харилцаа, хот байгуулалтын асуудал төдийлөн хурцаар тавигдаж байсангүй. 1954 онд Улаанбаатар хотын анхны ерөнхий төлөвлөгөөг боловсруулан улмаар 1961, 1975, 1986 онд уг ерөнхий төлөвлөгөөнд тодотгол хийж байжээ. 1990-ээд он хүртэл хот байгуулалтын зураг төсөл боловсруулах, хэрэгжүүлэх ажил нь улсын төвлөрсөн төлөвлөгөөт удирдлагын нэгдсэн загвар системтэй нягт уялдан, дээрх ерөнхий төлөвлөгөөний хүрээнд хийгдэж байлаа.

 

Эдгээр ерөнхий төлөвлөгөөнүүд нь Улаанбаатар  хотын хөгжлийн чиг хандлага, хотын хөгжлийн үе шатны зорилтуудыг тодорхойлж орчин үеийн Улаанбаатар хотын дүр төрхийг бүрдүүлэн бүтээн босгосон түүхэн үүргийг биелүүлсэн бөгөөд 1950-1980 онд их бүтээн байгуулалтын хөгжлийн үндсэн бичиг баримт болж байлаа. Нийслэл Улаанбаатар хотыг 2020 он хүртэл хөгжүүлэх 5 дахь ерөнхий төлөвлөгөөг 2002 онд боловсруулж 4 дэх ерөнхий төлөвлөгөөний хэрэгжилтэнд дүгнэлт өгч, ололттой талуудыг уламжлан, улс орны өнөөгийн хөгжлийн хурд, зах зээлийн онцлог байдлыг харгалзан, хот байгуулалтын үндсэн чиг хандлагыг тодорхойлж өгсөн юм.

 

Улаанбаатар хот руу чиглэсэн шилжилт хөдөлгөөн сүүлийн 10 гаруй жилд эрчимтэй явагдаж,  2008 онд Улаанбаатар хот нэг сая дахь иргэнээ хүлээн авч, мөн оны эцсийн байдлаар нийслэлд 1 067.5 мянган хүн ам оршин суух болсноор хотын газар нутаг, дэд бүтэц, нийгэм ахуйн салбаруудад ачаалал өгөх болсон.

Хөдөө орон нутгаас шилжин ирж суурьшигчдын 37.0 хувь нь амьдралын доод түвшинд хамаарагдаж байгаа ба 72.7 хувь нь Улаанбаатар хотын зах хэсгээр төлөвлөгдөөгүй нутаг дэвсгэрт зөвшөөрөлгүй суурьших болсон.  Нийслэл хотын хэмжээнд 2008 оны байдлаар нийт 234.7 мянган өрх айл оршин сууж байгаагаас гэр хороололд 142.2 мянган өрх буюу 60.6 хувь,  орон сууцны хороололд  92.5 мянга буюу 39.4 хувь нь амьдарч байна. Сүүлийн 5 жилд хотын гэр хороолол дахь хашааны тоо 35.3 мянга буюу 65.0 хувиар, өрхийн тоо 70.2 мянга буюу 55.0 хувиар тус тус нэмэгдэж гэр хорооллын эзлэх хэмжээ, тэнд оршин суугчдын тоо 2 дахин өссөн нь Улаанбаатар хотын агаар, хөрс, усны бохирдлын гол эх үүсвэр нь болж байна.

 

Нийгэм эдийн засгийн эрчимтэй хөгжлийн хурдац, шинээр үүсэн бий болсон бодит бэрхшээлүүд нь хотын хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн цаашдын чиг хандлагыг шинээр тодорхойлж Улаанбаатар хотыг хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөөг бодит нөхцөл байдалтай уялдуулан шинэчлэн сайжруулах ялангуяа хот төлөвлөлтийн бодлогод экологийн тэнцвэрийг хадгалах зорилтуудыг голлон анхаарах, хотын ард иргэдийг богино хугацаанд орон сууцаар хангах, орон сууцжуулах бодлогыг төр засгийн түвшинд цогц байдлаар тусгах шаардлага тавигдаж байна.

 

Улаанбаатар хотын агаар, хөрс орчны бохирдлыг бууруулах, иргэдийн эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах нөхцлийг сайжруулах, орон сууцны хангамжийг нэмэгдүүлэх, гэр хорооллыг барилгажуулах зорилгоор Монгол Улсын Засгийн газраас дэвшүүлсэн “40’000 орон сууц”, “Улаанбаатар хотын гэр хорооллыг орон сууцны хороолол болгон хөгжүүлэх хөтөлбөр”-ийн хүрээнд төр захиргааны байгууллагуудаас олон талт арга хэмжээг авч хэрэгжүүлснээр Улаанбаатар хотыг хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөөний дагуу  2005-2008 онд экологийн тэнцвэрийг хадгалах чиг баримжаатай 30 шахам хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөөний зураг төслийг боловсруулан, нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурлаар батлуулан хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулан ажиллаж байна.

 

Ерөнхий төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд шаардагдах инженерийн дэд бүтэц, шугам сүлжээг шинээр барих, өргөтгөх, шинэчлэх, хотын дэд бүтцийн хангамжийг нэмэгдүүлэх ажлыг Монгол Улсыг хөгжүүлэх сан болон улс, нийслэлийн төсвийн хөрөнгө оруулалтаар хийж гүйцэтгэснээр орон сууцны Буянт-Ухаа, Ургах наран, Баянголын ам, VII, XIV, Зүүн Сэлбэ, Радио, телевизийн хэрэг эрхлэх газар орчим, Дарь-Эх, Гандан, Дүнжингарав, Баян Монгол, Яармаг хорооллыг барьж байгуулах нөхцөл бүрдсэн 2008 онд 7000 гаруй айлын орон сууц ашиглалтанд орсон болно. Түүнчлэн хотын инженерийн хангамжийг сайжруулах, нэмэгдүүлэх ажил хийгдсэнээр сүүлийн 4 жилд нийслэл хотын хэмжээнд 30.0 гаруй мянган айлын орон сууцны барилга, жилд дунджаар 4700 ажлын байрыг шинээр нэмэгдүүлсэн болон ажлын байрны нөхцлийг сайжруулсан  үйлдвэрлэл, үйлчилгээний барилга, нийгмийн халамжийн үйлчилгээний барилга байгууламж дотоод, гадаадын хувийн хэвшлийн байгууллагууд, төсвийн хөрөнгө оруулалтаар баригджээ.

 

Улаанбаатар хотыг хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөөний үндсэн шийдлийн дагуу 2005-2009 онд нийт 19.69 тэрбум төгрөгийн төсөвт өртөгтэй 14,88 км урт авто замыг шинээр барих, 20,64 км урт автозамын засвар, өргөтгөл шинэчлэлтийн ажил болон Сэлбэ, Туул гол дээрх 301,44 метр урт төмөр бетон гүүрийн засвар, өргөтгөл, Энхтайваны өргөн чөлөөнд Ионсей эмнэлгийн хойд талд явган зорчигчийн нүхэн гарцыг барьж байгуулах ажлыг хийж гүйцэтгэжээ.

 

Хотын өнгө үзэмж, эрүүл ахуйн нөхцлийг сайжруулах, газрыг хамгаалах, нөхөн сэргээх шаардлагын дагуу шинээр төлөвлөж буй хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөөнд нийт талбайн 25-аас доошгүй хувьд нь  иргэд оршин суугчдийн чөлөөт цагийг өнгөрүүлэх, амралт зугаалга, биеийн тамирын талбай бүхий цэцэрлэгт хүрээлэнг төлөвлөх, хэрэгжүүлэх ажлыг зохион байгуулан ажиллаж  Туул голын эрэг дагуух Маршлын гүүрнээс Амгалан өртөө хүртэлх 90,0 га газарт Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн, Дулааны IV цахилгаан станцын өмнөх 53.0 га газарт “Мөрөөдлийн цэцэрлэгт хүрээлэн”-г байгуулахаар зураг төслийг боловсруулан хэрэгжүүлж эхлээд байна.

Монгол-Японы Засгийн газар хоорондын хамтын ажиллагааны хүрээнд Японы олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллага /ЖАЙКА/-аас “Улаанбаатар хотын ерөнхий төлөвлөгөө, хот байгуулалтын хөтөлбөр”-ийн судалгааны ажлыг хийж гүйцэтгэлээ.

Улаанбаатар хотод хэрэгжүүлэх экологийн тэнцвэрийг хадгалах чиг баримжаатай хот байгуулалтын төсөл хөтөлбөрүүдийг:

Барилга, хот байгуулалт, төлөвлөлтийн газраас 2009-2015 онд 75000 айлын орон сууц, бизнес үйлчилгээний төв, 315’000 хүн амд зориулсан 75’600 сурагчтай сургууль, 18’900 хүүхдийн цэцэрлэг, өдөрт 11’025 хүн үзэх өрхийн эмнэлэг, амбулатори, 945 ортой эмнэлэг болон ажлын байрыг нэмэгдүүлэхүйц жижиг дунд үйлдвэрлэл үйлчилгээний барилга байгууламж, орчны иж бүрэн тохижилт бүхий орон сууцны хороолол хотхоныг барьж байгуулах зорилтын хүрээнд хэрэгжүүлэх хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөөний танилцуулагыг багтаасан“НИЙСЛЭЛ 2009-2015” Хот байгуулалтын төслийг боловсруулан ажиллаж байна.